عملیات ویژه به جای حمله زمینی؟

بمباران شبانه غزه بعداز قطع کامل سیستم‌های ارتباطی/ عکس: AP

رسانه‌های بین‌المللی و آژانس‌های امدادرسان می‌گویند که پیش‌زمینه این حمله قطع کل سیستم‌های ارتباطی (اعم از اینترنت و تلفن و موبایل) و قطع برق بود؛ به‌گونه‌ای‌که حملات سنگین اسرائیل در ظلمات محض آغاز شد. بر اساس آخرین آمارها، حدود ۷۷۰۰فلسطینی از ۷اکتبر تا کنون در حملات اسرائیل جان خود را از دست داده‌اند. رسانه‌های خارجی از حملات اسرائیل با عنوان «عملیات بزرگ» (Grand Operation) و «حمله وسیع» (Wide Strike) نام می‌برند. اسرائیل می‌گوید این شدیدترین بمباران از ۷اکتبر به این‌سو است. قطع برق و اینترنت به این معناست که نمی‌توان آماری دقیق از میزان کشته‌ها به‌دست آورد. به نوشته الجزیره، کارزاری در فضای مجازی به راه افتاده که از استارلینک می‌خواهد اینترنت را به این منطقه جنگ‌زده برساند. بر همین اساس، گفته شده است ۵۰۰ هزار پست در «ایکس» منتشر شده که محتوای همه آنها درخواست از ماسک برای شارژ غزه است.

الجزیره در همین رابطه به نقل از «مارک اون جونز»، استاد دانشگاه حمد بن‌خلیفه می‌نویسد که البته چنین امکانی برای استارلینک نزدیک به صفر است؛ زیرا (اول) هیچ ترمینالی در غزه وجود ندارد و اگر ماسک بخواهد استارلینک بدهد -که نمی‌دهد- چگونه می‌خواهد این کار را انجام دهد؟ چراکه اسرائیل همه چیز را در غزه کنترل می‌کند. (دوم) اما فرض کنیم استارلینک هم برسد، چگونه می‌خواهد شارژ شود؟ هیچ سوختی در غزه نیست. بنابراین استارلینک نمی‌تواند غزه را نجات دهد.» ایلان ماسک در پاسخ به این مساله در فضای مجازی اعلام کرد که «از اتصال به حوزه‌های به رسمیت شناخته‌شده بین‌المللی در غزه حمایت می‌کند.» ماسک افزود: «معلوم نیست که چه لینکهایی روی زمین وجود دارد؛ اما کار دشواری است و می‌دانیم که هیچ ترمینالی خواستار ارتباط در آن منطقه نشده است.»

الجزیره با اشاره به گزارشگرانش که در غزه هستند نوشت، این گزارشگران و خبرنگاران می‌توانند به‌صورت مقطعی خبرهایی را از طریق ماهواره منتقل کنند؛ اما ارتباطات مستقیم اغلب به‌دلیل قطع برق و قطع اینترنت چیزی نزدیک به صفر است. بر همین اساس، «هانی محمد» از خان یونس نوشت، ارتباط ساکنان غزه کاملا از جهان قطع است و مردم همواره با ترس و وحشت زندگی می‌کنند و با وحشت از خواب برمی‌خیزند. با این حال، گزارش‌های الجزیره حاکی است که بر اثر حملات اسرائیل که از جمعه‌شب (۵ آبان ماه) شروع شد، صدها ساختمان به تلی از خاک تبدیل شده است. غیر از نیروهای نظامی صهیونیست، شهرک‌نشینان هم به جان فلسطینیان کرانه باختری افتاده‌اند. مسلح شدن برخی شهرک‌نشینان، اوضاع را پیچیده‌تر کرده است.

همزمان گفته شده است که با شروع حملات گسترده اسرائیل، روز شنبه ششم آبان‌ماه، «راتب ابوصهیبان» فرمانده نیروی دریایی حماس در تیپ غزه، در حملات هوایی اسرائیل کشته شد. ارتش اسرائیل همچنین اعلام کرد که «عصام ابو رکبه» از فرماندهان حماس و رئیس سامانه هوایی این گروه هم در حمله شامگاه جمعه به غزه کشته شده است.

به دنبال این حمله همسایگان غزه در آماده‌باش به سر می‌برند. مقام‌های لبنانی دستوراتی برای تخلیه فرودگاه بیروت و حوالی اطراف آن صادر کرده‌اند. فرودگاه بین‌المللی رفیق حریری که در حاشیه جنوبی پایتخت قرار دارد، تاکنون شاهد هیچ نشانه‌ای از تشدید تنش نبوده است. این در حالی است که مناطق جنوب لبنان محل درگیری‌های پراکنده با اسرائیل بوده و بر اساس گزارش الجزیره، حدود ۲۹هزار لبنانی مجبور به ترک خانه‌های خود شده‌اند. آسوشیتدپرس می‌گوید دو موشک به سوی پهپادهای اسرائیلی که بر فراز لبنان پرواز می‌کردند شلیک شد؛ اما به هدف اصابت نکرد. مصر هم بالاترین سطح آماده‌باش را اعلام کرده است؛ چراکه تاکنون چند موشک دوربرد و پهپاد به خاک این کشور (طابا و نویبه) اصابت کرده و موجب مجروح شدن ۶نفر شده است. عبدالفتاح السیسی، رئیس‌جمهور مصر از طرف‌های درگیر خواست تا به حاکمیت این کشور احترام بگذارند. لاوروف، وزیر خارجه روسیه هم گفت که بمباران غزه از سوی اسرائیل فاجعه‌ای را رقم می‌زند که تبعات آن تا یک دهه یا بیشتر با ما خواهد بود.

«پاتریک کینگزلی» و «رونان برگن» هم در گزارش ۲۸اکتبر در نیویورک‌تایمز نوشتند، جمعه عصر اسرائیل بزرگ‌ترین عملیات زمینی خود برای ورود به نوار غزه را آغاز کرد که با بمباران شدید از هوا، بمباران توپخانه‌ای و پهپادی همراه بوده است. این گزارشگران به نقل از مقام‌های نظامی اسرائیلی نوشتند که آنها حضور نیروهای خود غزه را «عملیات تمام‌عیار زمینی» نخوانده‌اند، بلکه «عملیات وسیعی» خوانده‌اند که ممکن است برای هفته‌ها ادامه یابد. «دانیل هاگاری»، سخنگوی ارتش اسرائیل هم اعلام کرد که این یک «عملیات زمینی گسترده» است که البته وسیع‌تر از حملات قبلی در روزها و هفته‌های گذشته است. «آدام گولدمن» هم در ۲۸اکتبر در نیویورک‌تایمز نوشت، جنگنده‌های اسرائیلی ۱۵۰هدف زیرزمینی حماس را مورد حمله قرار دادند.

به نوشته این گزارشگر، این امر نشان می‌دهد که عملیات زمینی تمام‌عیار می‌تواند چالشی بزرگ برای اسرائیل باشد. «جولیان رابرتس گرمیل» و «شان پیکولی» هم در همین رابطه در نیویورک‌تایمز نوشتند، صدها هزار معترض که خواستار آتش‌بس در جنگ اسرائیل- حماس بودند روز جمعه در «مید تاون» واقع در منهتن دست به تظاهرات زدند که یکی از بزرگ‌ترین تجمعات اعتراضی از زمان شروع درگیری میان دو طرف از ۷اکتبر (۱۵ مهرماه) است. این تظاهرات از سوی «صدای یهودی برای صلح» برگزار شده بود. همچنین تظاهرات گسترده مردم در بریتانیا و ترکیه برگزار شد.

«کارن زرایک»، «هیبا یازبک» و دیگران هم در گزارش دیگری در نیویورک‌تایمز نوشتند، آغاز «عملیات زمینی بزرگ» در غزه که جمعه‌شب کلید خورد، این تصور را دامن زده است که اسرائیل احتمالا حمله زمینی تمام‌عیار خود را آغاز می‌کند یا احتمال می‌رود این حمله قریب‌الوقوع باشد. این در حالی است که حمله جمعه‌شب (۵آبان) دست کمی از یک حمله تمام‌عیار نداشته است. به نوشته این گزارشگران، مقام‌های نظامی اسرائیل این حمله را «زمینه‌سازی برای مرحله بعدی جنگ» نامیده‌اند که ممکن است به هر شکلی آغاز شود. حمله اسرائیل در حالی آغاز می‌شود که دیپلمات‌ها مذاکرات پشت پرده را با هدف آزادی گروگان‌ها انجام می‌دهند. به نوشته «زرایک- یازبک و دیگران» تاکنون عمده تلاش‌های اسرائیل بر حملات هوایی (اعم از جنگنده‌ها و پهپادها) و حملات توپخانه‌ای متکی بود.

فشار بین‌المللی برای آتش‌بس و رسیدن کمک‌های بشردوستانه به غزه، در حال افزایش است. اما اسرائیل با حمایت دولت بایدن تاکنون هیچ تمایلی نسبت به آتش‌بس نشان نداده است؛ به‌گونه‌ای که سخنگوی کاخ سفید هفته گذشته گفت: آتش‌بس «تنها به نفع حماس است.» این گزارشگران همچنین نوشتند دو شبکه تلفن همراه عمده فلسطینی، «جوال» و «پالتل» گفتند که خطوط تلفن و خدمات اینترنتی آنها قطع شده و بیشتر تلاش‌ها برای تماس با ساکنان آن سوی غزه شکست خورده است. هلال احمر فلسطین اعلام کرد که ارتباطش را با مقر خود در نوار غزه به‌طور کامل از دست داده است.

استراتژی خاورمیانه‌ای واشنگتن به فروپاشی نزدیک می‌شود؟

«جرد زوبا» در گزارش ۲۷اکتبر در المانیتور نوشت، اگر قبلا استراتژی آمریکا محدودسازی هسته‌ای در خاورمیانه بود؛ اما اکنون موضوعی فوری‌تر از جنگ اسرائیل در غزه که ممکن است پای آمریکا را به میان بکشد، وجود ندارد. پنتاگون (که با چشم‌انداز درگیر شدن در یک جنگ منطقه‌ای گسترده که احتمالا کل استراتژی واشنگتن در خاورمیانه را از بین می‌برد، مواجه شده است) فرماندهان کهنه‌کار مبارزات شکست داعش را به تل‌آویو اعزام کرده است تا عزم اسرائیل را تعدیل و به نوعی هدایت کند. اما همان‌طور که بنیامین نتانیاهو روز چهارشنبه به صراحت اعلام کرد، «نوعی تهاجم به نوار غزه قطعی است.»

مقام‌های نظامی آمریکا می‌گویند که تهدیدات منطقه‌ای و حمله به مواضع این کشور را از سوی برخی گروه‌ها جدی می‌گیرند. سفارت آمریکا در کویت روز چهارشنبه فعالیت پرسنل خود در پایگاه‌های نظامی در این کشور را محدود کرد. با این حال، جدای از خلیج‌فارس، اینکه حزب‌الله وارد میدان شود یکی از نگرانی‌های اصلی واشنگتن است. اگرچه مقام‌های ارشد حماس در اظهاراتی به آسوشیتدپرس خواستار پیوستن حزب‌الله به درگیری‌ها شدند؛ اما به نظر می‌رسد حزب‌الله نشانه اندکی از علاقه به تشدید قابل توجه درگیری نشان داده است؛ شاید ممکن است منتظر باشد تا اسرائیل نیروهای خود را در غزه مستقر کند.

ژنرال بازنشسته «کنت فرانک مک کنزی»، فرمانده سابق نیروهای آمریکایی در خاورمیانه به Security Briefing گفت: «حزب‌الله وارد نمی‌شود؛ زیرا آنها فکر می‌کنند شرایط در غزه بد است.» مک‌کنزی گفت: «حزب‌الله اگر فکر کند فرصتی برای دستیابی به هدف بلندمدت خود یعنی نابودی در اسرائیل دارد، وارد خواهد شد. آنها بی‌گدار و کورکورانه به آب نمی‌زنند.» به نوشته گزارشگر المانیتور، حماس یک قطعه کلیدی در سه‌گانه استراتژی ایران برای محاصره اسرائیل است. انهدام کامل آن می‌تواند ارتش اسرائیل را در هر درگیری آینده با نیروهای نیابتی ایران، قادر سازد تا نیروهای خود را علیه حزب‌الله در شمال متمرکز کند.

به نظر می‌رسد اسرائیلی‌ها روی قدرت آتش گسترده نیروی دریایی و نیروی هوایی ایالات متحده حساب می‌کنند تا جناح شیعی لبنان را از گشودن جبهه دوم بازدارند. با این حال، حتی در محدوده عملیات غزه، یک تناقض اساسی بین هدف اولیه اعلام‌شده ارتش اسرائیل برای ریشه‌کن کردن کامل حماس و وظیفه ظاهری حفظ جان بیش از ۲۰۰گروگانی که در نوار غزه نگهداری می‌شوند، وجود دارد. این امر تل‌آویو را با یک دوراهی مواجه کرده و آمریکایی‌ها هم به دنبال فرصتی برای خرید زمان هستند.

همان‌طور که «بن کاسپیت»، گزارشگر دیگر المانیتور اعلام کرد، فرماندهی عالی اسرائیل بی سر و صدا اهداف خود در غزه را تعدیل کرده و موافقت کرده است که تهاجم زمینی تمام‌عیار را حداقل تا زمانی که واحدهای دفاع هوایی ایالات‌متحده به خلیج فارس برسند، به تعویق بیندازد. با این حال، مقام‌های ارشد سابق ارتش آمریکا که با «سکیوریتی بریفینگ» صحبت کردند، حدس زدند نخست‌وزیر اسرائیل که در محاصره فرماندهان نظامی است و متحمل بدترین شکست در تاریخ اسرائیل شده است، باید وارد عمل شود. اما آیا اسرائیل بدون تهاجم زمینی تمام‌عیار به نوار غزه می‌تواند به اهداف خود دست یابد؟ مقام‌های سابق ارتش آمریکا و دو منبع دیپلماتیک خاورمیانه به المانیتور گفتند که این بستگی به این دارد که نتانیاهو چه چیزی را به‌عنوان پیروزی بپذیرد.

حماس تهدید می‌کند که محیط شهری متراکم غزه را که زیر آن شبکه‌ای از تونل‌های زیرزمینی به هم پیوسته است - که در بسیاری از آنها احتمالا تله‌های انفجاری گذاشته شده‌ - به «جهنم روی زمین» برای ارتش اسرائیل تبدیل می‌کند. مقام‌های ارشد سابق ارتش آمریکا این نبرد را با نبرد موصل علیه داعش در سال‌های ۲۰۱۶- ۲۰۱۷ مقایسه کردند. لوید آستین، وزیر دفاع ایالات متحده که از زمان آغاز جنگ تقریبا هر روز با همتای اسرائیلی خود گفت‌وگوی تلفنی داشته است، روز یکشنبه به ABC News گفت: «نبرد شهری بسیار دشوار است.»

درحالی‌که مقام‌های نظامی سابق می‌گویند ارتش اسرائیل احتمالا می‌تواند رهبری رده اول و دوم حماس را با ابزارهای کمتر از حمله زمینی از بین ببرد، اما حذف رهبری سیاسی محلی حزب (در صورت امکان) احتمالا مستلزم یک اشغال تمام‌عیار است که یوآو گالانت، وزیرجنگ اسرائیل این امر را ضروری می‌داند. به نظر می‌رسد این دیدگاه در کابینه جنگی اسرائیل رد شده است. تحلیلگران نظامی می‌گویند، با این حال، حضور میلیون‌ها غیرنظامی بدون راه فرار و بیش از ۲۰۰گروگان، رویکردها را به‌شدت پیچیده خواهد کرد.ارتش اسرائیل گفت که نیروهایش به زیرساخت‌های حماس حمله کردند و کمتر از یک کیلومتر به داخل منطقه محاصره فلسطین رفتند. درحالی‌که نتایج کامل این درگیری نامشخص بود، سخنگوی ارتش اسرائیل، سرهنگ دوم ریچارد هخت، گفت که احتمالا عملیات شکل‌دهی بیشتری برای آماده‌سازی برای گام‌های بعدی وجود دارد.

مقام‌های ارشد نظامی سابق به من گفتند که حداقل دو حمله مشابه تاکنون گزارش شده است و احتمالا چندین حمله دیگر منتشر نشده است. در غیر این صورت، تهاجمات نشان می‌دهد که ارتش اسرائیل ممکن است به توصیه‌های مشاوران نظامی ارشد آمریکایی، از جمله ژنرال جیمز گلین، یک فرمانده کهنه‌کار که در هدایت عملیات رقه علیه داعش در سوریه در سال۲۰۱۷ کمک کرد، به توصیه‌های مستشاران ارشد نظامی آمریکایی توجه کند. ژنرال جوزف ووتل (بازنشسته) که در طول آن جنگ بر تمام نیروهای آمریکایی در خاورمیانه نظارت داشت، روز چهارشنبه ارزیابی کرد که ارتش اسرائیل سه گزینه بالقوه برای سرنگونی حماس دارد.

ووتل طی یک گفت‌وگوی مجازی گفت که یک عملیات سنتی پاک‌سازی «بگیر و نگهدار» (به عبارت دیگر، یک تهاجم در مقیاس تمام‌عیار احتمالا پس از آن اشغال) در محیط شهری غزه «بسیار وقت‌گیر» خواهد بود. به‌عنوان جایگزین برای ارتش اسرائیل، ووتل یک روش متمرکزتر «پیشروی سریع به اهداف حیاتی» را پیشنهاد کرد که شامل واحدهای مانور است که مناطق کلیدی را برای هدف قرار دادن عوامل و زیرساخت‌های حماس در غزه تصرف می‌کنند. ووتل گفت، ترکیبی از حملات هوایی سنگین با یورش‌های کوچک و سریع نیروهای ویژه ارتش اسرائیل به این نوار برای جمع‌آوری اطلاعات برای حملات هدفمندتر علیه رهبران حماس و زیرساخت‌ها، زیرک‌ترین روش خواهد بود. او گفت: «ما تجربه زیادی در انجام این کار داریم. این اساسا تاکتیکی بود که ما علیه القاعده و داعش استفاده کردیم.» اما ووتل هشدار داد: «سطح بالایی از خطر در این مورد وجود دارد. شما دائما در حال افشای نیروها هستید [درحالی‌که] دشمن در حال مشاهده و تطبیق با آن است.» به نظر می‌رسد که این گزینه‌های سبک‌تر در حال حاضر توسط ارتش اسرائیل آزمایش شده‌اند. نتیجه عملیات مقدماتی احتمالا شکل کارزار را تعیین خواهد کرد.

روز جمعه، فرمانده نیروی تفنگداران دریایی ایالات متحده، ژنرال اریک اسمیت، تایید کرد که سپهبد گلین پس از تکمیل ماموریت خود به آمریکا بازگشته است. اگر قرار است از جنگ منطقه‌ای اجتناب شود، تهاجم زمینی ارتش اسرائیل باید عاقلانه انجام شود. اگر رهاسازی گروگان‌ها ادامه یابد، می‌تواند برای قطر و مصر زمان برای میانجی‌گری بیشتر بخرد، اما اسرائیل تاکنون حتی برای آتش‌بس موقت هم آمادگی ندارد. اشغال خونین غزه توسط اسرائیل احتمالا به توانایی عربستان سعودی برای عادی‌سازی روابط با دولت یهود پایان می‌دهد و جنگ تمام‌عیار اسرائیل با حزب‌الله می‌تواند شرایط لبنان را بغرنج‌تر و ایالات متحده را وارد جنگ منطقه‌ای کند. متحدان دیرینه ایالات متحده در منطقه -اردن و مصر- در حالی که در بحبوحه جنگ با ناآرامی‌های داخلی و بادهای معکوس اقتصادی روبه‌رو هستند، زنگ خطر را به صدا در آورده‌اند.

رهبران عرب سال‌ها است بر واشنگتن درباره لزوم پیگیری راه‌حل دو کشوری برای کاهش نارضایتی فلسطینی‌ها پس از دهه‌ها سلب مالکیت و اشغال فشار می‌آورند. روز چهارشنبه، بایدن - با تاخیر - نشان داد که دولت او گوش شنوایی دارد. او گفت: «وقتی این بحران تمام شد، باید چشم‌اندازی از آینده وجود داشته باشد. از نظر ما، این باید یک راه‌حل دو کشوری باشد.» رئیس‌جمهور آمریکا روز پنج‌شنبه در تماس تلفنی با نتانیاهو این اظهارات را تکرار کرد.