استراتژی «نگاه به درون» روش مواجهه با ترامپ
روزنامه شرق در سرمقاله ای به قلم کیهان برزگر استاد روابط بین‌الملل، آورده است: این احتمال وجود دارد؛ چون دونالد ترامپ علاوه بر اینکه خواهان «اوبامازدایی» از سیاست داخلی و خارجی آمریکا در تمام زمینه‌هاست، تمرکز اصلی ضدیت خود با ایران را بر مبنای مهار نقش منطقه‌ای کشورمان قرار داده که به طور سنتی تمرکز اصلی آمریکایی‌ها در تنظیم روابط با ایران بوده است؛ اما سیاست کشورمان در برخورد با این وضعیت چگونه باید باشد؟
یک روش مواجهه با این سیاست احتمالی ترامپ، توسل به استراتژی «نگاه به درون» است که از یک دهه گذشته هم به نوعی زمینه‌های آن در سیاست خارجی کشورمان پدیدار شده است. این استراتژی مبنای تقویت قدرت ملی ایران در عرصه منطقه‌ای و جهانی را بیش از هر چیز در «خود‌اتکایی اقتصادی» و «بهره‌برداری از برتری ژئوپلیتیک» خود می‌داند تا از این طریق نقش و ارزش استراتژیک ایران در عرصه سیاست خارجی افزایش یابد.در حوزه اقتصادی، تمرکز این استراتژی بر تعامل با دنیای خارج برای جذب سرمایه‌گذاری‌ها به‌ویژه در حوزه انرژی و از این طریق افزایش ظرفیت‌های ملی اقتصادی برای توسعه اقتصادی کشور قرار دارد.
در حوزه سیاسی هم بهره‌برداری از برتری ژئوپلیتیک برای تقویت رویکردهای تعاملی و تلاش‌های جمعی و چندجانبه‌گرا برای ایجاد ثبات و امنیت در منطقه حائز اهمیت می‌شود. بر همین مبنا بوده که پیش‌از‌این دکتر ظریف، وزیر امور خارجه، دو اَبَراولویت سیاست خارجی ایران را تمرکز بر مسائل اقتصادی و تقویت روابط در حوزه همسایگی تعریف می‌کند.کارشکنی فزاینده دونالد ترامپ و آمریکا در اجرای اصول برجام و بازگشت دولت او به سیاست‌های هدفمند مبتنی بر مهار قدرت منطقه‌ای ایران از طریق تهدید و فشار سیاسی، در سخنرانی اخیرش در سازمان ملل آشکار شد (مانند زمان جورج دبلیو بوش) و این درس مهم را در پی داشته که بهترین روش برای مقابله با سیاست‌های خصمانه آمریکا تکیه بر منابع قدرت ملی کشور است.
اکنون بهانه اصلی ترامپ برای تمدید‌نکردن برجام این است که ایران به روح برجام پایبند نبوده است. از نگاه او نتیجه برجام که باید مهار قدرت منطقه‌ای ایران در چارچوب روندهای سیاسی-امنیتی مد نظر آمریکا را در بر داشته باشد، درست نتیجه برعکس داشته و بر نقش و قدرت منطقه‌ای ایران افزوده است. البته این فرضیه آمریکایی‌ها از اساس بر یک مبنای اشتباه قرار گرفته است؛ چون توافق هسته‌ای همان‌گونه که وزیر خارجه کشورمان می‌گوید، ارتباط چندانی به مسائل منطقه‌ای ندارد. قبلا هم گفتم که برخلاف برخی دیدگاه‌های غالب، مسائل منطقه‌ای، ایران و آمریکا را از هم دور می‌کنند. این نه الزاما به دلیل دشمنی مداوم دو کشور، بلکه به دلیل جبر طبیعی منطقه و تضاد نقش‌هاست. دو کشور برداشت‌های کاملا متفاوتی از روش‌های حل مشکلات منطقه‌ای، برقراری ثبات و امنیت، شکل‌گیری منشأ تهدیدات، مبارزه با تروریسم مثلا با داعش و... دارند. تجربه روابط بین‌الملل هم نشان می‌دهد که یک قدرت منطقه‌ای هیچ‌وقت نمی‌خواهد موقعیت و نقش مستقل و تأثیرگذارش را به نفع رقبای فرامنطقه‌ای خود تعدیل کند. اتفاقا گسترش روابط اروپا، روسیه، ترکیه، چین و هند و دیگران با ایران بعد از برجام بیشتر به دلیل همین ظرفیت‌های مستقل منطقه‌ای کشورمان بوده است.
پیش‌از‌این ایران به این تصمیم درست و استراتژیک رسیده بود که حل معضل هسته‌ای با قدرت‌های جهانی به‌ویژه آمریکا بر ظرفیت قدرت ملی ایران به نفع توسعه و ثبات کشور می‌افزاید. بر همین مبنا، زمینه‌های توافق هسته‌ای حتی قبل از دولت حسن روحانی و در یک روند چند‌ساله فراهم شده بود. در واقع، این روند مذاکرات هسته‌ای بود که گفتمان سیاست داخلی را به سمت عمل‌گرایی و تعادل در سیاست خارجی تغییر داد.
اکنون هدف اصلی استراتژی «نگاه به درون» افزایش ظرفیت‌های استراتژیک ایران در یک محیط رقابتی از طریق حمایت متقابل اقتصاد و سیاست خارجی کشور از یکدیگر است؛ یعنی تکیه هم‌زمان بر ظرفیت‌های اقتصادی داخلی و پیشبرد سیاست تنوع‌سازی روابط اقتصادی با منطقه و جهان برای تقویت قدرت متناسب اقتصادی که قادر به پشتیبانی از نوعی از سیاست خارجی مداوم، منافع‌محور و مبتنی بر اصول باشد که قدرت ملی ایران را در عرصه منطقه‌ای و جهانی افزایش دهد.مسائل منطقه‌ای به‌ویژه ظهور تروریسم و افراط‌گرایی تکفیری از نوع القاعده و داعش، چالش‌های جدیدی برای دولت ملی ایران با قرن‌ها سابقه تاریخی و تمدنی به همراه آورده است. واکنش ایران به این تهدیدات مثلا در سوریه و عراق به صورت «پیشگیری» از تهدید از طریق واکنش سریع به تهدیدات در منطقه با بهره‌برداری از موقعیت برتر ژئوپلیتیک خود بوده است.
بی‌طرفی ایران در بحران قطر و مخالفت آن با همه‌پرسی اخیر استقلال اقلیم کردستان عراق، به‌درستی بر مبنای تأثیرات منفی آنها بر ابعاد گسترده‌تر بی‌ثباتی در منطقه به‌ویژه مبارزه با تروریسم قرار دارد که تداوم آن می‌تواند به بهای توسعه و امنیت کشور باشد. نهایتا اینکه هدف عمده ترامپ از تمدید‌نکردن برجام، ارسال این پیام است که آمریکا به سیاست سنتی خود در منطقه یعنی مهار قدرت ایران وفادار می‌ماند. در این شرایط، بهترین سیاست برای ایران تمرکز بر استراتژی «نگاه به درون» است که با تکیه بر منابع قدرت ملی تلاش می‌کند تا ظرفیت‌های مستقل اقتصادی و سیاسی- امنیتی کشورمان را برای یک سیاست خارجی فعال، تعاملی و چندجانبه‌گرا در جهت مواجهه با ترامپ فراهم کند.
بخش سایت‌خوان، صرفا بازتاب‌دهنده اخبار رسانه‌های رسمی کشور است.
ارسال نظر