اردوغان و جیب ما؟!

نصرت اله تاجیک در دیپلماسی ایرانی نوشت: اگر چه همکاری و استفاده از مزیتهای نسبی همسایگان برای مدیریت سیاست خارجی ضروریست، اما ترکیه سیاست بغایت منفعت محوری دارد و ما باید خیلی مواظب باشیم که با نگاه اخلاقی و ایدئولوژیک گول دعوای بین ترکیه و آمریکا را نخوریم! مشکل کنونی ترکیه را نباید صرفا به تنش بین اردوغان و ترامپ منحصر کرد بلکه ترکیه بیشتر از مشکلات ساختاری اقتصادی رنج می برد. استفاده از سرمایه گذاری خارجی شاید یکی از ملزومات توسعه کشورها باشد اما به نوبه خود آسیب پذیریهائی هم به دنبال دارد و حداقل آن این است که باید با یک سیاست محافظه کارانه و ترجیحا عدم رودرروئی با سیاست قدرت های بزرگ حرکت کند. اردوغان نیز نشان داده است که به این سمت حرکت می کند و مشکلاتش را حل می کند فقط باید مواظب باشیم از جیب ما نباشد! اما حتی اگر این تنش ها هم از بین برود باز مشکلات اقتصادی ترکیه باقی می ماند و ما باید مواظب باشیم تبعاتش عاید ما نشود.

سر رسید شدن ۳۷۰ میلیارد دلار بدهی های ترکیه در سال جاری اوضاع ترکیه را بیشتر به هم می ریزد و مسئولین ایران باید هم بیشتر مواظب تحولات این کشور باشند و هم از همین الآن با برنامه با تحولات آتی این کشور روبه رو شوند. سه نکته را ذکر می کنم و بحث را ادامه می دهم:

۱- همکاری و استفاده از مزیت های نسبی همسایگان شرط عقل سیاسی برای مدیریت سیاست خارجی است.

۲- ترکیه تا آن جا سوگلی آمریکا بود که بتواند در مقابل ایران به عنوان یک کشور اسلامی میانه رو مطرح شود که با غرب و هم پیمان منطقه ای اش همچون رژیم صهیونیستی روابط خوبی داشته است. اما وقتی میوه ممنوعه ایستادگی در مقابل خواسته های آمریکا را خورد باید از بهشت هم پیمانان آمریکائی بیرون برود. ولی ما هم نباید از هول حلیم (غلط مصطلح و شما بنویسید حول هلیم!) تو دیگ بیفتیم!

۳- ترکیه سیاست بغایت منفعت محوری دارد و ما باید خیلی مواظب باشیم که با سیاست های اخلاقی و تا حدی ایدئولوژیک این بار گول این دعوای بین ترکیه و آمریکا را نخوریم! ترکیه هم در جنگ تحمیلی و هم تحریم های غرب علیه ایران با هوشیاری و هوشمندی علاوه بر توانمندی های فردی، حزبی و اجتماعی سود وافری از اقتصاد نحیف ایران برد و بسیاری از زیر ساخت های کشورش در این دو مقطع ساخته شد و ما نیز نتوانستیم سود لازم از این شرایط را ببریم. البته این توانمندی ها به ترکیه این قدرت را داد که بازیگری موثر در منطقه شود اما اشتباه محاسبه اش در زمینه مسائل سوریه حجمی از مشکلات سیاسی اجتماعی و اقتصادی را برایش فراهم کرد.

بنابراین مشکل کنونی ترکیه را نباید صرفا به تحولات کنونی بین ترکیه و امریکا و یا به عبارت بهتر اردوغان و ترامپ ربط داد. ترکیه از مشکلات ساختاری اقتصادی نیز رنج می برد که شاید از این تنش های سیاسی جدید در به وجود آمدن این شرایط موثرتر باشد. استفاده از سرمایه گذاری خارجی شاید یکی از ملزومات توسعه کشورها باشد اما به نوبه خود آسیب پذیری هائی هم به دنبال دارد و حداقل آن این است که باید یک سیاست محافظه کارانه و ترجیحا عدم رودرروئی با سیاست قدرت های بزرگ حرکت کند. اردوغان نیز نشان داده است که به این سمت حرکت می کند و مشکلاتش را با ترامپ حل می کند فقط باید مواظب باشیم از جیب ما نباشد و حتی این تنش ها هم از بین برود باز مشکلات اقتصادی ترکیه باقی می ماند و باز هم باید مواظب باشیم به کشور ما سرازیر نشود. زیرا ترکیه که در بین اقتصادهاى نو ظهور به یمن مشکلات کشورهای همسایه و لطفی که آمریکا تا قبل از خوردن میوه ممنوعه از بالاترین رشد اقتصادى بر خوردار بوده اکنون به دلیل ساختاری با یک بحران اقتصادى روبه رو است که فعلا از بازار ارز شروع شده و لیر ترکیه را چند برابر تضعیف کرده است.

یکی از دلایل این بحران بدهکارى خارجى ترکیه و تامین رشد اقتصادى از منابع خارجی در شرایطى است که حساب جارى و حساب مالى ترکیه در رابطه با سایر کشورها با کسرى روبه رو شده است. به عبارت دیگر بانک مرکزى ترکیه فاقد ذخایر ارزى کافى براى مدیریت شرایط بحران اقتصادی برای پاسخگوئی به مطالبات سر رسید شده بوده و این تنش های سیاسی نیز آن را تشدید کرده است.

یکی دیگر از دلایل اقتصادی نیز پافشارى اردوغان در پایین نگه داشتن نرخ بهره است در حالى که نرخ تورم سه برابر هدف تعیین شده توسط بانک مرکزى است. اکنون این نگرانى مطرح است که این بحران به سایر کشورها از جمله کشورهاى اروپایى و همسایه ترکیه و از جمله ایران هم سرازیر شود. به طور مثال همین الآن نیز زمزمه های سرمایه گذاری و سرازیر شدن دلارهای ایرانی برای خرید ملک در ترکیه سر زبان ها افتاده است و کاهش ارزش لیره ترک باعث تشدید خروج ارز از ایران براى خرید مستقلات و سایر دارایى ها شده و طبعا مسئولین بانک مرکزى لازم است به این شرایط و تاثیر آن بر اقتصاد کشور توجه دقیق داشته و راه کار مناسب طراحی و اجرا کنند. نکته دیگر تشدید واردات کالاهای ترک به ایران به دلیل واردات ارزان قیمت از این کشور است، این مساله می‌تواند تاثیر فزاینده بر بخش تولیدى تضعیف شده کشور داشته باشد.