پیام خوشبینی پوتین در سال نو، پردهای بر شکستهای او بود
سخنرانی کلیشهای مرد قدرتمند کرملین
تقریبا سهسال پس از اینکه او تصمیم گرفت به اوکراین حمله کند، این حمله یک قصور آشکار بود. این جنگ جان ۱۵۰ تا ۲۰۰هزار سرباز روس را گرفت، اقتصاد روسیه را تغییر داد و جایگاه این کشور را در جهان نیز دچار دگرگونی ساخت. همچنین پوتین به تورم، بهعنوان نگرانی اصلی اکثر مردم عادی روسیه، یا انبوهی از چالشهای اقتصادی دیگر نپرداخت. درحالیکه این سخنرانی به مناسبت بزرگداشت ۲۵سال از به قدرت رسیدن او در سال۱۹۹۹ (دورانی که در آن او حاکمیت خود را بر روسیه تثبیت کرد) قابل توجه بود، اما هیچ اشارهای به دیدگاه پوتین برای کشورش فراتر از تکرار کلیشهها نداشت. او گفت: «ما مطمئن هستیم که همه چیز خوب خواهد بود.»
سخنرانی مبهم پوتین در آستانه تعطیلات رسمی (و اصلی) روسیه، بزرگترین تناقض رهبری او در زمان جنگ را برجسته کرد: تلاش برای بسیج جامعه و هدایت آن برای یک درگیری طولانی در عین حفظ حس عادی بودن در زندگی روزمره. برخلاف اظهارات او در سال۲۰۲۲، سال اول تهاجم، سخنرانی روز سهشنبه پوتین هیچ اشارهای به اوکراین نداشت و حتی تعبیر معمول خودش برای جنگ بهعنوان یک «عملیات نظامی ویژه» را هم نادیده گرفت. پوتین همچنین اشارهای هم به دونالد ترامپ نکرد. پیام خوشبینی و ثبات پوتین، دورنمای نامشخصی را که روسیه در سال۲۰۲۵ با آن روبهرو بود و همچنین مجموعهای از شکستهای ژئوپلیتیک اخیر که موقعیت جهانی این کشور را متزلزل کرده است، پنهان کرد.
نیروهای روسیه به تدریج در شرق اوکراین قلمروهایی را بهدست آوردهاند؛ اما تاکنون نتوانستهاند به پیشرفتی دست یابند که بتواند خطوط جنگ را تغییر دهد. نیروهای اوکراینی تقریبا نیمسال پس از آغاز یک تهاجم غافلگیرانه به روسیه، همچنان کنترل قلمروهای داخل غرب روسیه را در دست دارند که مایه شرمساری پوتین است. دستاوردهای آهسته روسیه در میدان نبرد به قیمت تلفات سرسام آور تمام شده است؛ درحالیکه سرعت جذب سربازان جدید با وجود پیشنهادهای پاداش برای ثبتنام بیشتر و سایر مشوقهای مالی در حال کاهش است. (اوکراین نیز با مشکلات عمدهای برای جایگزینی نیروهای مجروح و کشتهشده مواجه است.)
در صحنه بینالمللی نیز پوتین متحمل خسارتهایی شده است. او بزرگترین متحد خود را در خاورمیانه –یعنی بشار اسد در سوریه- از دست داد و باعث شد نفوذ روسیه در منطقه تضعیف شود. همین هفته گذشته، سقوط یک جت به مقصد روسیه که توسط خطوط هوایی دولتی آذربایجان اداره میشد، تهدیدی برای تضعیف روابط کرملین با کشورهای دوست شوروی سابق است که برای دسترسی روسیه به کالاهای خارجی بسیار مهم هستند. الهام علیاف، رئیسجمهور آذربایجان، پدافند هوایی روسیه را مقصر این سانحه دانست که ۳۸نفر از ۶۷سرنشین آن کشته شدند. پوتین یک عذرخواهی معمولی کرد که نتوانست علیاف را آرام کند. او علنا از روسیه خواست مسوولیت سقوط هواپیما را بپذیرد، به قربانیان غرامت بدهد و مقامات مسوول را مجازات کند. رد قاطعانه اظهارات پوتین توسط آذربایجان حاکی از محدودیتهای زبان اغلب مبهم پوتین است که او مدتهاست از آن برای پنهان کردن مقاصد خود و باز نگه داشتن گزینهها استفاده میکند. شاید بزرگترین شکاف بین اظهارات خوشبینانه پوتین و واقعیت، مربوط به اقتصاد روسیه باشد.
«مخارج دولتی بیسابقه» و «صادرات ثابت نفت» به روسیه اجازه داده است تا بدترین اثرات تحریمهای غرب را دور بزند و باعث شود این کشور از فروپاشی اقتصادی که توسط بسیاری از اقتصاددانان غربی در آغاز تهاجم پیشبینی شده بود، بگریزد. اما نشانههای فزاینده حاکی از این است که رونق اقتصادی روسیه که بهدلیل افزایش تولید نظامی ایجاد شده، رو به پایان است و این مساله میرود که این کشور را با تورم سخت، کمبود فلجکننده نیروی کار و کاهش رشد مواجه کند.
انتظار میرود اقتصاد در سال آینده(۲۰۲۵) بین ۰.۵ تا یکدرصد رشد کند و این در مقایسه با سال۲۰۲۴ کاهشی ۳.۵تا ۴ درصدی را نشان میدهد. نرخ تورم سالانه روسیه در سال۲۰۲۴، ۱۰درصد برآورد میشد و قیمت بسیاری از مواد غذایی اساسی دو یا سهبرابر این رقم کلی رشد کرد. پول ملی، روبل، ماه گذشته به ضعیفترین سطح خود از زمان آغاز جنگ سقوط کرد و قدرت خرید روسها را کاهش داد. درد ناشی از تورم در کنفرانس خبری سالانه پوتین در این ماه منعکس شد: شکایت از افزایش قیمت مواد غذایی رایجترین موضوع مربوط به «اظهارات ارسالشده» توسط شهروندان روسیه به رئیسجمهور بود.
به گفته تحلیلگران اقتصادی، «الکساندر کولیاندر» و «الکساندرا پروکوپنکو»، کاهش قابل توجه رشد در شرایطی رخ داده که کرملین رکورد ۸درصد از تولید ناخالص داخلی روسیه را وارد تلاشهای جنگی کرده است؛ رقمی که ۴۰درصد از بودجه فدرال را نشان میدهد. تحلیلگران هفته گذشته در یک رسانه روسی به نام «بِل» نوشتند: «کرملین ثابت کرده که قادر به ادامه جنگ، تامین مالی پروژههای اجتماعی و زیرساختی و حفظ تورم پایین و نرخ ارز پایدار نیست. روسیه به آرامی اما به یقین به سمت رکود و انحطاط اقتصادی در حال حرکت است؛ روندی که حتی اگر جنگ در سال۲۰۲۵ پایان یابد، متوقف نخواهد شد.» پوتین روز سهشنبه چنین پیشبینیهایی را رد کرد و گفت که برنامهها و آرزوهای روسها محقق خواهد شد. او گفت: «وقتی با هم باشیم، همه چیز محقق خواهد شد.سال نو مبارک دوستان عزیز.»