غارت هنری در اوکراین

«آلینا دوتسنکو» مدیر قدیمی موزه که اخیرا از تبعید بازگشته و آنچه را که کارمندان و شاهدان به او گفته بودند، روایت می‌کرد افزود: «آنها شاهکارهایی را بار ‌کردند و بردند که دیگر نمونه‌ای در دنیا ندارد، گویی زباله جمع می‌کنند.» هنگامی که او در اوایل نوامبر به موزه بازگشت و متوجه شد چه مقدار شاهکار دزدیده شده است، گفت: «تقریبا عقلم را از دست دادم.» خرسون، ماریوپل، ملیتوپل، کاخوفسکی، موزه‌های هنر، تاریخ و آثار باستانی. روسیه با حملات موشکی مرگبار اوکراین را ویران کرده و در عین حال، نهادهای فرهنگی اوکراین را هم که برخی از مهم ترین و به‌شدت محافظت‌شده‌ترین آثار را که به هزاران سال پیش برمی‌گردد، غارت کرده است. کارشناسان هنر بین‌المللی می‌گویند این غارت ممکن است بزرگ‌ترین سرقت هنری دسته‌جمعی از زمان غارت اروپا توسط نازی‌ها در جنگ جهانی دوم باشد.

در خرسون، در جنوب اوکراین، دادستان‌های اوکراینی و مدیران موزه می‌گویند روس‌ها بیش از ۱۵هزار قطعه هنرهای زیبا و مصنوعات بی‌نظیر را به سرقت برده‌اند. آنها مجسمه‌های برنزی را از پارک‌ها برداشتند، کتاب‌ها را از یک کتابخانه علمی در کنار رودخانه سرقت کردند، استخوان‌های ۲۰۰ساله گریگوری پوتمکین، معشوق کاترین کبیر را در جعبه‌ای بردند و حتی یک راکون را از باغ‌وحش دزدیدند و قفس‌های خالی و شیشه های شکسته را به جا گذاشتند. مقامات اوکراینی می‌گویند که نیروهای روسی بیش از ۳۰موزه را سرقت کرده یا آسیب زده‌اند از جمله چندین موزه در خرسون که در ماه نوامبر بازپس گرفته شد و بقیه در ماریوپول و ملیتوپل که تحت اشغال روسیه هستند. با توجه به اینکه بازرسان اوکراینی هنوز آثار مفقودشده نقاشی‌های رنگ روغن، سنگ‌های باستانی، گلدان‌های برنزی، سکه‌ها، گردن‌بندها و نیم‌تنه‌های مفقودشده را فهرست‌بندی می‌کنند، احتمالا تعداد اقلام سرقتی گزارش‌شده افزایش می‌یابد.

مقامات اوکراینی و کارشناسان بین‌المللی می‌گویند که این غارت یک مورد سوءرفتار تصادفی یا فرصت‌طلبانه توسط چند سرباز بدرفتار نیست یا حتی هدف از آن میل به کسب سود سریع در بازار سیاه هم نیست. در عوض، آنها معتقدند دزدی‌ها حمله‌ای تمام‌عیار به غرور، فرهنگ و هویت اوکراینی است که با نگرش امپریالیستی رئیس‌جمهور روسیه که دائماً ایده اوکراین به‌عنوان یک کشور جداگانه را تحقیر می‌کند، سازگار است. «جیمز راتکلیف» مشاور عمومی The Art Loss Register، یک سازمان مستقر در لندن که آثار هنری دزدیده‌شده را ردیابی می‌کند، گفت: «مثل این است که یک سرباز یک جام نقره‌ای را در کوله‌پشتی خود بگذارد.

اما این یک مقیاس بسیار بسیار بزرگ‌تر است.» در یکی از موزه‌های ملیتوپل، شهری در جنوب اوکراین که روس‌ها در روزهای اول جنگ آن را تصرف کردند، شاهدان گفتند که مردی مرموز با کت سفید آزمایشگاهی وارد شده بود تا با دستکش و موچین، ارزشمندترین اشیا را - که شامل قطعات طلا از امپراتوری سکاها که ۲۳۰۰سال پیش ساخته شده است، می‌شد- با دقت استخراج کند. زمانی که او آثار باستانی گرانبها را بیرون می آورد، یک جوخه از سربازان روسی محکم پشت سر او ایستادند تا کسی سعی یا جرات نکند جلوی او را بگیرد.

در هر مورد غارت، شاهدان - از جمله نگهبانان، سرایداران و سایر کارمندان موزه که می‌گفتند تحت فشار قرار گرفته‌اند یا مجبور به کمک شده‌اند - یک عملیات صادراتی تحت کنترل و متمرکز را گزارش کردند. «اولکساندر چاچنکو»، وزیر فرهنگ اوکراین در مصاحبه‌ای تلویزیونی درحالی‌که مشغول بازدید از موزه هنر در خرسون بود، گفت: «شوکه شدن دیگر جواب نمی‌دهد. من گلوله خشم هستم. اگر میراث ما را دزدیدند، معتقدند که ما به زندگی و موجودیت خود ادامه نمی‌دهیم. اما چنین نیست. ما دوام خواهیم آورد.» اوکراینی‌ها نبردهای زیادی را پیش رو دارند. شهرهای شرقی مانند باخموت در حال کوبیده شدن هستند. ازدحام پهپادها همچنان زیرساخت‌های حیاتی را از بین برده و هزاران نفر را در تاریکی فرو می‌برند. بخش وسیعی از خاک در جنوب و شرق همچنان اشغال شده است و از هر سه اوکراینی یک نفر مجبور به فرار از خانه خود شده است .اما حتی با شدت گرفتن جنگ، گروهی از وکلا و کارشناسان هنری اوکراینی شبانه روز تلاش می‌کنند تا شواهدی را برای آنچه آنها امیدوارند در آینده «محاکمه جنایات فرهنگی» باشد، جمع‌آوری کنند.

این کارشناسان از دفاتر کم‌نور در ساختمان‌های یخ‌زده و بدون برق و گرما و حتی با پوشیدن دستکش و کلاه‌های پشمی در داخل خانه، در حال تهیه فهرست دقیقی از اشیای گمشده هستند. آنها سعی می‌کنند شاهدان بالقوه و همکاران محلی را که ممکن است به روس‌ها در سرقت کمک کرده باشند، شناسایی کنند. اوکراینی‌ها همچنین با سازمان‌های هنری بین‌المللی مانند The Art Loss Register برای ردیابی آثار غارت‌شده همکاری می‌کنند. راتکلیف گفت: «همه در بازار هنر در آماده‌باش قرمز هستند تا به دنبال این آثار باشند. هر حراجی که آثاری از اوکراین می‌بیند شروع به پرسیدن پرسش‌های زیادی می‌کند.» وی گفت که سازمان او در حال حاضر بیش از ۲۰۰۰ مورد از اوکراین را ثبت کرده است که گمان می‌رود دزدیده شده‌اند و سایر موارد در معرض خطر هستند؛ از جمله نقاشی‌های موزه هنر خرسون و طلای سکایی از ملیتوپل.