درگیری‌های بزرگ و تغییرات ژئوپلیتیک چه پیامدهایی برای جهان داشت؟

همه بازندگان ۲۰۲۳ همه سورپرایزهای ۲۰۲۴

دنیای‌اقتصاد : ۲۰۲۳ با ریسک‌های فزاینده‌ای همراه بود. اگرچه جنگ اوکراین دومین سال خود را پشت سر گذاشت، اما غرب امیدوار بود که ارتش اوکراین در بهار و تابستان بتواند در ضد حملات موفقیت‌های قابل توجهی کسب کند؛ اما همه آن امیدها از میان رفت و نشانه‌ها امروز از عدم اعتماد به نفس در کی‌یف و در مقابل پیشروی‌های محسوس روسیه حکایت دارد. اما سال گذشته در ماه‌های پایانی خود بود که با حادثه ۷اکتبر خاورمیانه به یک‌باره همچون بشکه باروت منفجر شد و تهدید موجودیتی برای اسرائیل موجب شد که ناگهان آمریکا نگاه راهبردی خود را از اروپا به سمت خاورمیانه تغییر دهد و این دقیقا با مخالفت‌ها درباره تداوم کمک‌های مالی به دولت زلنسکی همزمان شد. به نظر می‌رسد در سال۲۰۲۴ این دو جنگ مهم استمرار خواهند یافت؛ آن هم در شرایطی که نه اوکراین و نه اسرائیل تا به امروز به اهداف تعیین‌شده برای جنگ دست نیافته‌اند. حال دراین میان پیروزی ترامپ در انتخابات نوامبر نیز می‌تواند بر پیچیدگی‌ها بیفزاید. اما سال گذشته برای کشورمان نیز با کامیابی‌ها و ناکامی‌هایی همراه بود که با مرور آن می‌توان چشم‌اندازی را برای سیاست خارجی ایران ترسیم کرد. در کنار روندهای سیاسی، سال۲۰۲۳ روندهای اقتصادی و مالی جالبی در پی داشت که برخی از این رویدادها احتمالا مسیر اقتصادی۲۰۲۴ را تعیین خواهد کرد. بر این اساس بازدهی بالای بازار سهام، رشد خیره‌کننده شرکت‌های مرتبط با هوش مصنوعی، پیش‌بینی رکود با افزایش نرخ بهره که به واقعیت نپیوست، ورشکستگی برخی از بانک‌های آمریکایی و رشد خیره‌کننده در بازار رمزارزها برخی از مهم‌ترین رویدادهای سال۲۰۲۳ بودند. از سوی دیگر، احتمال کاهش نرخ بهره و بهبود وضعیت رشد اقتصادی، افزایش ریسک‌های سیاسی و تداوم مهار تورم در سال۲۰۲۴ محتمل خواهد بود.

محمدحسین باقی : کلی بوکار ولاهوس در ریسپانسیبل استیت کرفت موسسه کوئینسی نوشت: سال2023 در حالی به پایان می‌رسد که مشخصه‌اش درگیری‌های خونین، فاجعه انسانی و اندوه، به علاوه شکست‌ها و گام‌های سیاسی اشتباه بود. با آغاز سال2024 بیایید نگاهی به برجسته‌ترین تحولات سال2023 بیندازیم.

اوکراین: شجاعت و استقامت مردم اوکراین و نیروهای نظامی آن بارها و بارها مورد تمجید قرار گرفته است. اما شکست ضد حمله اوکراین در بهار و تابستان2023 تا حدی منجر به از دست دادن اعتماد به نفس این کشور شده است؛ اعتماد به نفسی که بر اساس آن، این کشور می‌توانست امیدوار به بیرون راندن روس‌ها از تمام قلمروهای خود باشد. این نه تنها هدف رئیس جمهور ولودیمیر زلنسکی، بلکه حامیان غربی او نیز بوده است.بسیاری از این متحدان، از جمله مطبوعات جریان اصلی، اکنون پیشنهاد می‌کنند که نه تنها اوکراین باید راهی برای پایان دادن به جنگ از طریق دیپلماتیک بیابد، بلکه ممکن است مجبور به سازش‌های سرزمینی باشد. هدف عضویت اوکراین در ناتو در حال حاضر یک رویای دور به نظر می‌رسد و با پایان سال جاری چنین به نظر می‌رسد که سیل تسلیحات و پول از واشنگتن و پایتخت‌های غربی به‌شدت کاهش یافته است. زلنسکی که اکنون منزوی‌تر وغیرواقع‌بینانه‌تر شده، ظاهرا از چشم‌ها افتاده است. متاسفانه، این اولین‌بار در تاریخ سیاست خارجی ایالات متحده نیست که واشنگتن نگاه خود را به جای اوکراین به جای دیگری و به ضرر این کشور معطوف کرده است.

اسرائیل: اسرائیل که بر اثر حمله حماس کور شده است، با چنان قدرتی در نوار غزه واکنش نشان داده که نه تنها بخش‌های زیادی از این منطقه را با خاک یکسان کرده، بلکه همدردی بخش زیادی از جهان را هم از دست داده است. اسرائیلی‌ها مطمئن نیستند که دولتشان برنامه‌ای برای دوران پسا جنگ غزه داشته باشد. در همین حال، تعداد کشته‌شدگان فلسطینی در غزه 21000 نفر را رد کرد. اسرائیل مدعی است که 7000مبارز حماس را کشته است؛ اما به گفته نیویورک‌تایمز، توضیح نمی‌دهد که چگونه به این رقم رسیده است. این امر وضعیتی را ایجاد کرده که در آن اسرائیل (و حامی آمریکایی‌اش) به‌طور فزاینده‌ای منزوی می‌شوند، چه در سازمان ملل متحد و چه در افکار عمومی جهان. علاوه بر این، فلسطینی‌های غزه از گرسنگی فاجعه‌بار و کمبود مراقبت‌های بهداشتی رنج می‌برند. بر اساس گزارش‌ها هیچ بیمارستان فعالی در شمال غزه وجود ندارد. نزدیک به 90درصد فلسطینی‌ها به‌دلیل بمباران نظامی اسرائیل آواره شده‌اند و بیماری‌های عفونی هم جمعیت آسیب‌دیده را درگیر کرده است.

جو بایدن: رئیس‌جمهور ایالات متحده در سال جاری در دو جبهه اصلی به گوشه رینگ فرستاده شده است: در اوکراین، چارچوب‌بندی او از جنگ  و مبارزه برای آزادی که اگر آمریکا به زلنسکی «در حدی که لازم است» کمک نکند، پیامدهای جهانی خواهد داشت، به‌گونه‌ای است که دامان دولتش را گرفته است. تماس‌ها برای آغاز گفت‌وگوهای جدی دیپلماتیک با دولتی که واشنگتن آن را به وضعیت «هیتلر گونه» تنزل داده است، افزایش می‌یابد. در همین حال، کنگره در حال عقب‌نشینی از دادن میلیاردها دلار تسلیحات و پول نقد به اوکراین است. تیم بایدن در حالی که به سمت انتخاباتی سخت پیش می‌رود، بی‌عمل و آسیب‌پذیر به نظر می‌رسد. این امر با ناتوانی کامل دولت در مهار افراط‌گری اسرائیل در غزه و کرانه باختری تشدید شده است. دولت بایدن درحالی‌که ظاهرا بنیامین نتانیاهو را «روشن می‌کرد» که ایالات متحده می‌خواهد از غیرنظامیان محافظت شود؛ اما دولت بایدن تمام تلاش خود را کرد تا آتش‌بس شورای امنیت را به توصیه اسرائیلی‌ها خنثی کند و حتی قطعنامه‌ برای برقراری «مکث» بشردوستانه هم اجرایی نشد. بایدن تمام سلاح‌های مورد نیاز اسرائیل را با بمب‌هایی که باعث تخریب و کشتار شده «چرب و چیلی» کرده است. با وجود اینکه پول‌ها و سلاح‌های کلان به اسرائیل می‌رسد، اما آنها هنوز درباره «نظم مبتنی بر قانون» یا خسارت کمتر به غیرنظامیان مردد هستند.

بازنده‌هایی که شاید از آنها غفلت کرده باشیم

مردم ارمنستان: بسیاری از ارامنه - حدود 100 هزار نفر- در ماه اکتبر توسط آذربایجان از قلمرو مورد مناقشه قره‌باغ بیرون رانده شدند. در اوایل سال جاری، آذربایجان و ارمنستان متعهد شده بودند که پس از چندین دهه درگیری در جهت صلح تلاش کنند. اما امیدها با ادامه محاصره کالاها و کمک‌های بشردوستانه به ارامنه در منطقه توسط آذربایجان کاهش یافت. عملیات نظامی آذری‌ها که در ماه سپتامبر آغاز شد، منجر به تصرف نهایی سرزمین مورد مناقشه و اخراج ارامنه در عرض چند روز به ارمنستان شد.

قربانیان کودتا و جنگ داخلی آفریقا: غرب آفریقا شاهد تداوم کودتاها با دو کودتا در نیجر و گابن در سال جاری بود.

این آدم‌ها

جیک سالیوان: مشاور امنیت ملی بایدن مقاله‌ای با عنوان «منابع قدرت آمریکا» نوشت که تلاشی 7000 کلمه‌ای برای نشان دادن بهترین عملکرد در مدیریت دولت بایدن از رویدادهای ژئوپلیتیک فعلی است. متاسفانه، مانند بسیاری از رویکردهای سیاست خارجی کاخ سفید در سه سال گذشته، این رویکرد هم از مسیر خارج شد و به جاده خاکی زد. سالیوان با اذعان به «چالش‌های همیشگی» در خاورمیانه گفت: «منطقه آرام‌تر از دهه‌های گذشته است» و «ما تنش‌ها را در غزه کاهش داده‌ایم و دیپلماسی مستقیم بین طرف‌ها را احیا کرده‌ایم.» این مقاله در 2اکتبر، پنج روز قبل از حملات حماس به اسرائیل برای چاپ ارسال شد. نیویورک‌تایمز نوشت: «از هیچ‌کس نمی‌توان انتظار داشت که آینده را پیش‌بینی کند؛ اما این مقاله بینشی نادر درباره این بود که چگونه ایالات‌متحده یک وضعیت انفجاری در خاورمیانه را اشتباه متوجه شده است» که البته در نسخه آنلاین فارن‌افرز اصلاحاتی جزئی در آن صورت گرفت.

ژنرال‌های آمریکایی: امسال ژنرال‌ها و دریاسالاران بازنشسته که درباره ضدحمله اوکراین و شکست‌های ارتش روسیه صحبت می‌کردند، مجبور شدند حرف‌هایشان را پس بگیرند. باید به همه این چهار ستاره‌ها (پترائوس، استاوریدیس، کین، مک کافری، هاجس و غیره) که چرخش‌های بی‌وقفه‌ای در رسانه‌های اصلی انجام می‌دهند و ارزیابی‌های استراتژیک اشتباه ارائه می‌دهند که هرگز اصلاح نمی‌شوند، توجه ویژه‌ای داشت. آنها فقط در درگیری بعدی دوباره ظاهر می‌شوند.

سال سیاه؛ سال سقوط

سال قحطی خبرهای خوب

ترامپ تغییر‌دهنده بازی بزرگ ۲۰۲۴

۲۰۲۴سال گشایش هسته‌ای نیست

افت و خیز مالی در۲۰۲۳

سال درخشان بورس‌های جهانی