نتانیاهو پیام تکراری خود را به ترامپ رساند؛ اما رئیسجمهور آمریکا محتاطتر است؛
اتحاد زیر سایه بیاعتمادی
به گزارش سیانان، آتشبس شکننده غزه که ترامپ شخصا در ماه اکتبر برای تثبیت آن به خاورمیانه سفر کرده بود، هنوز در وضعیت ناپایداری قرار دارد. عملیات نظامی اسرائیل در این منطقه و کندی اجرای مرحله دوم توافق صلح، این آتشبس را تحت فشار قرار داده است. با وجود روابط نزدیک و اظهارات رسمی دو طرف -از جمله پیشنهاد ترامپ به رئیسجمهور اسرائیل برای اعطای عفو به نتانیاهو در پروندههای فساد- اختلافنظرهایی نیز میان دو طرف در حوزه سیاست خارجی منطقهای مشاهده میشود. آرون دیوید میلر، مذاکرهکننده پیشین خاورمیانه و عضو اندیشکده کارنگی، میگوید: «به نظر میرسد اعتماد کامل میان این دو وجود ندارد و شاید در برخی موارد روابط شخصی نیز چندان دوستانه نباشد؛ اما واقعیت این است که هر دو به یکدیگر نیاز دارند. ترامپ برای پیشبرد برنامه ۲۸بندی خود در غزه به همکاری نتانیاهو نیاز دارد و نخستوزیر اسرائیل نیز برای مدیریت فشارهای داخلی به حمایت رئیسجمهور آمریکا محتاج است» (دنیای اقتصاد در گزارش ۸ دی ماه با عنوان «سفر برای فرار از بحران» به جنبههای دیگری از سفر نتانیاهو اشاره کرده بود).
دیدار دوشنبه در مارآلاگو، دومین ملاقات متوالی ترامپ با یک رهبر خارجی برای گفتوگو درباره صلح (و بر اساس برخی گزارشها، ششمین دیدار دو طرف) بود؛ این در حالی است که روز یکشنبه (۷ دی) ولودیمیر زلنسکی، رئیسجمهور اوکراین، هم به این اقامتگاه سفر کرده بود. این برنامه نشان میدهد که ترامپ تلاش میکند در طول تعطیلات سال نو، زمینه پیشرفت مذاکرات و توافقهای منطقهای را فراهم کند و در عین حال روابط خود با متحدان و شرکای منطقهای را مدیریت کند. بیش از دو ماه پس از سفر ترامپ به مصر و امضای توافق صلح غزه، بخشهای کلیدی این توافق هنوز مشخص نشدهاند. مرحله دوم توافق شامل خلع سلاح حماس، آغاز عملیات بازسازی و ایجاد ساختار حکمرانی پساجنگ است. برنامه جدید برای مدیریت غزه بر ایجاد «هیات صلح» تمرکز دارد که رهبری آن برعهده ترامپ و دیگر رهبران جهانی خواهد بود. ترامپ پیشتر گفته بود: «این یکی از هیاتهای برجسته و تاثیرگذار خواهد بود و بسیاری علاقه دارند عضو آن باشند.»
آمریکا در تلاش است تا به سرعت وارد مرحله دوم شود و جزئیات بیشتری درباره نحوه حکمرانی غزه و ایجاد نیروی بینالمللی ثباتبخش ارائه دهد. با این حال، اسرائیل بدون خلع سلاح حماس حاضر به عقبنشینی بیشتر از غزه نیست. این مساله باعث ایجاد برخی اختلافات با مشاوران کاخ سفید شده است که معتقدند نتانیاهو ممکن است اجرای مرحله دوم توافق را به تاخیر بیندازد [تا لحظه تنظیم این گزارش، جزئیاتی از دیدار ترامپ با نتانیاهو منتشر نشده بود]. طی سال گذشته، ترامپ و نتانیاهو بر سر مسائل دیگر نیز اختلافنظر داشتند. از جمله حملات اسرائیل به رهبران حماس در قطر که بهعنوان میانجی میان آمریکا و اسرائیل در مذاکرات صلح غزه عمل میکند، موجب نگرانی ترامپ شد. رئیسجمهور آمریکا در واکنش، خواستار عذرخواهی نتانیاهو از رهبران قطری شد. ترامپ حتی در حضور نخستوزیر اسرائیل با امیر قطر تماس تلفنی برقرار کرد تا نتانیاهو رسما عذرخواهی کند.
تفاوتهای دیگری نیز میان دو طرف وجود دارد؛ از جمله درباره سوریه که ترامپ برخی مقامات محلی را میپذیرد و اسرائیل به حفظ منطقه حائل اهمیت میدهد، یا لبنان که آمریکا بر دیپلماسی تاکید دارد؛ اما اسرائیل نسبت به توانایی بیروت در مهار حزبالله ابراز تردید میکند. با وجود این اختلافنظرها، در تعاملات رسمی میان دو طرف به ندرت شاهد تنش جدی بودهایم. ترامپ در ماههای اخیر پروندههای فساد نتانیاهو را بهعنوان مانعی برای تلاشهایش در زمینه صلح منطقهای مطرح کرده و حتی در سخنرانی خود در پارلمان اسرائیل درخواست اعطای عفو به نتانیاهو را مطرح کرد. او گفت: «چرا او را نبخشیم؟ این پروندهها جزئی و مربوط به مسائل کوچک مانند سیگار و شامپاین است.»
در کنار مسائل سیاسی و امنیتی، این دیدار همچنین با جنبههای انتخاباتی و سیاست داخلی اسرائیل مرتبط است. نتانیاهو با نزدیک شدن به انتخابات و افزایش فشارها برای استعفا، به حمایت رئیسجمهور آمریکا بیش از پیشنیاز دارد. در عین حال، ترامپ تلاش میکند برنامههای خود را در زمینه صلح و ثبات خاورمیانه با همکاری اسرائیل پیش ببرد. این دیدار و مذاکرات نشان میدهد که حتی در شرایطی که اختلافنظرهایی میان دو طرف وجود دارد، روابط استراتژیک واشنگتن و تلآویو بر پایه نیازهای متقابل همچنان پابرجاست و هیچیک از طرفین حاضر نیست این تعامل راهبردی خدشهدار شود. تعامل میان دو طرف، ترکیبی از مصالح امنیتی، سیاست داخلی و برنامههای بلندمدت منطقهای است و هر گونه تصمیمگیری نهایی در این زمینه با در نظر گرفتن تمام این مولفهها انجام میشود.
دیدار اخیر همچنین اهمیت توجه به روند مذاکرات و اجرای توافقهای منطقهای را بیش از پیش نمایان میسازد. آمریکا و اسرائیل، با وجود اختلافات در روشها و زمانبندیها، هر دو به دنبال حفظ ثبات نسبی در منطقه و پیشبرد اهداف بلندمدت خود هستند. در این مسیر، تعامل مستقیم رهبران و گفتوگوهای حضوری همچنان یکی از ابزارهای اصلی برای مدیریت تنشها و هماهنگی اقدامات میان آنها به شمار میرود. با توجه به این شرایط، انتظار میرود این دیدار پایههای همکاری و توافقات راهبردی میان دو طرف را تقویت کرده و به هدایت سیاستهای دو طرف در منطقه کمک کند. این دیدار نمونهای از روابط پیچیده میان متحدان منطقهای و جهانی است که بر اساس تعامل، نیاز متقابل و ملاحظات امنیتی شکل گرفته است و همچنان ادامه خواهد داشت.
