احتمال وحدت فتح و حماس افزایش یافته است
تشکیلات به غزه بر می‌گردد؟
«عروبه جمال» در گزارش ۲۸نوامبر در الجزیره نوشت، این امر نه تنها یک شکاف سیاسی بلکه یک شکاف جغرافیایی را نیز به همراه داشت. فلسطینی‌ها به «کرانه باختری اشغالی» که بخشی از آن توسط تشکیلات خودگردان اداره می‌شود و «غزه» تحت رهبری حماس تقسیم شدند. از آن زمان تاکنون که آینده سیاسی فلسطینیان مبهم‌تر از همیشه به نظر می‌رسد، وضعیت یخ‌زده باقی مانده است. هدف اعلام‌شده اسرائیل از بمباران و حمله زمینی کنونی خود به نوار غزه در تلافی حملات غافلگیرانه حماس در ۷اکتبر در جنوب اسرائیل، بیرون کردن این گروه مسلح بوده است. درصورت موفقیت اسرائیل، بازگشت تشکیلات خودگردان به منطقه تحت محاصره به عنوان یک احتمال مطرح می‌شود. اما آیا تشکیلات خودگردان باز خواهد گشت؟ و آیا می‌تواند بازگردد؟
غزه تحت کنترل حماس
در دوران حماس، نوار غزه توسط اسرائیل محاصره‌شده، فقیر شده و در ۱۷سال گذشته پنج بار مورد حمله قرار گرفته است. در این حمله اخیر، آینده سیاسی فلسطین بسیار متزلزل به نظر می‌رسد. اسرائیل گفته است که قصد دارد حماس را به‌طور کامل نابود کند و به همین دلیل است که در ۷اکتبر حمله همه‌جانبه به نوار غزه را آغاز کرد. «عزت الراشق»، یکی از اعضای دفتر سیاسی حماس گفت که حملات اسرائیل، خشونت شهرک‌نشینان و شهرک‌سازی در کرانه باختری اشغالی از جمله دلایلی است که باعث شد حماس حملات خود را در ۷اکتبر آغاز کند. الراشق به الجزیره گفت: «ما به اسرائیل و جامعه جهانی هشدار دادیم که این فشار بی‌امان منجر به انفجار خواهد شد؛ اما آنها گوش نکردند.» وی افزود که حمله به مسجد الاقصی، هزاران بازداشتی فلسطینی که غیرعادلانه در حبس به سر می‌برند و محاصره غزه همگی در حمله ۷اکتبر حماس نقش داشتند. در سناریویی که در آن اسرائیل موفق می‌شود حماس را به نحوی از بین ببرد، از سوی ایالات متحده پیشنهاد شده است که تشکیلات خودگردان این منطقه تحت محاصره را در اختیار بگیرد. اسرائیل تاکنون موافق نبوده است، اما فلسطینی‌ها درباره تشکیلات خودگردان چه فکر می‌کنند؟ آیا می‌تواند به غزه بازگردد؟ و آیا می‌توان حماس را نابود کرد؟
تبانی در برابر تقابل
نکته اصلی شکاف بین دو بازیگر مسلط در سیاست فلسطین، رویکردهای متفاوت آنها نسبت به آرمان فلسطین است. «عبود حمایل»، مدرس دانشگاه بیرزیت در کرانه باختری می‌گوید درحالی‌که فتح و تشکیلات خودگردان که رهبری فعلی آنها یکی است، بر همکاری با اسرائیل تمرکز دارند؛ اما استراتژی حماس مقابله نظامی با اسرائیل است. این تحلیلگر گفت که پایگاه پشتیبانی تشکیلات خودگردان در کرانه باختری مبتنی بر روابط تجاری با اسرائیل است. او افزود: با این حال، برخی از جناح‌های فتح در مبارزات مسلحانه در کرانه باختری، جایی که این جنبش پر سر و صداتر از تشکیلات خودگردان است، شرکت می‌کنند. فتح هنوز در غزه وجود دارد؛ اما در آنجا اپوزیسیون است. حمایل گفت که حامیان فتح در آنجا بین وفاداری به عباس و رهبر سابق فتح، محمد دحلان، که به مدت ۱۰سال در امارات متحده عربی در تبعید بوده است، اختلاف دارند.تشکیلات خودگردان دارای اعتبار و شناسایی بین المللی است و بودجه و درآمدهای مالیاتی دریافت می‌کند. حمایل گفت که تشکیلات به نوبه خود امنیت در قلمرو خود را مدیریت می‌کند و از لحاظ نظری اسرائیل را از پرداختن به زندگی روزمره فلسطینی‌ها رها می‌کند، مگر اینکه اسرائیل حملاتی را انجام دهد و فلسطینی‌های مقاوم را دستگیر کند.
مساله پساجنگ
به گفته سخنگوی فتح، این گروه می‌خواهد با حماس به اتحاد دست یابد، اگرچه چندین تلاش در این راستا طی سال‌ها برای دستیابی به این اتحاد با شکست مواجه شده است. «جمال نزال»، سخنگوی فتح و یکی از اعضای شورای انقلابی فتح، به الجزیره گفت: «از طریق گفت‌وگوی ملی، ما به اجماع درباره چگونگی اداره خود، نحوه رهبری آرمان و ارائه آن به جهان خواهیم رسید.» به گفته «کِنِث کاتزمن»، کارشناس ارشد مرکز سوفان مستقر در نیویورک، تشکیل یک واحد فلسطینی هدف اعلامی ایالات متحده است؛ به‌ویژه زمانی که بحث درباره سرنوشت غزه پس از جنگ مطرح می‌شود.وی با اشاره به توافقات بین اسرائیل و سازمان آزادی‌بخش فلسطین در دهه۱۹۹۰ گفت، این نهاد هم غزه و هم کرانه باختری را کنترل می‌کند، موجودیت اسرائیل را می‌پذیرد و مذاکرات اسلو را با اسرائیل از سر می‌گیرد.
کاتزمن به الجزیره گفت: «من فکر می‌کنم هدف این است که به جایی که مذاکرات متوقف شد، برگردیم.» «رافع جباری» تحلیلگر علوم سیاسی فرانسوی-فلسطینی، موافق است که راه‌حل دو دولتی باید پس از پایان جنگ دنبال شود؛ اما افزود که باید توافق جدیدی برای جایگزینی توافقنامه اسلو تنظیم شود؛ زیرا فلسطینی‌ها مجبور شدند در این زمینه امتیازات زیادی بدهند. وی افزود که «اسرائیل تمایلی به واگذاری کنترل سرزمین‌های تحت اشغال خود نخواهد داشت و نمی‌تواند حماس را آن‌طور که می‌خواهد بیرون کند. حماس بخشی از جامعه فلسطین است. آنها نمی‌توانند حماس را از بین ببرند.» جباری گفت ازآنجاکه ریشه کن کردن حماس غیرممکن است، این گروه باید در مذاکرات پس از جنگ شرکت کند.
کاهش محبوبیت تشکیلات خودگردان
دولت تشکیلات خودگردان در کرانه باختری از نظر بسیاری از فلسطینی‌ها با اسرائیل تبانی می‌کند. جباری گفت که بسیاری از ناامیدی‌ها از دست عباس است که به‌دلیل عدم موفقیت در پیشبرد هیچ یک از فرآیندهای صلح در نزدیک به دو دهه قدرت، فردی ضعیف دیده می‌شود. وی افزود: همچنین به نظر می‌رسد که او به اندازه کافی از اقدامات اسرائیل از شهرک‌سازی گرفته تا آزار و اذیت فلسطینی‌ها دفاع نکرده است. اقدامات امنیتی تشکیلات خودگردان در کرانه باختری اشغالی نیز به‌عنوان اقداماتی سخت‌گیرانه مورد انتقاد قرار گرفته است؛ اما نزال گفت که تشکیلات خودگردان باید «نظم را بازگرداند و از قانون محافظت کند.» نزال گفت که «تحرکات نیروهای امنیتی یا مقامات فلسطینی یا افراد عادی گاهی نیاز به هماهنگی امنیتی با قدرت اشغالگر دارد.» نزال در عین حال افزود: «هر چیزی که تشکیلات خودگردان در کرانه باختری اشغالی اداره می‌کند، باید با اسرائیل هماهنگ شود.»
با این حال نزال بین فتح و تشکیلات خودگردان فاصله گذاشت و گفت که این جنبش «یک جنبش آزادی‌بخش است که هیچ‌گونه تماسی با اسرائیل ندارد.» با وجود ناامیدی از تشکیلات خودگردان، اما کاتزمن گفت فلسطینیانی که بار تجاوزات اسرائیل را متحمل می‌شوند ممکن است از اقدامات حماس ناراضی‌تر باشند. او گفت: «اکنون بسیاری از مردم غزه متوجه شده‌اند که حماس آنها را به جنگ با اسرائیل خواهد کشاند و آنها این را نمی‌خواهند. بنابراین من فکر می‌کنم که آنها مایلند از ایرادات تشکیلات خودگردان فلسطین چشم‌پوشی کنند. من فکر می‌کنم این برای فلسطینیان در کرانه باختری نیز صادق است. آنها خواهان جنگ ابدی با اسرائیل نیستند.» با این حال، الرشاق گفت: «فلسطینی‌ها در همه جا بیشتر از حماس حمایت می‌کنند. آنها می‌بینند که حماس برای مقاومت در برابر اشغال تلاش می‌کند.»
شروع یک پایان؟
با وجود حمایت مختلط از تشکیلات خودگردان در میان فلسطینی‌ها، احتمال بازگشت آن به حکومت غزه چقدر است؟ نزال خاطرنشان کرد که به‌رغم حکومت حماس، تشکیلات خودگردان در حال حاضر عناصر خاصی از زندگی در غزه را اداره می‌کند، مانند وزارتخانه‌های بهداشت و آموزش و پرورش و سیستم بانکی. وی افزود: «در همین حال، جنبش فتح مخالف آینده‌ای است که در آن حماس از عرصه خارج شود. ما درباره اهداف نظامی اسرائیل در غزه توافق نداریم و نمی‌توانیم پیش‌بینی کنیم که نتیجه این حمله وحشتناک اسرائیل که علیه مردم ما راه‌اندازی شد، چه خواهد بود.» وی افزود، اما آنچه فتح می‌داند این است که فلسطینی‌ها باید تصمیم بگیرند که چه کسی آنها را از طریق انتخابات قانون‌گذاری که مسیری را برای راه‌حل دو دولتی تضمین می‌کند، اداره کند.
