اتوبوس‌های جدید دارای مانیتور و سیستم چندرسانه‌ای هستند که آپشن‌های مختلف مثل بازی، موسیقی انواع فیلم‌های داخلی و خارجی و انیمیشن دارند؛ همچنین امکاناتی که برخی از آن‌ها هنوز در ایران مورد بهره‌برداری قرار نگرفته است؛ مثل پخش برنامه‌های تلویزیونی و وای فای اینترنت. درواقع با پیشرفت‌های تکنولوژی سیستم حمل و نقل خود به یک دستگاه عظیم فرهنگی تبدیل شده که دیگر صرف سرگرمی و گذر زمان در آن مطرح نیست.

اما از دیرباز فیلم‌های اتوبوسی که قسمتی از بازار ویدئوکلوپ‌ها را به خود اختصاص داده‌اند، مقوله‌ای بوده که مورد نقد و بررسی رسانه‌ها قرار گرفته است. این فیلم‌ها دو دسته هستند؛ اول فیلم‌های سینمایی که پس از اکران به شبکه‌های خانگی می‌روند و در اتوبوس‌ها پخش می‌شوند و دوم آثار زرد و تجربی که صرفاً برای همین پخش اتوبوسی ساخته می‌شوند و عموماً دارای تم طنز و کمدی هستند. این آثار همانطور که از نامشان هم برمی‌آید بیشتر از اینکه قصه و کارگردانی قوی داشته باشند براساس شخصیت‌ها و بازیگران مشهور تولید می‌شوند که پرداختن به آن هم مقوله‌ای جداست، اما حداقل در اتوبوس‌های مانیتوردار امکان انتخاب مسافر وجود دارد که باعث می‌شود این آثار که سیستم فرهنگی کشور نتوانسته بود آن را بهینه کند در کورس رقابت حذف شود و این مسئله از محاسن تکنولوژی و پیشرفت محسوب می‌گردد؛ چه اینکه قبل از این راننده یک آهنگ برای خودش می‌گذاشت و بقیه مجبور بودند موافق یا مخالف برای چند ساعت آن را گوش بدهند. به نوعی راننده‌محوری در اتوبوس حاکم بود ولی سیر تکنولوژی باعث شد تا سیستم حمل و نقل کشوری به سمت مشتری‌محوری حرکت کند و با پخش فیلم اقدام به جذب و رضایت مشتری داشته باشند (البته در صورت عمومیت و فراگیری این نوع اتوبوس‌ها).

درواقع اتوبوس‌های مانیتوردار فضا و بازار جدیدی برای فرهنگ ایجاد کرده است؛ بازاری که می‌تواند از بازی‌های کامپیوتری تا معرفی خواننده‌های جوان یا آثار سینمایی با کمترین هزینه حمایت کند. اما با توجه به جدید بودن این تسهیلات، بیشتر از هر چیز سلایق رانندگان حرف اول را در این بازار جدید می‌زند. بازاری که می‌تواند هم باعث اشتغال و هم رونق تولید ملی شود به خاطر عدم نظارت فرهنگی تا حدودی دچار سردرگمی است. در همین رابطه چند روز پیش سوار اتوبوسی در خط تهران به اصفهان شدم. با کمال تعجب در لیست موسیقی‌های اتوبوس مانیتوردار، انواع و اقسام آهنگ‌های غیرمجاز و مبتذل برای استفاده مسافران تعبیه شده بود؛ آهنگ‌هایی از خوانندگان زن یا خوانندگان مردی که بیشتر با نام لس‌آنجلسی و آن طرف آبی آن‌ها را می‌شناسیم؛ این یعنی آن که نه تنها از بازار موجود در راستای تعالی فرهنگی استفاده نکرده‌ایم، بلکه به دلیل نبود نظارت و کنترل درست حتی دچار بی‌سروسامانی و هرج‌ومرج فرهنگی در این عرصه مهم شده‌ایم که نیاز به واکاوی بیشتری دارد تا ظرفیت‌های موجود هدر نرود و نتیجه معکوس نداشته باشد.

چه اشکالی دارد در این منوی فرهنگی اتوبوس‌های بین شهری سخنرانی‌های جذاب با موضوعات استراتژیک تعبیه شود تا تأثیرگذاری هدفمند و مفید فرهنگی ایجاد شود و مسافران به‌خصوص طیف جوان در طول سفر که گاه چندین ساعت یا یک شبانه‌روز طول می‌کشد خروجی فرهنگی مطلوبی داشته باشند؟

 

بخش سایت‌خوان، صرفا بازتاب‌دهنده اخبار رسانه‌های رسمی کشور است.