تنش بین ایران و آمریکا به کدام سو می‌رود؟
هر روز اخباری در مورد افزایش تنش‌ها بین آمریکا و ایران به گوش می‌رسد. دولت ترامپ با افزایش تحریم‌ها و روی آوردن به رویکردی خصمانه در حال دنبال کردن کمپین فشار حداکثری خود است. مقامات کاخ سفید استقرار یک ناو هواپیمابر در خلیج فارس را به عنوان هشداری جدی به ایران توصیف کرده‌اند.
با توجه به شرایط کنونی شاید تصور کنیم که یک سال بعد از خروج یک‌جانبه آمریکا از توافق هسته‌ای در آستانه جنگ دیگری در خاورمیانه قرار داریم. جواد ظریف، وزیر خارجه ایران وقوع جنگ بین دو کشور را پیش‌بینی نمی‌کند، اما دولت ترامپ در حال آرایش گیری نظامی در منطقه است. در این بن‌بست دیپلماتیک عملیات‌های روانی اهمیت زیادی پیدا می‌کنند.
مطابق با توافق هسته‌ای قرار بود که ایران در ازای برداشته شدن تحریم‌ها برنامه هسته‌ای خود را به مقدار قابل‌توجهی محدود کند. اما با توجه به شرایط جدید چه آینده‌ای برای این توافق می‌توان پیش‌بینی کرد؟
آیا توافق هسته‌ای در آستانه نابودی قرار دارد؟
با وجود خروج آمریکا از برجام، ایران تاکنون تعهدات خود را در قبال این توافق حفظ کرده بود. اقدامات ایران شامل حذف هزاران سانتریوفیوژ، صادرات بخش زیادی از اورانیوم غنی‌سازی شده به خارج از کشور و تغییر ساختار مهم‌ترین مراکز هسته‌ای کشور بوده‌اند.
آژانس بین‌المللی انرژی هسته‌ای در چندین گزارش خود پیروی ایران از بندهای برجام را تأیید کرده است.
اما حسن روحانی، رئیس‌جمهور ایران در ۸ مه اعلام کرد که ایران فروش ذخیره آب‌سنگین و اورانیوم غنی‌سازی شده خود را به حالت تعلیق خواهد آورد. البته او اشاره کرد که ایران هنوز قصد ترک کردن برجام را ندارد. ایران مطابق با توافق برجام می‌تواند مقادیر محدودی از اورانیوم غنی‌شده و آب‌سنگین را نگه‌داری کند، زیرا مقادیر بزرگ می‌توانند برای ساخت سلاح‌های هسته‌ای استفاده شوند. آمریکا چند روز قبل معافیت کشورها برای خرید اورانیوم اضافی ایران را لغو کرده بود. در نتیجه، کار ایران برای پیروزی از این بند توافق دشوار شد.
روحانی ۶۰ روز به قدرت‌های اروپایی، روسیه و چین وقت داده است که در مقابل فشار آمریکا مقاومت و تضمین کنند که ایران مزایای وعده داده شده در توافق را دریافت کند. در غیر این صورت، ایران غنی‌سازی در سطوح بالاتر را آغاز می‌کند و دوباره تأسیسات هسته‌ای خود را گسترش می‌دهد. در صورت عملی شدن این تهدیدات عملاً شاهد فروپاشی برجام خواهیم بود.
ایران مسیری را پیش روی دنیا قرار داده است که به تدریج به تشدید تنش‌ها منجر خواهد شد. اما تحلیلگران اشاره می‌کنند که اقدامات ایران در چارچوب برجام است و امکان بازگشت شرایط به وضعیت عادی وجود دارد.
گروه بین‌المللی بحران در ارتباط با تصمیم ایران گفت: «ایران تصمیم گرفت که در پاسخ به کمپین فشار حداکثری آمریکا حداقل اقدامات تلافی جویانه را انجام دهد. در صورتی که آمریکا در ماه‌های بعد فشارهای خود را افزایش دهد، ممکن است توافق برجام با سرعت بیشتری زوال پیدا کند».
آیا تحریم‌ها و فشارهای آمریکا در حال جواب دادن هستند؟
دونالد ترامپ در تاریخ 8 مه اعلام کرد که این توافق بد قابل اصلاح نیست و تحریم‌های جدیدی را در سالگرد خروج آمریکا از برجام علیه ایران اعمال کرد.
ترامپ در مورد رویکرد دولتش گفت: «آمریکا در ماه گذشته گام‌هایی را برای صفر کردن صادرات نفت ایران و تهدید متحدان و دشمنان خود برای قطع روابط تجاری با ایران برداشت. ما فشار خود را بر روی ایران ده برابر کرده‌ایم». آمریکا سپاه پاسداران انقلاب اسلامی را در لیست سازمان‌های تروریستی قرار داد.
مطابق با گزارش صندوق بین‌المللی پول، اقتصاد ایران در وضعیت رکود بدی قرار دارد. تخمین زده شده است که تولید ناخالص ملی ایران امسال ۶ درصد کاهش پیدا کند. اقتصاد ایران در سال ۲۰۱۸ نیز ۴ درصد کوچک‌تر شده بود.
آمریکا می‌گوید تا زمانی که ایران تغییری اساسی در رفتار خود اعمال نکند، تحریم‌ها را افزایش خواهد داد. این تحریم‌ها اثرات مخربی همچون چهار برابر شدن تورم، سقوط ارزش پول ملی و فرار سرمایه‌گذاران خارجی داشته‌اند. اما ایران هنوز در حال دنبال کردن سیاست‌های گذشته خود است.
یک کارشناس اندیشکده علوم و امور بین‌الملل در دانشگاه هاروارد در مصاحبه با ما گفت: «ایران به هیچ لحاظی رفتار خود را تغییر نداده است». او به طور ویژه به ادامه نقش ایران در تنش‌های منطقه‌ای، کار کردن بر روی موشک‌های بالستیک و عقب‌نشینی از برخی جنبه‌های توافق هسته‌ای در روزهای اخیر اشاره کرد. او معتقد است که فشارهای آمریکا نتیجه‌ای معکوس داشته‌اند و در حال افراطی کردن ایران هستند.
اما اولتیماتوم ایران چه معنایی برای اروپا دارد؟
اروپایی در موقعیت دشواری بین تلاش آمریکا برای نابود کردن اقتصاد ایران و درخواست تهران برای بهره‌برداری از توافق هسته‌ای قرار گرفته‌اند.
اتحادیه اروپا در تاریخ ۹ مه اولتیماتوم ایران را رد کرد و خواستار پرهیز از اقدامات تنش‌زا شد. اتحادیه اروپا از بازگشت تحریم‌های آمریکا نیز ابراز تأسف کرد.
اما ایران نگاه بدبینانه‌ای نسبت به اتحادیه اروپا دارد. آن‌ها وعده داده بودند که سازوکار مالی جدیدی را در ماه ژانویه راه‌اندازی کنند که مبادله مواد غذایی و دارویی را برای ایران امکان‌پذیر کند. قرار بود این سازوکار به تهران در دور زدن تحریم‌های آمریکا کمک کند.
اما استقرار رزم‌ناوهای آمریکا در منطقه چه معنایی دارد؟
شورای امنیت ملی آمریکا در تاریخ ۵ مه اعلام کرد که در پاسخ به اقدامات تنش‌زای ایران ناو هواپیمابر لینکلن را به خلیج فارس می‌فرستد. مطابق با اطلاعات جمع‌آوری شده توسط سرویس‌های اطلاعاتی، نیروهای نیابتی ایران تهدیداتی برای سربازان آمریکا در منطقه ایجاد کرده‌اند و ایران در حال انتقال موشک‌های خود در خلیج فارس است.
البته قرار بود که ناو هواپیمابر آمریکا یک ماه قبل مطابق با مأموریت عادی خود به سمت خاورمیانه حرکت کند. مطابق با گزارش رسانه‌های اسرائیل، یک تیم اسرائیلی دو هفته قبل اطلاعات جدید در مورد تحرکات اخیر ایران را در اختیار مقامات آمریکایی قرار داده بود. در این جلسه مأموران سازمان موساد چندین سناریو برای نقشه‌های ایران مطرح کردند.
ایران این تهدیدات را جنگ روانی آمریکا نامید. اما مایک پمپئو سفر غیرمنتظره‌ای به عراق داشت تا گزارشی در مورد تهدیدات شبه‌نظامی‌های شیعه برای سربازان آمریکایی ارائه کند. او هشدار داد که آمریکا پاسخ قاطعی به هرگونه حملات احتمالی خواهد داد.
بخش سایت‌خوان، صرفا بازتاب‌دهنده اخبار رسانه‌های رسمی کشور است.
ارسال نظر