به نوشته روزنامه نیویورک‌تایمز، وزارت دفاع در تلگرام اعلام کرد که شویگو از یک پست فرماندهی بازدید کرد و یوگنی نیکیفوروف، رئیس نیروهای روسیه در اوکراین، او را در جریان وضعیت خط مقدم قرار داد. این وزارتخانه ویدئویی را منتشر کرد که نشان می‌دهد شویگو از پنجره هواپیما به بیرون نگاه می‌کند؛ درحالی‌که فرد دیگری به بیرون اشاره می‌کند. سپس او را می‌بینید که توسط مقامات دیگر در جریان امور قرار می‌گیرد و به نقشه‌ها و اسناد دیگر روی یک میز نگاه می‌کند؛ هر چند صدایی به گوش نمی‌رسد و او را با هیچ نظامی دیگر نشان نمی‌دهد.به نظر می‌رسد این ویدئو تلاشی از سوی کرملین بوده باشد تا نشان دهد همه چیز بعد یک اول هفته بسیار سر درگم، به حالت عادی برگشته است. درحالی‌که شرایط اول هفته این سوال را در ذهن ناظران ایجاد کرده است که آیا ثبات در دولت ولادیمیر پوتین در حال از بین رفتن است.

شهردار مسکو صبح روز دوشنبه نیز به محدودیت‌ها در شهر پایان داد و اعلام کرد که مراسم فارغ‌التحصیلی مدارس در آخر هفته برگزار می‌شود. از زمان پایان شورش به رهبری یوگنی وی.پریگوژین که طی آن جنگجویان شرکت نظامی خصوصی واگنر یک تاسیسات نظامی کلیدی روسیه را در جنوب تصرف کردند و تقریبا تا نیمه راه به سمت مسکو، حرکت کردند، هیچ مقام ارشد روسیه در انظار عمومی ظاهر نشده است. به گفته ناظران، این بزرگ‌ترین تهدید برای حکومت پوتین در بیش از دو دهه گذشته بوده است. پوتین هم از زمان سخنرانی پنج دقیقه‌ای خود در روز شنبه که در آن وعده داده بود شورش را سرکوب کند، هنوز دیده نشده است.

پریگوژین که زمانی از متحدان نزدیک و معتمد پوتین بود، ماه‌ها آشکارا از شویگو و دیگر رهبران نظامی انتقاد کرده و آنها را به سوء‌مدیریت جنگ در اوکراین و تشنه نگه داشتن سربازانش از مهمات متهم کرده بود. ارتش روسیه به واگنر، نیرویی با هزاران سرباز بسیار ماهر، برای درگیر شدن با ارتش اوکراین در برخی از خونین‌ترین نبردها از زمان حمله روسیه در فوریه ۲۰۲۲، متکی است. شورش پریگوژین، که به ۲۴ساعت هم نرسید، روز شنبه پایان یافت، زمانی که رهبر بلاروس، متحد نزدیک پوتین به پریگوژین پیشنهاد عبور امن داد. دولت پوتین اتهامات پریگوژین را کنار گذاشت و گفت که نیروهای واگنر می‌توانند در ارتش ثبت‌نام کنند و با زندان و تنبیه مواجه نخواهند شد.

شکاف در روسیه؟

وزیر امور خارجه آمریکا روز یکشنبه در جریان گفت‌وگوی تلویزیونی خود گفت که شورش کوتاه رهبر گروه مزدور واگنر، به چالش کشیدن اقتدار ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهوری روسیه بود. به نوشته روزنامه نیویورک‌تایمز، آنتونی جی.بلینکن، وزیر امور خارجه آمریکا روز یکشنبه گفت که شورش کوتاهی که توسط یوگنی وی.پریگوژین صورت گرفت، تردیدهایی را درخصوص اقتدار دولت ولادیمیر وی.پوتین آشکار و درباره آینده جنگ او در اوکراین شبهاتی ایجاد کرد.

بلینکن در برنامه «رودر رو با مردم» در شبکه سی‌بی‌اس گفت: «پریگوژین خود در کل این حادثه سوالات عمیقی را درباره مقدمات حمله روسیه به اوکراین در وهله اول مطرح کرد و گفت که اوکراین یا ناتو خطری برای روسیه ایجاد نکرده‌اند که تاکنون این ادله پوتین برای حمله به اوکراین بوده است.» او ادامه داد: «این یک چالش مستقیم برای اقتدار پوتین بود.» بلینکن تصریح کرد: «چالش‌های داخلی پیش روی پوتین نیز می‌تواند مانع تلاش‌های جنگی روسیه شود.» بلینکن افزود: ما هنوز پرده آخر شورش پریگوژین را ندیده‌ایم. او در برنامه «این هفته» شبکه ای‌بی‌سی گفت: «تا جایی که روس‌ها حواسشان پرت شده و دچار تفرقه شوند، ممکن است ادامه حملات به اوکراین سخت‌تر شود.»

بلینکن در طول یکسری از برنامه‌های تلویزیونی روز یکشنبه گفت که کاخ سفید از نزدیک تحولات روسیه را زیر نظر دارد؛ جایی که به نظر می‌رسد توافقی که اواخر روز شنبه منعقد شد به شورش پایان داد. بلینکن در برنامه «این هفته» تصریح کرد: «گفته می‌شود قراردادی که پریگوژین منعقد کرد به او و مبارزانش اجازه می‌دهد از پیگرد قانونی بگریزند، اگرچه رهبران ایالات متحده نمی‌دانند چه بر سر او یا نیروهایش خواهد آمد.» درحالی‌که بلینکن این تحولات را «اساسا یک موضوع داخلی برای روس‌ها» خواند، او آن را در چارچوبی قرار داد که رهبران ایالات متحده برای بیش از یک سال در بحث حمله از آن استفاده کرده‌اند. او گفت که این شورش بخشی از یک «شکست استراتژیک» گسترده‌تر است که روسیه را از نظر اقتصادی و نظامی ضعیف‌تر کرده است و این حاصل حمله این کشور به اوکراین در فوریه۲۰۲۲ است.

درحالی‌که بلینکن پیشنهاد کرد که اوکراین می‌تواند از بی‌ثباتی ناگهانی در روسیه استفاده کند، مشخص نیست که آیا این اتفاق خواهد افتاد یا خیر؟ وزیر امور خارجه آمریکا در برنامه «دیدار با رسانه‌ها» در شبکه ان‌بی‌سی گفت: «هفته‌ها، شاید حتی ماه‌ها طول می‌کشد تا ضد حمله موفق شود.» وی افزود: «تدارکات بسیار قوی‌ای وجود دارد که روس‌ها در ماه های اخیر برای نیروهای خود ترتیب داده‌اند؛ اما اوکراینی‌ها نیز در حال اقدامات سریع برای ضد حمله‌ها هستند.» بلینکن همچنین در شبکه خبری سی‌ان‌ان گفت که با همتای اوکراینی خود، دیمیترو کولبا، وزیر امور خارجه، روز شنبه صحبت کرد و افزود که ایالات متحده همواره به‌دنبال این است تا اطمینان حاصل کند که اوکراینی‌ها به آنچه نیاز دارند، دسترسی داشته باشند تا به بهترین نحو ممکن روی زمین حملات خود را پیش ببرند.»

آیا پوتین قدرت را از دست خواهد داد؟

سوال مهمی که پس از شورش مطرح شده این است که آیا پوتین قدرت را از دست خواهد داد؟ به نوشته روزنامه نیویورک‌تایمز، روس‌های مرتبط با کرملین از اینکه شورش رهبر مزدور، جرقه‌ای برای یک جنگ داخلی نبود، ابراز آرامش کردند. اما آنها بر این مساله اتفاق نظر دارند که ولادیمیر پوتین ضعیف به نظر می‌رسد؛ به‌گونه‌ای‌که در ماندگاری او شائبه ایجاد شده است. رئیس‌جمهوری روسیه مدت‌هاست که خود را ضامن ثبات روسیه و حافظ سازش‌ناپذیری کشورش می‌داند. اول هفته از آن ثبات هیچ خبری نبود و پوتین پس از بیانیه‌ای کوتاه در صبح روز شنبه در جریان دراماتیک‌ترین چالش در برابر اقتدار خود در سلطنت ۲۳ساله‌اش، از دیدگان ناپدید شد. غیبت او، روس‌ها را متحیر کرد و به این فکر افتادند که چگونه رهبر یک گروه شبه‌نظامی، می‌تواند تا نزدیکی‌های مسکو پیش برود و پرسش‌های ناراحت‌کننده‌ای را درباره آینده رئیس‌جمهور روسیه ایجاد کرد.

اما پرسش مهم‌تر این است که شکست پوتین در جلوگیری از شورش چه معنایی برای امنیت آنها - و در قدرت ماندنش دارد؟ کنستانتین رمچوکوف، سردبیر روزنامه مسکو، در یک مصاحبه تلفنی گفت که آنچه زمانی غیرقابل تصور به نظر می‌رسید اکنون امکان‌پذیر شده است. اینکه افراد نزدیک به پوتین می‌توانند به‌دنبال متقاعد کردن او برای عدم نامزدی مجدد در انتخابات ریاست‌جمهوری روسیه در بهار آینده باشند، حالا یک گزینه محتمل به‌نظر می‌رسد. سردبیر روزنامه مسکو گفت که با وقایع روز شنبه، پوتین به‌طور قطعی جایگاه خود را به‌عنوان ضامن ثروت و امنیت نخبگان از دست داده است.

رمچوکوف گفت: این ایده که پوتین در قدرت است و ثبات و امنیت را تضمین می‌کند - در روز بیست و چهارم (ژوئن) با شکست مواجه شد. اگر یک ماه پیش مطمئن بودم که پوتین بدون قید و شرط نامزد خواهد شد؛ زیرا این حق او بود، اکنون شاهد آن هستیم که نخبگان دیگر نمی‌توانند بدون چون و چرا احساس امنیت کنند.» این «ثبات» بود که در میان همه‌پرسی سال۲۰۲۰ راه را برای حضور پوتین تا سال ۲۰۳۶، برای دو دوره دیگر باز کرد. در واقع این امنیت کشور روسیه بود که پوتین به‌عنوان انگیزه اصلی‌اش برای حمله به اوکراین استفاده کرد.

خلأ واگنر در اوکراین

گروه واگنر نقش بزرگی در کارزار تصرف باخموت، یکی از پیروزی‌های مهم مسکو در میدان جنگ در سال جاری ایفا کرد. از دست دادن ارتش مزدوران واگنر می‌تواند به جاه‌طلبی‌های روسیه در جنگ اوکراین آسیب برساند. به نوشته روزنامه نیویورک‌تایمز، برای برخی از نیروهای اوکراینی، سربازان گروه واگنر مجهزترین جنگجویانی بودند که از زمان حمله روسیه در سال گذشته به خود دیده است. برای دیگران، این آموزش آنها بود که آنها را متمایز می‌کرد: سربازان اوکراینی داستان‌های میدان جنگ را این‌گونه به ‌یاد می‌آورند: «استفاده واگنرها از تاکتیک‌های تهاجمی یا یک تک‌تیرانداز که یک پهپاد را با یک گلوله سرنگون می‌کرد.»

اما پس از شورش کوتاه‌مدتی که توسط رئیس گروه، یوگنی پریگوژین رخ داد، مشخص نیست که آیا واگنر همچنان یک نیروی جنگنده در میدان نبرد خواهد بود یا اینکه از میادین نبرد کنار خواهند رفت. هم‌اکنون درباره سرنوشت این گروه ابهامات زیادی وجود دارد. در حال حاضر، وضعیت نامشخص واگنر برای سربازان اوکراینی آرامش‌بخش خواهد بود. به گفته تحلیلگران و ناظران مستقل، اگرچه خطوط مقدم در اوکراین احتمالا در کوتاه مدت بدون تغییر باقی می‌ماند، بسته به اینکه رویدادها در روسیه چگونه پیش خواهد رفت؛ اما به گفته مقامات ارتش اوکراین ممکن است بتواند از هرج و مرج موجود استفاده کند. البته مقامات آمریکایی گفتند که هنوز برای تعیین پیامدهای درازمدت خصومت بین پریگوژین و تشکیلات نظامی روسیه خیلی زود است.

در باخموت، واگنر نقش بزرگی را در کارزار تصرف شهر شرقی اوکراین، یکی از پیروزی‌های مهم مسکو در میدان نبرد در سال جاری، ایفا کرد و اتحادی ناخوشایند با ارتش روسیه ایجاد کرد. راب لی، یکی از همکاران ارشد موسسه تحقیقات سیاست خارجی گفت: «روابط قبلی بین واگنر و دولت روسیه احتمالا پایان یافته است. حتی اگر این اتفاق نمی‌افتاد، مشخص نبود که آیا واگنر همان نقشی را که در نبرد باخموت داشت در ادامه این جنگ بازی می‌کرد یا خیر؟»

برنده اختلافات در روسیه

ولادیمیر پوتین به‌دلیل کنترل شدیدش بر رسانه‌های خبری در روسیه مشهور است. متحد سابق او، بنیان‌گذار گروه نظامی واگنر، یوگنی پریگوژین خود صاحب یک رسانه محافظه‌کار و یک شومنِ پر زرق و برق در رسانه‌های اجتماعی است. این دو اکنون به مشکل برخورده‌اند و تنها یک نفر بود که توانست در میان اختلافات آنها برنده بیرون بیاید: دیکتاتور دیرینه بلاروس؛ کشوری که در مدار مسکو می‌چرخد. به نوشته روزنامه نیویورک‌تایمز، اکنون لوکاشنکو، یک اقتدارگرای بین‌المللی در تلاش است از این پیروزی یک پروپاگاندا برای خود بسازد تا اعتبار خود را به‌عنوان یک دولتمرد معتبر، میانجی و مهم‌تر از همه، متحد پوتین، بازسازی و برجسته کند.

اواخر شامگاه شنبه درحالی‌که نگرانی‌ها از درگیری احتمالی بین نیروهای واگنر که در ۲۰۰ کیلومتری مسکو بودند و سربازان روسی در حال افزایش بود، دم و دستگاه رسانه‌ای لوکاشنکو اعلامیه‌ای صادر کرد: «رئیس‌جمهوری بلاروس «یک گزینه کاملا سودآور و قابل قبول برای حل و فصل وضعیت پیدا کرده است.» اندکی پس از آن، پریگوژین اعلام کرد که ستونی از جنگجویان او که حدود ۵۰۰ مایل از جنوب روسیه دور شده بودند، در حال چرخش و بازگشت به خانه هستند. سخنگوی کرملین گفت که به‌عنوان بخشی از این معامله، پرونده کیفری که علیه پریگوژین به‌دلیل سازماندهی یک شورش مسلحانه باز شده بود، کنار گذاشته می‌شود، سربازان واگنر با اتهامی مواجه نمی‌شوند و پریگوژین روسیه را به مقصد بلاروس ترک می‌کند. محل اختفای او تا روز یکشنبه مشخص نبود.

اینکه چه وعده‌هایی از طرف کرملین، واگنر یا لوکاشنکو داده شده است، هنوز مشخص نیست. اما رسانه‌های تحت کنترل دولت لوکاشنکو به سرعت دست به کار شدند تا تلاش‌های او برای خنثی کردن درگیری‌ها را به‌عنوان مدرکی از دولتمردی‌اش نشان دهند. خبرگزاری دولتی بلتا، گزارش داد که صبح شنبه -درحالی‌که آقای پوتین با «حادترین مرحله وضعیت در روسیه» روبه‌رو بود - با همتای بلاروسی خود در مینسک تماس گرفت. وادیم گیگین، یک مبلغ دولت بلاروس روز یکشنبه به رسانه‌های طرفدار کرملین گفت: پوتین «درباره امکان مذاکره تردید داشت که آیا یوگنی پریگوژین تلفن را برمی‌دارد یانه، زیرا در آن زمان با کسی صحبت نمی‌کرد. اما پوتین با میانجی‌گری موافقت کرد و هنگامی که رئیس‌جمهوری بلاروس تماس گرفت، یوگنی پریگوژین بلافاصله تلفن را برداشت و با او همصحبت شد.» گیگین گفت اتحادیه اروپا مردی را تحریم کرده است که هم‌اینک نقش میانجی را در بحران بازی می‌کند.

گیگین که در این ماه مدیر کتابخانه ملی بلاروس شد، گفت که گفت‌وگو بین لوکاشنکو و پریگوژین «بسیار دشوار» بود. وی تصریح کرد: «گفت‌وگو سخت بود و همان‌طور که به من گفتند مردانه بود.» درحالی‌که برخی لوکاشنکو را عروسک پوتین می‌خوانند؛ اما این سوال مطرح است که آیا نیروهای روسیه برای دستگیری پریگوژین وارد خاک بلاروس خواهند شد: اسلونکین، تحلیلگر شورای اروپا می‌گوید: «حتی قبل از سال۲۰۲۰، زمانی که لوکاشنکو بیشتر به یک دست‌نشانده پوتین بود، سرویس‌های ویژه روسیه گاهی برای دستگیری دشمنان بلاروس وارد خاک بلاروس می‌شدند و اکنون، آنها فقط کاری را که می‌خواهند انجام خواهند داد.»