آیا داعش در حال احیا شدن است؟
سایه خلافت بر سر شام
علاوه بر حملات چند ماه داعش به صنعت نفت سوریه، شبکه بدنام اخاذی این گروه نیز بازگشته که به این گروه کمک مالی مجدد می‌دهد و سطحی از اطلاعات محلی را نشان می‌دهد که اسباب نگرانی است. ایالات متحده نزدیک به یک‌دهه را صرف مبارزه با «دولت اسلامی» [داعش] در سوریه و عراق کرده و ۹۰۰نیروی آمریکایی مستقر در سوریه بر این وظیفه متمرکز شده‌اند. در این لحظه مخاطره‌آمیز در تاریخ سوریه، اقدامات فوری لازم است تا اطمینان حاصل شود که پیشرفت [در مقابله با داعش] از بین نمی‌رود. مقابله با داعش ساده نیست و مستلزم مجموعه‌ای پیچیده از پاسخ‌های به هم پیوسته - و نه فقط اقدام نظامی- است.
به هر حال، داعش همیشه نشانه هرج و مرج برخاسته از جنگ داخلی سوریه بوده است نه یک علت. این گروه برای تقویت روایت خود، جذب نیرو و توجیه اقداماتش بر بی‌ثباتی، رنج انسانی و نارضایتی‌های محلی تکیه دارد. برای جلوگیری از پرکردن خلأهای ناشی از سقوط بشار اسد توسط داعش، ایالات متحده و متحدانش باید از هر ابزار موجود برای مبارزه با احیای مجدد آن استفاده کنند. نیروهای رژیم اسد که تلاش می‌کردند از اشتیاق داعش برای پیشروی جلوگیری کنند، مواضع خود را در مرکز سوریه رها کرده‌اند. نیروهای اپوزیسیون سوری از پیش به دنبال پر کردن بخشی از این فضا بودند؛ اما تعداد آنها بسیار کم است و ظرفیت آنها برای هماهنگی یک کارزار پیچیده علیه داعش در بهترین حالت محدود است. اولین واکنش ایالات متحده به این خلأ ناگهانی یکشنبه گذشته بود، زمانی که جنگنده‌های آمریکایی بیش از ۷۵هدف داعش را در مرکز سوریه هدف قرار دادند. ارتش ایالات متحده باید در هفته‌های آتی هوشیار بماند و آماده حمله به داعش در جایی باشد که این گروه به دنبال جمع‌آوری منابع، سازماندهی مجدد یا انجام حملات است.
بخش اعظم سوریه همچنان در دست مجموعه‌ای از شبه نظامیان جناحی و متعدد است که هرکدام انگیزه‌های خاص خود را دارند. در ۸سال گذشته، ایالات متحده با «نیروهای سوریه دموکراتیک» (SDF) - ائتلافی به رهبری کردها که راه را برای سقوط «دولت اسلامی» در رقه در سال۲۰۱۷ هموار کرد- مشارکت داشته است. «نیروهای سوریه دموکراتیک» اکنون با یک «لحظه وجودی بالقوه» مواجه هستند. «ارتش ملی سوریه»، یک گروه شبه‌نظامی رقیب تحت حمایت ترکیه، شهرهای استراتژیک را از «نیروهای سوریه دموکراتیک» بازپس گرفته و شاید اکنون شهر نمادین کردنشین «کوبانی» را در چشم‌انداز خود داشته باشد. آتش‌بس با میانجی‌گری ایالات متحده بین این دو جناح متخاصم روز سه‌شنبه (۲۰آذرماه) حاصل شد، اما شکننده است. از روز جمعه (۲۳آذرماه)، کنترل ضعیف «نیروهای سوریه دموکراتیک» بر قلمروشان نشانه‌هایی از تزلزل را نشان می‌دهد. اعتراض علیه «نیروهای سوریه دموکراتیک» در رقه و دیرالزور با گزارش‌هایی از آتش گشودن «نیروهای سوریه دموکراتیک» به سوی غیرنظامیان به خشونت و هرج و مرج کشیده شد. ایالات متحده باید به‌شدت با «نیروهای سوریه دموکراتیک» تعامل کند تا مانع تشدید بحران شود. این امر مستلزم نظارت نظامی و دیپلماسی بیشتر است. سفر چند روز پیش آنتونی بلینکن، وزیر امور خارجه به آنکارا گام خوبی است: ترکیه بسیاری از کلیدهای این درگیری را در دست دارد. این وضعیت در عین حال که نگران‌کننده است، فرصت‌های جدیدی را برای ایالات متحده در مبارزه با داعش ارائه می‌دهد.
قبایل و شبه‌نظامیان عرب در دیرالزور به مدت یک دهه است که با داعش در حال نبرد هستند؛ زیرا ریشه‌های آنها در مخالفان مسلح و ضد اسد سوریه نهفته است. با فرض اینکه ایالات متحده نمی‌خواهد نیروهای بیشتری را در سوریه مستقر کند، ممکن است فضایی برای همکاری و مشارکت‌های جدید وجود داشته باشد. در میان این همه تغییر و ابهام، بحران زندانیان در شمال شرق سوریه نهفته است؛ جایی که ده‌ها هزار زندانی مرد داعش و زنان و کودکان مرتبط با داعش در بازداشتگاه‌های تحت مدیریت «نیروهای سوریه دموکراتیک» به سر می‌برند. این بازداشت‌شدگان باید به سکونتگاه اصلی خود بازگردانده شوند و در صورت اقتضا، باید به‌خاطر جنایاتی که در زمان ارتباط با داعش مرتکب شده‌اند تحت پیگرد قانونی قرار گیرند؛ اما بسیاری از کودکان در اردوگاه‌ها شایسته فرصتی برای زندگی جدید هستند. اکثریت قابل توجهی از هزاران سوری بازداشت‌شده از مناطقی هستند که تا اوایل ماه جاری تحت کنترل رژیم اسد بودند. اکنون، به نظر می‌رسد تحرک آزاد در سراسر سوریه بار دیگر امکان‌پذیر است و هیچ رژیمی وجود ندارد که آنها را پس از بازگشت بازداشت، ناپدید یا مورد سوءاستفاده قرار دهد. سقوط رژیم می‌تواند راه‌های جدیدی را برای بازگرداندن خارجی‌هایی که در این اردوگاه‌ها نگهداری می‌شوند، باز کند. اسد روابط خود را با چندین کشور در خاورمیانه و شمال آفریقا عادی کرده بود؛ کشورهایی که بخش قابل توجهی از زندانیان در زندان‌ها و اردوگاه‌های «نیروهای سوریه دموکراتیک» از آنجا می‌آیند. سازماندهی این بازگشت بین یک «بازیگر غیردولتی» که توسط اسد به رسمیت شناخته نشده بود و این کشورها (تا زمانی که او در قدرت بود) غیرممکن بود. با برداشته شدن این مانع، سال‌ها تلاش وزارت امور خارجه برای پیشبرد دستور کار بازگرداندن آنها به وطنشان می‌تواند افزایش یابد. در نهایت، هیچ راه‌حل سریعی برای مشکل داعش وجود ندارد. اما اگر دست‌کم برخی از این گام‌ها اتخاذ نشود، متحدان آمریکا در سوریه ممکن است در نهایت با تفرقه داخلی و حملات خارجی از هم گسسته شوند و احتمالا بار دیگر ارتش ایالات متحده را مجبور به عقب‌نشینی عجولانه کنند. با توجه به اینکه داعش در حال حاضر احیا شده و مستعد تقویت قابل توجه از سوی پیروانش است، خروج ایالات متحده فاجعه بار خواهد بود. این لحظه خطرناک برای آینده سوریه در زمانی رخ می‌دهد که سیاست خارجی آمریکا در منطقه به شکل ناگهانی تغییر کند. دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور منتخب آمریکا پیش‌تر اعلام کرده بود که ایالات متحده نباید «هیچ کاری» با آینده سوریه داشته باشد. اما کاری نداشتن به داعش این فرصت را به این گروه می‌دهد که یک بار دیگر خود را احیا و سازماندهی کند.
منبع: نیویورک‌تایمز
