نگاه دیگران-بخش نوزدهم
قطر به‌مثابه یک« قدرت عاریه‌ای»
علاوه بر این، برخی از علما او را رهبر معنوی اخوان‌المسلمین می‌دانند. شواهدی وجود دارد - اما قطعی نیست -که القرضاوی از نظر مالی توسط قطر حمایت شده است. با وجود این، زمانی که اخوان‌المسلمین در مصر به قدرت رسید، قطر آشکارا از اسلام‌گرایان حمایت کرد. در سال۲۰۱۲، حمد بن‌جاسم، نخست‌وزیر سابق، در جریان یک سفر دولتی اعلام کرد که قطر ۱۸میلیارد دلار در مدت پنج سال در مصر سرمایه‌گذاری خواهد کرد و اینکه «هیچ محدودیتی» برای حمایت قطر از دولت تحت حاکمیت اخوان‌المسلمین که در تلاش برای جست‌وجوی منابع مالی متعارف برای متعادل کردن بودجه‌ی مصر است وجود نخواهد داشت. حمد بن‌جاسم گفت که ۱۰میلیارد دلار برای تامین بودجه ساخت مجتمع گردشگری مارینا در خط ساحلی مدیترانه برنامه‌ریزی شده است و ۸میلیارد دلار دیگر نیز در یک نیروگاه گاز طبیعی و پروژه فولاد در پورت سعید سرمایه‌گذاری خواهد شد.
سپس ارتباطات مالی بین قطر و مصر، در قالب مشارکت بین شرکت سهامی خصوصی «نیل کپیتال» و یکی از پسران حمد بن جاسم، جابر، با هدف اعلام‌شده ایجاد یک صندوق ۲۵۰میلیون دلاری برای سرمایه‌گذاری در آموزش‌وپرورش در MENA برقرار شد. با این حال، با از دست دادن قدرت اخوان‌المسلمین در سال۲۰۱۳، برنامه‌های جاه‌طلبانه قطر نیز «عملیاتی و محقق نشد»، همان‌طور که در بخش بعدی مورد بحث قرار خواهد گرفت. هم رسیدن اخوان‌المسلمین به قدرت و هم از دست دادن قدرت آنها در بخش‌های «وزن» و «هزینه» در چارچوب قدرت عاریه‌ای مورد بحث قرار خواهد گرفت. پیوندهای فردی بین قطر و اخوان المسلمین بدون شک برای توسعه سیستم آموزشی قطر بسیار مهم بود و به دولت اجازه داد که به روشنفکران عاریه‌ای خود به‌جای سعودی‌ها تکیه کند. جذابیت مذهبی فراملی و محبوبیت مردمی در الجزیره شیخ القرضاوی -یکی از حامیان آشکار قیام‌های تونس، مصر، لیبی و سوریه- یکی از ابعاد قدرت عاریه‌ای قطر را منعکس می‌کند.
۲- النهضه در تونس
قطر همچنین با اعضای گروه تونسی النهضه ارتباط برقرار کرد؛ گروهی که در اصل از ایدئولوژی اخوان‌المسلمین مصر الهام گرفته بود؛ هرچند به‌طور رسمی به‌عنوان یک حزب اسلامی و نه اسلام‌گرا شناخته می‌شود. رابرتس روابط بین قطر و النهضه را این‌گونه خلاصه می‌کند که «می‌دانیم این اتفاق می‌افتد، اما هیچ مدرکی وجود ندارد».نظر دانشگاهیان هم متفاوت است؛ کریم مزران، عضو ارشد و مقیمِ مرکز رفیق حریریِ شورای آتلانتیک برای خاورمیانه می‌گوید که «قطر از شبکه خود به‌طور قطع در تونس استفاده کرده... و از النهضه حمایت می‌کند» درحالی‌که پروفسور کامروا، از دانشگاه جورج تاون مستقر در دوحه معتقد است که «النهضه ثابت کرده که یک بازیگر مستقل است.» بااین‌حال، بدون شک، ارتباطات شخصی با رهبری النهضه وجود دارد. راشد غنوشی، بنیان‌گذار النهضه اغلب از دوحه بازدید کرده و به همراه منصف مرزوقی، رئیس‌جمهور تونس مرتبا در الجزیره حضور می‌یابد. «وضاح خنفر»، مدیرکل سابق الجزیره، همچنین خاطرنشان کرد درحالی‌که مرزوقی «اسلام‌گرا نیست...قطری‌ها روابط بسیار خوبی با او دارند؛ زیرا او ثابت کرد که منتخب مردم است.»قطر با روی کار آمدن النهضه حمایت مالی قوی خود از تونس را آغاز کرد.
روابط تجاری بین قطر و تونس پس از بهار عربی در سال۲۰۱۱ رونق گرفت و در سال۲۰۱۲ قطر اعلام کرد که قصد دارد یک پالایشگاه در ساحل «خلیج قابس» تونس در «لا اسکیرا» با تولید ۱۲۰هزار بشکه در روز بسازد. این پروژه ۲ میلیارد دلاری به تونس اجازه می‌دهد تا نفت لیبی را پالایش کند و یک قطب صادراتی برای محصولات پالایش‌شده ایجاد کند و پالایشگاه قدیمی «بیزرته» که ۳۵هزار بشکه در روز تولید می‌کند، به‌شدت بهبود یابد. همچنین در سال۲۰۱۲، قطر از تعادل مجدد بانک مرکزی تونس به‌منظور غلبه بر مشکل «تراز خارجی شکست‌خورده» حمایت کرد و «قطر پترولیوم اینترنشنال» از آموزش‌های حرفه‌ای در بخش هیدروکربن تونس حمایت کرد. با وجود موفقیت حزب سکولار «نداء تونس» در انتخابات۲۰۱۴ و مشارکت فزاینده بین تونس و سایر کشورهای حاشیه خلیج‌فارس، به‌ویژه عربستان سعودی و امارات، قطر روابط اقتصادی خود را با تونس در نوامبر۲۰۱۷ تقویت کرد و شریک تجاری کلیدی تونس باقی ماند و بیش از 1.5میلیارد دلار سرمایه‌گذاری در این کشور انجام داد یا وام داد.
در جریان بحران خلیج‌فارس در سال۲۰۱۷، تونس بی‌طرفی خود را نشان داد و اعضای النهضه حمایت خود را از قطر ابراز کردند و پیوند آنها با قطر در دستور کار عمومی برای بحث باقی ماند.به‌عنوان مثال، در ماه مه۲۰۲۰، راشد غنوشی (به عنوان رئیس پارلمان) از سوی حزب ضد اسلامی «دستوریان آزاد» (PDL) متهم شد که «از نقش خود به‌عنوان رئیس پارلمان برای حمایت از دستور کار منطقه‌ای اخوان‌المسلمین سوءاستفاده کرده است» و همچنین به داشتن تماس‌هایی با قطر، ترکیه و شخصیت‌های وابسته به اخوان‌المسلمین در لیبی متهم شد. در جریان به‌اصطلاح کودتا، یعنی زمانی که «قیس سعید»، رئیس‌جمهور تونس تصمیم به تعلیق پارلمان و برکناری نخست‌وزیر در ۲۵ژوئیه۲۰۲۱ گرفت، واکنش رسمی قطر کاملا بی‌طرفی بود، «به امید اینکه احزاب تونس مسیر گفت‌وگو را برای غلبه بر بحران در پیش گیرند.» با این حال، دفاتر الجزیره قطر مورد حمله قرار گرفت و کلیدهایش توقیف شد و آینده حزب النهضه با نامعلومی در محیط سیاسی تونس مواجه است که قدرت عاریه‌ای قطر را محدود می‌کند.
۳- گروه مبارزان اسلامی لیبی
سومین نمونه از دامنه قدرت عاریه‌ای قطر، لیبی است؛ جایی که قطر بر پیوندهای فردی با اسلام‌گرایان لیبی تکیه کرده است که به قطر این اعتماد به نفس را برای مداخله و ارائه‌ی حمایت نظامی از شورشیان لیبی در تلاش‌هایشان برای به قدرت رسیدن در جریان بهار عربی داده است. قطر اولین کشور عربی بود که دولت شورشی، یعنی «شورای ملی انتقالی» (NTC) را به رسمیت شناخت و نقشی حیاتی در اتحادیه عرب در برکناری نمایندگان قذافی از این اتحادیه در فوریه۲۰۱۱ ایفا کرد و بر سازمان ملل برای ایجاد مناطق پروازممنوع در لیبی در مارس۲۰۱۱ تاثیر گذاشت. قطر با ارائه 6جت میراژ برای نظارت بر منطقه پروازممنوع، مشروعیت کلیدی را برای نیروهای ائتلاف ناتو در لیبی فراهم کرد. این کشور همچنین به شورشیان سلاح، تفنگ‌های تهاجمی و موشک‌های ضدتانک می‌داد؛ درحالی‌که «نیروهای ویژه‌ی قطر» آموزش پیاده‌نظام را ارائه می‌دادند. اوج مداخله نظامی قطر در لیبی، برافراشتن پرچم قطر در مجتمع باب العزیزیه قذافی در طرابلس پس از هجوم به آن بود.
سرمایه‌گذاری قطر در لیبی پس از سقوط رژیم قذافی و تاسیس «شورای ملی انتقالی» تحت حمایت قطر افزایش یافت. «گروه بانک ملی قطر» (QNB) پس از انتقال ۴۰۰میلیون دلار به «شورای ملی انتقالی» برای حمایت از تلاش‌های جنگی آنها، ۴۹درصد از «بانک تجارت و توسعه لیبی» را خریداری کرد. دیویدسون در همین رابطه چنین اظهارنظر می‌کند: «به نظر می‌رسد که زیربنای این معامله نیز توافقی بود که تنها یک روز قبل از اینکه دوحه «شورای ملی انتقالی» را به‌عنوان دولت رسمی لیبی به رسمیت بشناسد، منعقد شد که در آن قطر به نفت تحت کنترل شورشیان دسترسی انحصاری داشت و اجازه داشت آن را به نمایندگی از لیبی جدید به بازار عرضه کند و بفروشد.»
