اردوغان، لیر ترکیه را نجات داد
تنش، میان آمریکا و ترکیه در روزهای اخیر شدت گرفته است. پس از آنکه ترامپ سه درخواست اردوغان را نپذیرفت و در ازای آن خواستار آزادی کشیش زندانی در ترکیه شد، رجب طیب اردوغان رئیس جمهور ترکیه نیز شمشیر را ار رو بست و آستین‌ها را برای تلافی بالا زد. اولین اقدام او افزایش تعرفه های کالاهای وارداتی از آمریکا بود. دومین اقدام، او سه ساعت پشت درهای بسته با امیر قطر به گفتگو نشست و ماحصل آن ۱۵ میلیارد سرمایه‌گذاری در ترکیه بود. به دنبال آن ترامپ بار دیگر هشدار داد که تحریم‌ها را بیشتر خواهد کرد. اما خبرها حاکی از آن است که ظاهر کمک قطری‌ها به ترکیه تا حدودی از سقوط لیر جلوگیری کرده است، حتی بورس استانبول نیز رشد نسبی داشته است. دکتر رحمن قهرمان‌پور، پژوهشگر و کارشناس ارشد مسائل ترکیه در خصوص سرمایه‌گذاری قطر در ترکیه و وضعیت فعلی این کشور به خبرآنلاین گفت: «بعد از بحران ارزی که برای ترکیه پیش امد، اردوغان مجموعه اقداماتی را انجام داد که مهمترین آنها سرمایه‌گذاری ۱۵ میلیاردی قطر در ترکیه بود. اقدام دوحه توانست تا حدی جلوی ارزش سقوط لیر را بگیرد، نه تنها ارزش لیر کم نشد بلکه تقویت نیز شد. در این یک هفته علی‌رغم تعطیلات، قیمت برابری لیر و دلار ۶ به ۱ است و در همین حد مانده است و فعلا شاهد کاهش ارزش لیر نیستیم. آن چیزی که مشخص است آمریکا با تهدیدهای که می‌کند، به دنبال این است که ارزش لیر از این کمتر شود و با این فشار ترکیه برانسون را آزاد کند.»
مشروح این گفت‌وگو را از نظر می‌گذرانید:
آیا واقعا دعوا بر سر کشیش است؟
اینکه مساله درباره برانسون است یا خیر اختلاف نظر وجود دارد و فعلا به نظر میرسد که اقای ترامپ به خاطر خلف وعده آقای اردوغان عصبانی است.
ترکیه دو پیشنهاد به امریکا داده که اولی حل مساله هالک بانک و جریمه های آن و آزاد کردن معاون این بانک است، دوم؛ استرداد فتح الله گولن از آمریکا به ترکیه است. آمریکا به اینها جواب مثبت نداده و تحریم ها را بیشتر کرده است. ترکیه هم با افزایش تعرفه کالاهای وارداتی از آمریکا پاسخ آمریکا را داده است. این وضعیت ادامه خواهد داشت. اگر بخش تجاری را از مسائل سیاسی جدا کنیم؛ شبیه جنگ تجاری امریکا با اروپا و چین است. نباید با مساله تنش سیاسی بررسی کرد.
چه تفاوت هایی با یکدیگر دارند کمی بیشتر ابعاد تجاری و سیاسی این تنش را توضیح دهید.
از منظر جنگ تجاری، آمریکا تعرفه گمرکی همه کشورها را افزایش می دهد. اما از منظر سیاسی ادامه پیدا نخواهد کرد ترکیه به دنبال این است که این بحران را حل کند و زمانی که در واقع اردوغان بتواند به بخشی از خواسته هایش برسد و افکار عمومی آن حمایت لازم را از اردوغان نداشته باشند، خود اردوغان تمایل خواهد داشت که مصالحه انجام دهد. ترکیه تمایلی به تداوم تنش ندارد.
برخی ناظران می گویند نگاه اردوغان به شرق است. یک بازنگری در سیاست خارجی.
حرکت اردوغان را نمی توان نگاه به شرق تلقی کرد. نگاه به شرق عبارتی است که بیشتر در ایران رایج است تا ترکیه. در انجا چنین نگاهی وجود ندارد. دو گانه شرق و غرب مطرح نیست. ترکیه از اوایل قرن بیست یکم، روابط خود را با روسیه افزایش داده است. قرارداد پنجاه میلیارد دلاری برای ساخت نیروگاه های هسته ای و تجارت با روسیه دارد.
روابط روسیه و ترکیه از ابتدای قرن حاضر سیر صعودی داشته است و ارتباطی با روابط امریکا و ترکیه نداشته است. به نظر می رسد که ترکیه، نگاه بلند مدت استراتژیک به روسیه دارد، که این نوع نگاه را الزاما در تقابل با امریکا تعریف نمی کند.
ممکن است که تنش بیشتر شود و نزدیکی بیشتری با کشور رقیب اتفاق بیفتد و تفاسیر سیاسی زیادی شود. به عنوان مثال، حمایتی که روسیه در بحران ارزی از ترکیه کرد. مسکو به کامیون داران و دیپلمات ها اجازه داد که بدون ویزا وارد روسیه شوند. چنین حمایت‌هایی را الزاما نباید اینگونه تفسیرکرد که یک دوگانه و دو قطبی بین روابط روسیه و ترکیه- امریکا و ترکیه وجود دارد.
شما می‌گویید الزاما دو قطبی وجود ندارد. اما همزمان مشکل ارزی ترکیه این وضعیت برای روسیه هم پیش آمده همین طور چین، به دلیل تحریم های آمریکا و اروپا، ارزش روبل روسها هم به شدت پایین آمد. با این تفاسیر پیشبینی شما از این جنگ های تجاری چیست؟
ترکیه بحران های به مراتب جدی تری را پشت سر گذاشته است. بحران بزرگ اقتصادی 2008 را مدیریت کرد. بنابراین درست نیست فکر کنیم، این بحران جدی است و در نهایت مثلا به برکناری اردوغان منجر می شود! این بحران ها موقتی است که همیشه در روابط ترکیه با اروپا و امریکا وجود داشته است. مقداری هم جهت گیری ناسیونالیستی اردوغان و ائتلاف با حزب حرکت ملی ترکیه باعث شده است که اردوغان در داخل مقداری مواضع ملی گرایانه بگیرد. واقعیت امر این است که جهت گیری کلی و نهایی اردوغان تشدید ناسیونالیسم نیست و آگاه است که از این طریق نمی تواند به اهداف خودش برسد. برای اینکه در افکار عمومی موقعیت خودش را حفظ کند ژست ناسیونالیستی می گیرد ولی در نهایت به دنبال معامله و حل مساله است. به هیچ وجه علاقه ای به استمرار این بحران ندارد.
ظاهرا اردوغان در القای وطن پرستی خوب عمل کرده است چرا که روز اول اجرایی شدن تحریم‌ها برخی از ناسیونالیست های افراطی آیفون های خود را شکستند. حتی اعلام کرد مردم دلارها و طلاهای خود را برای کمک به دولت بیاورند که برخی آوردند. این یعنی اردوغان موفق بوده است. نظر شما چیست؟
بله خب این بعد از کودتا هم اتفاق افتاد. اردوغان از مردم کمک خواست. اخیرا هم اعلام کرد. اینها مجموع اقداماتی است که بالاخره همه دولت ها انجام می دهند! در ایران هم دولت از مردم خواست که پولهایشان را بیاورند تا دلارها به ریال تبدیل شود.
تعداد افرادی هم که در ترکیه این کار را کردند محدود بود انقدر گسترده نیست. تفاوت ما با ترکیه در این است که در ایران، به دلیل نبودن رسانه های مستقل، بحث جدی و گفتگو به یک جمع بندی نرسیدیم که دلیل این بحران چیست؟ در این وضعیت هرکسی یک تفسیر ارائه کرده است. یکی می گوید کار دلال است، یکی می گوید توطئه است، عده ای گفتند دخالت خارجی است.
اتفاقی که در ترکیه افتاد؛ این بود که رسانه های خبری، افکار عمومی، بحث اقتصادی را راه انداختند و به یک جمع بندی جامع رسیدند. جمع بندی هم این بود که مهمترین عامل بحران ارزی در شرایط فعلی، فشار آمریکا است. ضمن اینکه طرفداران گولن هم بودند که گفتند این وضعیت کار اردوغان است.
در هر حال اکثریت افکار عمومی به این جمع بندی رسید که دلیل این بحران، فشار امریکاست و بر اساس همان هم بخشی از مردم فهمیدند که آنهایی که مخالف آمریکا بودند و ناسیونالیسم بودند آمدند و اقداماتی را انجام دادند.
ولی ما بالاخره نفهمیدیم داستان بحران ارزی در کشورمان چه بود؟ چون اجماع حداقلی هم شکل نگرفت به تبع ان مردم هم سرگردان شدند، متوجه نشدند که به خاطر چی وضعیت ارز در کشور به بحران تبدیل شد؟ دلال؟ بازار؟ دخالت خارجی؟ اختلافات داخلی؟ موضوع ما این است وگرنه که در ایران هم حس وطن دوستی و طن پرستی وجود دارد. انجا هم به ان شکل گسترده نبود. طرفداران اردوغان و ناسیونالیست ها بودند.
در مورد ارز ایران پای امارات به میان آمد، درباره ترکیه می گویند کار عربستان است که در پشت پرده با آمریکا زد و بند کرده است یا اینکه وضعیت اقتصادی ترکیه یک امر داخلی است. نظر شما چیست؟
عربستان در ان حد نیست که در سطح منطقه ای بخواهد در داخل کشورها چنین بحران مستمری را ایجاد کند. به نظرم عربستان نمی‌تواند این کار را بکند. ممکن است مقطعی این کار را انجام دهد. اینکه بخواهد این بحران را به طور مستمر پشتیبانی کند در توان دیپلماتیک عربستان نیست. مساله بیشتر بستر داخلی ترکیه بود که بعد از کودتا شکل گرفته بود. آن بستر با فشار امریکا خودش را نشان داد. بخشی هم سرمایه ای که سرمایه داران از کشور خارج کردند چرا که آنها متهم به حمایت از فتح الله گولن بودند. این سبب شد که اقتصاد ترکیه آسیب پذیر و شکنند شود.
ترامپ هم در این موقعیت فشار روانی زیادی را به ترکیه وارد کرد، وزرای دادگستری و کشور را تحریم کرد، از ان طرف افزایش تعرفه های اجرایی و اینها همه مزید بر علت شد.
با وضعیت پیش امده و جنگ تجاری علیه ترکیه و روسیه، سیاست خارجی ایران چه راهبردی را باید در پیش بگیرد؟ آیا وضعیت به نفع ماست؟
مساله منفعت در سیاست بین الملل به این صورت است که اگر رقیب شما تضعیف شود، به نفع شماست. اما مساله این است که باید ببینیم چه ابزارهایی برای استفاده از این وضعیت داریم؟
بر اساس اصل حسن همجواری، سیاست ایران در قبال ترکیه، این بوده است که در چنین شرایطی به ترکیه کمک کند. در موضوع کودتا و بحران ارزی ایران حمایت کرد.
این حمایت خیلی تاثیر مثبتی در ترکیه و ذهنیت اردوغان داشت. کمااینکه دیدیم که علی رغم تنش هایی که با مصر و عربستان داشت، روابطش را با ایران حفظ کرد. سیاست ایران در مورد ترکیه بر اساس اصل حسن همجواری، در چنین مواردی حمایت و کمک کرده است. به تبع ان ترکیه نیز اقداماتی انجام داده است و ایران هم در بحث تحریم ها از کمک ترکیه بهرمند شده است.
موضوع هالک بانک، هم ترکیه متنفع شد هم ایران توانست بخشی از تحریم های خود را دور بزند. لذا به دلیل موقعیتی که در روابط دو کشور است، ترجیح می دهند هر دو طرف به هم کمک کنند.
این اتفاق با قطر نیز افتاد، مساله سرمایه گذاری که اشاره کردید...
بله، بعد از بحران ترکیه، صریح و سریع، قطر به کمک آمد؛ ترکیه حتی پایگاه نظامی در این کشور ایجاد کرد. با وجود اعتراض شدید عربستان، ترکیه پا پس نکشید. در چنین شرایطی هم که ترکیه وارد بحران شد امیر قطر پس از مذاکره سه ساعته که با اردوغان داشت، وعده داد که در ترکیه 15 میلیارد دلار سرمایه گذاری کند که تاثیر بسیار مثبتی در وضعیت بورس استانبول افزایش و تقویت لیر ترکیه داشت. این نشان می دهد که دو طرف در موقعیت های سخت هوای هم را دارند و این روند می تواند در آینده ادامه پیدا کند.
بخش سایت‌خوان، صرفا بازتاب‌دهنده اخبار رسانه‌های رسمی کشور است.
ارسال نظر