الگوی کرهای-ژاپنی جانشین ناتویی شدن
بایدن به دنبال معاهده دفاعی با عربستان
به گفته مقامات آمریکایی، ایالات متحده در حال بحث درباره شرایط یک معاهده دفاعی متقابل با عربستان سعودی است که شبیه پیمانهای نظامی با ژاپن و کره جنوبی است. این اقدام در مرکز دیپلماسی پرمخاطره پرزیدنت بایدن برای عادیسازی روابط این پادشاهی با اسرائیل قرار دارد. بر اساس چنین توافقی، ایالات متحده و عربستان سعودی بهطور کلی متعهد میشوند در صورت حمله به یکی از این دو کشور در منطقه یا در خاک عربستان، حمایت نظامی ارائه کنند.
پیش از این گزارشی درباره مذاکرات برای مدل قرار دادن شرایط معاهدات نظامی آمریکا در حوزه شرق آسیا که در رده قدرتمندترین معاهدات آمریکا با متحدانش در خارج از اروپا تلقی میشوند، منتشر نشده بود.«ادوارد وانگ» و «مارک مازتی» در گزارش 19سپتامبر در نیویورکتایمز نوشتند، به گفته مقامات فعلی و سابق آمریکا، محمد بنسلمان، ولیعهد عربستان سعودی توافق دفاعی متقابل با ایالات متحده را مهمترین عنصر در گفتوگوهای خود با دولت بایدن درباره اسرائیل میداند. مقامات سعودی میگویند که یک توافق دفاعی قوی به جلوگیری از تهدیدات در منطقه کمک میکند (حتی اگر دو رقیب منطقهای روابط دیپلماتیک خود را دوباره برقرار کند). شاهزاده محمد همچنین از دولت بایدن میخواهد که به کشورش برای توسعه یک برنامه هستهای غیرنظامی کمک کند؛ برنامهای که برخی از مقامات آمریکایی نگرانند بتواند پوششی برای برنامه تسلیحات هستهای برای مقابله با ایران باشد.
هر معاهدهای با عربستان سعودی که مشابه پیمانهای آمریکا با متحدان آسیای شرقی باشد، مطمئنا مخالفتهای شدیدی را در کنگره برخواهد انگیخت. برخی از قانونگذاران ارشد ایالات متحده، از جمله دموکراتهای ارشد، دولت سعودی و شاهزاده محمد را شرکای غیرقابل اعتمادی میدانند که به منافع ایالات متحده یا حقوق بشر اهمیت چندانی نمیدهند. یک توافق همچنین پرسشهایی را درباره این مساله برخواهد انگیخت که آیا بایدن آمریکا را از لحاظ نظامی بیشتر با خاورمیانه در هم میآمیزد یا خیر؟ چنین معاهدهای همچنین با هدف اعلامشده دولت بایدن در جهتگیری مجدد منابع نظامی و تواناییهای جنگی آمریکا به دور از منطقه و در جهت بازدارندگی چین بهویژه در منطقه آسیا-اقیانوسیه مغایرت دارد.گفتوگوهای ایالات متحده با عربستان سعودی و اسرائیل عمدتا حول محور خواستههای شاهزاده محمد از دولت بایدن بوده است.
این دیپلماسی دیروز چهارشنبه، زمانی که بایدن با بنیامین نتانیاهو، نخستوزیر اسرائیل در حاشیه مجمع عمومی سازمان ملل متحد در نیویورک دیدار کرد، مطرح شد. بایدن صبح سهشنبه در سخنرانی در سازمان ملل به مزایای عادیسازی روابط با اسرائیل توسط کشورها اشاره کرد. ارتش آمریکا هم در ژاپن و هم در کرهجنوبی پایگاهها و نیروهایی دارد؛ اما مقامات آمریکایی میگویند که در حال حاضر هیچ بحث جدی درباره حضور نیروهای آمریکایی در عربستان سعودی بر اساس توافقنامه دفاعی جدید وجود ندارد. بر اساس نامهای که کاخ سفید در ماه ژوئن به کنگره ارسال کرد، پنتاگون کمتر از 2700سرباز در این پادشاهی دارد.تلاش بایدن برای دستیابی به توافق عربستان و اسرائیل، قماری است که تا چندی پیش تصور آن سخت بود.
بایدن در جریان مبارزات انتخاباتی ریاستجمهوری خود در سال2020 متعهد شد که عربستان سعودی را به یک «دولت منفور» تبدیل کند. میانجیگری برای یک معامله میتواند یک امتیاز سیاسی برای کابینه راستگرای افراطی نتانیاهو باشد که مقامات آمریکایی بهشدت از تلاشهایش برای تضعیف قوه قضائیه اسرائیل و تشویق شهرکسازی در مناطق فلسطینی انتقاد کردهاند. اما مقامات آمریکایی گفتهاند که یک پیمان دیپلماتیک میتواند نمادی مهم برای کاهش تنشهای اعراب و اسرائیل باشد و همچنین میتواند اهمیت ژئوپلیتیک برای ایالات متحده داشته باشد. آنها استدلال میکنند که نزدیکتر کردن عربستان به ایالات متحده میتواند این پادشاهی را از مدار چین دورتر و تلاشهای پکن برای گسترش نفوذ خود در خاورمیانه را کمتر کند. آنتونی بلینکن، وزیر امور خارجه آمریکا روز جمعه گفت: عادیسازی روابط بین عربستان و اسرائیل «رویدادی دگرگون کننده در خاورمیانه و فراتر از آن» خواهد بود.
اما او گفت که رساندن طرفین به توافق «یک مساله دشوار باقی مانده است» و این توافق ممکن است دور از دسترس باشد. وزارت امور خارجه از اظهارنظر درباره جزئیات بحث برای این مقاله خودداری کرد.در ماههای اخیر، مقامات کاخ سفید درباره مذاکرات اطلاعاتی به قانونگذاران دموکرات با نفوذ ارائه کردهاند که دولت باید آنها را متقاعد کند که این معاهده را تصویب کنند تا ۶۷ رای لازم در سنا یا دو سوم رای آن مجلس را بهدست آورند. اکثریت دموکراتهای سنا در موارد متعدد به محدود کردن فروش تسلیحات و سایر همکاریهای امنیتی واشنگتن با ریاض رأی دادهاند و به حملات عربستان سعودی در یمن که با کمک تسلیحات آمریکایی انجام شده و قتل جمال خاشقجی، روزنامهنگار واشنگتنپست در این کشور اعتراض کردهاند.
در سال2018 آژانسهای جاسوسی آمریکا اعلام کردند که فرمان کشتن خاشقجی به دستور شاهزاده صادر شده است (اما شاهزاده دخالت مستقیم را رد کرده است). جنگ یمن به رهبری عربستان که شاهزاده محمد در سال2015 آغاز کرد، منجر به کشتار دستهجمعی غیرنظامیان و آن چیزی شد که سازمان ملل آن را بدترین بحران انسانی ساخته دست بشر در جهان خواند.قانونگذاران دموکرات همچنین بر دولت بایدن فشار میآورند که گزارشها مبنی بر اینکه نیروهای مرزی سعودی اخیرا صدها یا هزاران مهاجر آفریقایی را که میخواستند از یمن وارد این کشور شوند، کشتهاند مورد بررسی قرار دهد. «دیدهبان حقوق بشر» در ماه اوت گزارشی درباره این جنایات منتشر کرد. مقامات آمریکایی نمیتوانند با اطمینان بگویند که هیچ آموزش یا سلاح آمریکایی به نیروهایی که این قتلها را انجام دادهاند، ارائه نشده است. عربستان سعودی گفته که این گزارشها «بیاساس» است.
معاهدات دفاعی جداگانهای که ایالات متحده با ژاپن و کره جنوبی منعقد کرد، پس از جنگ های ویرانگر در اواسط قرن بیستم و با تشدید جنگ سرد شکل گرفت که ایالات متحده را وادار کرد تا برای مقابله با حضور جهانی شوروی، اتحادهایی در سراسر جهان ایجاد کند.اولین معاهده امنیتی آمریکا با ژاپن در سال1951 و در زمان اشغال ژاپن توسط ایالات متحده پس از جنگ جهانی دوم امضا شد و سپس در سال1960 مورد بازنگری قرار گرفت. این معاهده به ایالات متحده اجازه میدهد تا نیروهای مسلح خود را در آنجا نگه دارد و همچنین میگوید که اگر حمله ای علیه یکی از این دو کشور در قلمروهای تحت رهبری ژاپن انجام گیرد، هر کشور «برای مقابله با خطر مشترک مطابق با مقررات و فرآیندهای قانون اساسی خود اقدام خواهد کرد.»
ایالات متحده و کره جنوبی در سال1953، زمانی که جنگ کره تحت یک آتش بس متوقف شد، یک معاهده امنیتی با زبان مشابه امضا کردند. «مایکل گرین» یکی از مدیران ارشد آسیا در شورای امنیت ملی در دوره ریاستجمهوری جورج دبلیوبوش گفت که این دو معاهده از نظر تعهد نظامی ایالات متحده در صورت خصومت و در آوردن هر دو کشور تحت چتر بازدارندگی هستهای آمریکا «بسیار آهنین» هستند. از نظر عملی، ایالات متحده روابط نظامی نزدیکتری با کرهجنوبی دارد؛ زیرا این دو کشور فرماندهی مشترکی در شبه جزیره دارند. گرین گفت که ژاپن زمانی که این کشور و ایالات متحده معاهده خود را امضا کردند، یک کشور شکستخورده و غیرنظامی بود و مقامات آمریکایی در آن زمان تصور نمی کردند که کشور دیگری به این زودیها به ژاپن یا برعکس حمله کند.
وی افزود بهدلیل تنشهای دائمی در خاورمیانه - و این واقعیت که عربستان سعودی درگیر جنگ در یمن است - تصویب یک معاهده به سبک ژاپن توسط سنا احتمالا مستلزم پاک کردن «یک مانع سیاسی بسیار بالاتر» است. با این حال، «جولیان کو» استاد حقوق بینالملل و قانون اساسی در دانشگاه هوفسترا، نوشت که زبان دفاع متقابل در معاهده با ژاپن و در معاهداتی که ایالات متحده با دیگر متحدان منطقه از جمله فیلیپین، استرالیا و نیوزلند دارد، آنقدر قوی نیست که معمولا تصور میشود. «کو» در ایمیلی گفت: «این معاهده عمدا مبهم است تا پاسخهای متفاوتی را برای شرایط مختلف بدهد. اگر این را با زبان ناتو مقایسه کنید که بهطور خاص به کمک معاهده از طریق «اقداماتی که لازم میداند، از جمله استفاده از نیروی مسلح» اشاره میکند، شگفتانگیز است که زبان معاهده کره و ژاپن چقدر ضعیف است.» وی افزود: «بنابراین میتوان یک معاهده آمریکا با عربستان سعودی را تصور کرد که ساختاری مانند معاهده ژاپن دارد که از نظر فنی نیازی به اقدام ایالات متحده ندارد؛ اما در صورت وقوع حمله، تعهدی جدی به حساب میآید.»