ویتنام؛ زمین بازی پکن و واشنگتن

تعداد اندکی از کشورها هستند که اکنون در کشاکش رقابت قدرت‌های بزرگ، بین ایالات متحده و چین قرار دارند و ویتنام در این زمینه نقش محوری دارد؛ کشوری که سابقه طولانی استقلال شدید دارد. برای ویتنام راضی نگه داشتن هر دو غول می‌تواند به معنای تقویت اقتصادی باشد. خشم یکی یا دیگری می‌تواند هزینه‌های سنگینی به همراه داشته باشد. الکساندر وُوینگ، استاد مرکز مطالعات امنیتی آسیا و اقیانوسیه در هونولولو، گفت: «این یک رقص بسیار ظریف برای دولت ویتنام است. آنها باید روی یک طناب بسیار نازک برقصند و طناب باریک‌تر هم شده است.» تحلیلگران می‌گویند که شی می‌خواهد نیات ویتنام را آزمایش کند و اطمینان‌خاطر یابد که پس از توافق واشنگتن و هانوی در ماه سپتامبر برای ایجاد یک «مشارکت استراتژیک جامع» در برابر چین، در کنار ایالات متحده نمی‌ایستد.

این بالاترین شرایط دیپلماتیک است که ویتنام تجربه می‌کند. پکن ۱۵سال پیش با هانوی به آن سطح رسید؛ اما شی ویتنام را تحت فشار قرار داده است تا با پیوستن به آنچه چین آن را «جامعه سرنوشت مشترک» می‌نامد، ویتنام را در کنار خود قرار دهد. او این عبارت را حدود یک دهه پیش به‌عنوان بخشی از طرح حمایت منطقه‌ای و کاهش بی‌اعتمادی در میان کشورهای جنوب شرق نسبت به چین معرفی کرد. چندین کشور، از جمله کامبوج، لائوس و میانمار، قرارداد را امضا کرده‌اند؛ اما ویتنام مقاومت کرده است؛ زیرا می‌ترسد که این امر به‌عنوان پذیرش هژمونی چین تعبیر شود. در یک مقاله منتشرشده در رسانه‌های دولتی ویتنام، شی گفته است که «جامعه‌ای با آینده مشترک» برای دو کشور مهم خواهد بود.

هانوی نگرانی شدیدی درباره دسترسی چین در دریای چین جنوبی دارد؛ جایی که کشتی‌های ویتنامی و چینی از دهه۱۹۷۰ مکررا بر سر ادعاهای رقابتی بر جزایر و ذخایر نفت و گاز با هم درگیر شده‌اند. رهبران چینی و ویتنامی، از جمله نگوین فو ترونگ، دبیر کل حزب کمونیست حاکم ویتنام، قرار است در روزهای سه‌شنبه و چهارشنبه درباره اختلافات ارضی گفت‌وگو کنند؛ زیرا آنها به دنبال ارائه بیانیه‌ای مشترک برای نشان دادن پیشرفت دیپلماتیک هستند. این دستور کار احتمالا شامل یک پروژه راه‌آهن باری در نزدیکی مرز چین است که می‌تواند تحت ابتکار کمربند و جاده چین قرار گیرد. همچنین بخشی از این دستور کار مربوط به امکان همکاری روی مواد معدنی کمیاب است که برای واشنگتن و پکن بسیار حیاتی است.

بر اساس گزارش سازمان زمین‌شناسی ایالات متحده، ویتنام دارای دومین ذخایر بزرگ عناصر خاکی کمیاب در جهان است. چین بر فرآوری مواد معدنی تسلط دارد و قیمت بسیاری از مواد مورد نیاز برای گوشی‌های هوشمند، وسایل نقلیه الکتریکی، سلاح‌های با فناوری پیشرفته و سایر محصولات حیاتی را کنترل می‌کند. واشنگتن، ویتنام - و سایر شرکای دارای تخصص معدنی مانند استرالیا - را به‌عنوان منبعی بالقوه برای یک زنجیره تامین جایگزین می‌بیند که انحصار چین را از بین می‌برد. پس از سفر بایدن، کاخ سفید اعلام کرد که ایالات متحده به ویتنام کمک خواهد کرد تا میزان ذخایر خود را تعیین کند و روی همکاری فنی با این کشور کار خواهد کرد که یکی از چندین نشانه است که تولیدکنندگان آمریکایی آن را جایگزینی کم‌هزینه و کم‌خطر برای چین می‌دانند.

چندین شرکت نیمه‌هادی آمریکایی نیز آمادگی خود را برای سرمایه‌گذاری کلان در ویتنام اعلام کرده‌اند. اما برای شی، هر چیزی که ممکن است برنامه‌های ایالات متحده برای خاک‌های کمیاب یا ریزتراشه‌ها را پیچیده کند یا به تاخیر بیندازد، می‌تواند یک پیروزی در نظر گرفته شود. آمریکا چند وقتی است که به‌دنبال منع ورود تکنولوژی نیمه‌هادی به چین است و قصد دارد چین را از این فناوری مهم محروم کند.