منطقه‌ گرمسار  دارای بزرگ‌ترین معادن نمک ایران  است، بیشتر استخراج نمک در کشور در این منطقه صورت می‌گیرد. نمک دارای خلوص  بیش از ۹۵ درصد دارد و سالی ۱۵۰ هزار تن نمک از این محدوده استخراج می‌شود. ارتفاع گنبدهای نمکی از دشت  حدود ۳۰ تا ۱۰۰ متر است. بیشینه توان لرزه زایی گسل گرمسار بزرگای حدود ۷.۰ است.

گسل گرمسار در انتهای غربی خود با گسل ایوانکی تلاقی دارد و در تغییر شکل پلاستیک در انتهای جنوب شرقی گسل ایوانکی نیز دیده می‌شود، و به همین دلیل فوج زمین‌لرزه‌های کوچک در این بخش از گسل ایوانکی نیز دیده می‌شود. زلزله کوچک ۳۰ بهمن ۹۶ در شمال گسل ایوانکی رخ داد که انتهای شمال غربی این گسل به منطقه ١٥ تهران، می‌رسد، توان بیشینه لرزه‌زایی گسل ایوانکی تا بزرگای ٧.٥ است. .

شبکه لرزه‌نگاری کشور در صورت توسعه و ساماندهی به صورت برخط و تجهیز با دستگاه‌های مدرن و برخط مانند سنجش گرهای باند پهن زلزله نگار و شتاب نگاری، ژئوفیزیکی و ژئودتیک می‌تواند به برآورد و پیش‌یابی زلزله‌های مهم بعدی و تعیین پهنه‌های پرتنش از نظر رخداد زلزله بعدی کمک کند. این کار همچنان و هنوز انجام نشده است و پس از زلزله‌های آذر تا بهمن ۹۶ که پیرامون تهران ۳ زلزله کوچک تا متوسط رخ داد و  توسعه پایش زلزله شناختی تهران و پیرامون به صورت مطالبه بخش محدودی از جامعه درآمد، عملا و تاکنون به صورت جدی پیگیری نشد.

در منطقه گرمسار در سال ۱۹۴۵ زلزله با بزرگای ۴.۷ ، در ۱۹۸۲ زلزله با بزرگای ۵.۳، و از ۲۲ لوت ۱۹۸۸ تا ۱۱ نوامبر ۱۹۸۸ (۳۱ مرداد ۱۳۶۷ تا ۲۱ آبان ۱۳۶۷) ۸ زلزله با بزرگای بین ۴ تا ۵ رخ داده است که بزرگترین آنها دو زمین‌لرزه با بزرگای ۵ بوده است. در این بازه زمانی فوج زمین‌لرزه‌های گرمسار با حدود ۱۰۰۰ زلزله با بزرگای بیش از ۲ رخ داده است. در سال ۲۰۰۵ شش رخداد، و در سال ۲۰۰۶ شش رخداد با بزرگای بیش ۳ تا ۴.۵ و در سال ۲۰۱۱ هفت زمینلرزه با بزرگای بین ۳ تا ۴.۷ در همین منطقه گرمسار رخ داده است.

جمعیت شهرستان گرمسار بر اساس سرشماری  سال ۹۸ بالغ بر ۷۸ هزار نفر بوده است، این در حالی است که در محدوده شرق و جنوب شرقی تهران بر اساس سرشماری سال ۱۳۹۵ جمعیتی بالغ بر ۲.۵ میلیون نفر  زندگی میکنند.  این به آن معنی است که در ۲۸ سال گذشته جمعیت این پهنه دو برابر شده است (جمعیت ایران از حدود ۵۵ میلیون نفر در سال ۶۹، به ۸۱ میلیون نفر در سال ۹۵ رسیده و حدودا ۱.۵ برابر شده است).

بر اساس اندازه و تعداد رخداد زمین‌لرزه‌های رخداده  و ثبت شده تاکنون در این پهنه، پیش بینی دقیقی  مینی بر زمان احتمال رخداد زلزله شدید (بزرگای شش به بالا) بر پایه این داده نمی توان ارایه  کرد ولی درسال گذشته یک مطالعه پیش‌یابی خطر زمینلرزه که توسط گروه پژوهشی اینجانب و همکاران ایتالیایی به صورت کار مشترک انجام شده و به چاپ هم رسید نشان می‌دهد که میتوان در بازه ۵ سال آینده انتظار داشت که در این پهنه شرق  تهران رخداد زمین‌لرزه شدیدی را با احتمال بالاتر از سایر نواحی جنوب البرز انتظار داشت. ضمناً پهنه جنوب البرز در ۶ سال منتهی به سال ۱۳۹۸  یک سری از این نوع زلزله‌های کوچک داشته‌ایم. ایجاد سامانه هشدار پیش هنگام زلزله و سایر سوانح طبیعی در این منطقه در پیرامون در محدوده تهران به ویژه جنوب شرق تهران الزامی است.  به طور خاص نصب  دستگاه‌های زلزله نگار و  شتابنگار نسل جدید و  با قابلیت پایش و تحلیل برخط اطلاعات، با هدف کاهش ریسک در این منطقه و حتی الامکان تاسیس سامانه هشدار پیش هنگام زلزله با هدف هشدار ناحیه‌ای زلزله (در استان‌های سمنان و تهران و مازندران ) تا قبل از سال ۱۴۰۰ ضروری است.

* استاد پژوهشگاه بین‌المللی زلزله‌شناسی و مهندسی زلزله و عضو وابسته فرهنگستان علوم

 

اخبار مرتبط

بخش سایت‌خوان، صرفا بازتاب‌دهنده اخبار رسانه‌های رسمی کشور است.