پروفسور قاسم آهنگری، استاد تمام دپارتمان ژنتیک پزشکی پژوهشگاه ملی مهندسی ژنتیکی و زیست فناوری در گفت‌وگو با خبرنگار ایسنا، آغاز مطالعات خود را از مرکز تومورشناسی انستیو کارولینسکا سوئد بر روی "گیرنده‌های سلولی ذکر کرد و گفت: در ادامه این مطالعات متوجه ایده قدیمی درباره درمان سرطان و نقش سیستم ایمنی شدیم که از سوی بقراط مطرح شده بود.

 

وی افزود: بقراط در بیمارانی که مبتلا به سرطان پستان بودند، این فرضیه را ارائه داد که در این دسته از بیماران پایه اختلالات روانی و عصبی وجود دارد، ولی در آن زمان ابزار خاصی که بتواند این نظریه را اثبات کند، وجود نداشت و بعد از آن پزشک یونانی به نام "گلن" (Galen)  این فرضیه را مورد مطالعات وسیع قرار داد و تعداد زیادی از زنانی را که مبتلا به بیماری سرطان پستان بودند، از نظر روحی و روانی و خلق‌وخو بررسی کرد.

 

آهنگری اضافه کرد: گلن در این مطالعات متوجه شد بیمارانی که مبتلا به سرطان پستان شدند، از یکسری اختلالات روانی رنج می‌برند، به گونه‌ای که احساس سرخوشی و آرامش روحی و روانی ندارند.

وی با بیان اینکه بر اساس این مطالعات زنانی که از احساس آرامش روحی و روانی و خلق‌وخوی متعادل‌تری برخوردار هستند، کمتر به این بیماری مبتلا می‌شوند، خاطر نشان کرد: در قرن بیستم و یکم و در عصر انفجار علمی، حوزه ژنتیک پزشکی مولکولی ابزارهای مطالعات این حوزه را در اختیار ما قرار داد تا بتوانیم این فرضیه را مورد آزمون قرار دهیم.

آهنگری، از اجرای مطالعات بر روی این فرضیه با استفاده از ژنتیک پزشکی مولکولی خبر داد و یادآور شد: برای این منظور ابتدا در بیمارستان‌های "روزبه"، "انستیتو روانپزشکی تهران"، "هاشمی‌نژاد"، "مسیح دانشوری" و "امام‌خمینی" بر روی ژن‌ها و فارماکوژنتیک (علم مطالعه داروها و بررسی اثر متقابل داروها و ژنوتیپ افراد) بر روی بیماران اعصاب و روان مانند اسکیزوفرنی مطالعاتی انجام شد و در این بررسی‌ها مشاهده کردیم زمانی که برخی از مسیرهای انتقال پیام در داخل سلول را با سلول‌های سرطانی ادغام (merge) می‌کنیم، مسیرهای انتقال پیام مشترکی میان آنها یافت می‌شود.

مجری طرح با اشاره به افزایش شیوع بیماری سرطان در دنیا و تبعیت کشور از این الگوی شیوع، اظهار کرد: در سرطان‌هایی مانند ریه، پستان، پروستات و روده کشور از الگوی فزاینده دنیا پیروی می‌کند و شیوع این چهار نوع سرطان در کشور در حال تزاید است.

این محقق اضافه کرد: بر این اساس ما بعد از مطالعات سایکولوژی (روانشناسی) مطالعات فارماکوژنتیک را انجام دادیم که موفق به بومی‌سازی این روش برای درمان سرطان‌ها شدیم.

تکنیک‌های سایکولوژی برای درمان سرطان ریه

این محقق حوزه علوم ژنتیک، ادامه داد: با همکاری دانشگاه علوم پزشکی تهران و بیمارستان‌های امام خمینی (ره) و مسیح دانشوری از روش "فارماکوژنتیک" برای درمان سرطان ریه  (NLCNC) به عنوان یکی از سرطان‌های غیر قابل علاج که در کشور شیوع بالایی دارد، استفاده شد.

وی دلیل شیوع بالای این بیماری را انتشار آلاینده‌ها دانست و افزود: در این مطالعات از متدهای فارماکوژنتیک بهره بردیم، به این صورت که ابتدا ژن‌های مرتبط با سرطان ریه را در پروفایل نوروترانسمیتر و گیرنده‌های آنها شناسایی کردیم و بر این اساس داروهای اختصاصی که دارای تاییدیه FDA آمریکا بوده و قادر به کنترل ژن‌های مورد نظر در بیماری سرطان ریه هستند را مورد مطالعه قرار دادیم.

آهنگری عدم نیاز به گذراندن تست‌های دارویی، وجود متخصصان خبره در این حوزه و کاهش هزینه‌های درمانی را از مزایای این روش دانست و گفت: در این تکنیک برای درمان این نوع سرطان از داروهای "آنتی سایکوتیک" که به صورت اختصاصی ژن‌های مورد نظر را هدف قرار می‌دهد، استفاده کردیم؛ چراکه مطالعات ما نشان داد این نوع داروها به صورت اختصاصی سلول‌های سرطانی را از بین می‌برد.

استاد تمام دپارتمان ژنتیک پزشکی پژوهشگاه ملی مهندسی ژنتیک و زیست فناوری با تاکید بر اینکه در تست‌های استاندارد انجام شده بر روی این نوع داروها، اثرات کشندگی سلول‌های سرطانی آنها تایید شد، اظهار کرد: نتایج مطالعات ما در سطح ژنی نیز نشان داد این داروها حتی مانع از نسخه‌برداری از ژن‌های مسؤول تکثیر سلول‌های سرطانی می‌شود.

به گفته وی، این دستاورد در ژورنال‌های بین‌المللی منتشر شده است.

دستاورد محققان برای درمان بهینه سرطان پستان

آهنگری به مطالعات خود در زمینه ارائه روش درمانی برای سرطان پستان اشاره کرد و گفت: با همکاری بیمارستان "امام خمینی" و "پژوهشکده معتمد جهاد دانشگاهی" مطالعاتی را بر روی زنانی که مبتلا به سرطان پستان می‌شوند، اجرایی کردیم و در این مطالعات ژن‌ها و پروفایل ژن‌های آنها را از نظر پیام‌رسان‌های عصبی (Neurotransmitter) مورد ارزیابی قرار دادیم.

وی با بیان اینکه در این مطالعات ژن‌های مربوط به بروز سرطان پستان در زنان و آنزیم‌هایی که می‌تواند این ژن‌ها را کنترل کنند، مشخص شدند، ادامه داد: بعد از این مرحله بر اساس ویژگی‌های سلول‌های تومورال اختصاصی سرطان پستان در مقایسه با سلول‌های طبیعی به عنوان کنترل، از داروهای اختصاصی آنتی سایکوتیک استفاده کردیم.

این محقق با بیان اینکه در این مرحله سلول‌های تومورال با این داروها مجاورت داده شد و اثرات کشندگی این داروها مورد ارزیابی قرار گرفت، یادآور شد: این داروها به صورت اختصاصی توانستند سلول‌های توموری را مورد حمله قرار دهند.

مجری طرح تاکید کرد: در این تحقیقات مشاهده کردیم که چگونه در متد فارماکوژنتیک سلول‌های توموری در بیماری سرطان پستان دچار مرگ سلولی‌ می‌شوند.

وی با بیان اینکه تست‌های تاییدیه در سطح سلولی، ژنی و پروتئینی، ممانعت از تکثیر و مرگ سلولی را تایید کرد، افزود: در فاز بعدی مطالعات فارماکوژنتیکی، نسل جدید داروهای جدید آنتی سایکوتیک که به بازار عرضه شده است را با همکاری متخصصان روانپزشک و آنکولوژیست‌ها ‌در بیمارستان هاشمی‌نژاد به صورت یک مطالعه محدود بالینی مورد مطالعه قرار دادیم و نتایج نشان داد که داروهای مورد مصرف منجر به بهینه‌شدن روند تغییرات گیرنده‌ها می‌شود.

آهنگری تاکید کرد: نتایج به دست آمده امیدهایی را برای درمان بیماری سرطان پستان و ریه ایجاد کرده است و حتی می‌توان این فناوری که در کشور بومی‌سازی شده را برای درمان بسیاری از بیماری‌ها به کار برد.

نتایج به دست آمده از درمان سرطان پروستات

استاد تمام دپارتمان ژنتیک پزشکی پژوهشگاه ملی مهندسی ژنتیک و زیست‌فناوری خاطرنشان کرد: استفاده از متد فارماکوژنتیک نیز بر روی سرطان پروستات اجرایی شد که اثرات چشمگیری برای درمان این بیماری را در پی داشته است.

وی با بیان اینکه از این روش می‌توان برای درمان کلیه سرطان‌ها استفاده کرد، همه‌گیر شدن این روش را مستلزم حمایت وزارت بهداشت از این تحقیقات دانست و گفت: این روش می‌تواند در کنار سایر متدهای درمانی مورد استفاده قرار گیرد؛ چرا که اجرای این متد بومی‌سازی شده است و با توجه به توانایی تولید این داروها در کشور، نیاز به هزینه‌های هنگفت ارزی ندارد.

داروهای مورد استفاده در متد فارماکوژنتیک

آهنگری در خصوص داروهای استفاده شده در این تحقیقات توضیح داد:در این روش از داروهای آنتی سایکوتیک و اعصاب و روان بهره بردیم و مدارک علمی به دست آمده از این مطالعات نشان می‌دهد که این داروها می‌تواند در درمان سرطان‌ها موثر باشند.

وی تاکید کرد: زمانی که داروهای مربوط به درمان بیماری‌های اعصاب و روان برای این ۳ نوع سرطان استفاده شد، مشاهده کردیم رفتار ژن‌ها متفاوت شد؛ از این رو برای درمان همه سرطان‌ها با استفاده از این داروها نمی‌توان یک نسخه واحد تجویز کرد، بلکه ابتدا باید ژن‌هایی که در آن سرطان خاص در تومور بیان شده است را مورد شناسایی قرار دهیم.

این محقق معتقد است بدن انسان همانند یک "سینتی‌سایزر" عمل می‌کند؛ زمانی که بدن تنظیم باشد صدای زیبا و دلنشینی از آن شنیده می‌شود و بر این اساس فرد احساس خوشحالی و سرخوشی می‌کند و زمانی که از تعادل خارج شود، احساس ناخوشایندی را به ما القا می‌کند که این امر می‌تواند در بروز سرطان موثر باشد.

وی اضافه کرد: بر این اساس در این مطالعات ما به دنبال ژن‌های مختل شده در سرطان‌ها هستیم تا بتوانیم آن‌ها را از طریق داروهای آنتی‌سایکوتیک مورد حمله قرار دهیم.

آهنگری با بیان اینکه رفتار سلول‌ها با همدیگر متفاوت است، گفت: از این رو در مطالعه بر روی ۳ نوع سرطان ریه، پروستات و پستان به یافته‌های متفاوتی دست یافتیم، ولی ویژگی اصلی این تحقیقات استفاده از داروهای انتخابی (Selective Drug) بوده است که قادر هستند ژن‌هایی که افزایش و یا کاهش یافته‌اند را مورد هدف قرار دهند. به این صورت که اگر روند کاهش ژنی را دارند، از آگونیست (ماده ‌شیمیایی که در سلول با اتصال به گیرنده‌های آن سلول باعث پاسخ و واکنش آن سلول می‌شود) و اگر ژنی روند افزایشی داشته باشد، از آنتی‌گونیست استفاده می‌شود.

مجری طرح با بیان اینکه این روش بر روی ۱۵ بیمار مبتلا به سرطان پستان اجرایی شد و به نتایج قابل قبولی دست یافتیم، اظهار کرد: در حال حاضر داروهایی که برای درمان سرطان تجویز می‌شوند، کل سلول‌ها که یکی از آنها می‌تواند سلول‌ سرطانی باشد را مورد هدف قرار می‌دهند، به عبارت دیگر این نوع داروها به صورت فراگیر کل سلول‌ها را مورد هدف قرار می‌دهند.

به گفته وی، بدن انسان ۲۰۰ میلیارد نورون و ۲۰۰ تریلیون سیناپس دارد و بدن انسان به گونه‌ای آفریده شده است که این تعداد عظیم نورون‌ها و سیناپس‌ها برای کارهای مختلفی خلق شده‌اند.

این محقق ادامه داد: زمانی که مطالعه بر روی میکروتومورها را انجام دادیم، مشخص شد تومورهای سرطانی به "نرواند" که در انتهای نورون‌ها قرار دارند، متصل است که اختلال در بدن در این ناحیه رخ می‌دهد؛ چرا که در این بخش پالس‌های اشتباهی برای سلول‌ها ارسال می‌شود و سلول‌های سرطانی از این پالس‌های اشتباهی برای تکثیر و متاستاز سلول‌های سرطانی استفاده می‌کنند.

وی اضافه کرد: اگر بتوانیم این پالس‌های اشتباهی را بلاک کنیم، از متاستاز سلول‌های سرطانی جلوگیری خواهد شد.

آهنگری با اشاره به مطالعات وسیع انجام شده در کشور و بومی‌سازی این تکنولوژی درمانی نوین در سرطان‌ها افزود: این روش به عنوان یک روش ارزان و موثر و قابل توجیه است، با توجه به جدید بودن این روش در کشور در صورتی که به آن توجه نشود، در آینده مجبور می‌شویم با صرف هزینه‌های ارزی زیاد این تکنولوژی بومی فعلی را وارد کشور کنیم.

 

بخش سایت‌خوان، صرفا بازتاب‌دهنده اخبار رسانه‌های رسمی کشور است.