نگاه دیگران (بخش چهارم)

استاد بازی‌‌ها: هنری کیسینجر و هنر دیپلماسی خاورمیانه‌‌ای

مارتین ایندیک ترجمه: محمد حسین باقی سیاست در فلسطین – به لحاظ سیاسی میان فتح و حماس و به لحاظ جغرافیایی میان اراضی غربی و غزه- چنان تقسیم‌‌شده که کار را برای رهبرانش به‌منظور یک مذاکره معنی‌‌دار غیرممکن ساخته است. در هر صورت، تعداد اندکی از فلسطینیان معتقدند که اسرائیل هرگز با دولت مستقل فلسطینی موافقت نخواهد کرد و بسیاری از اسرائیلی‌‌ها، به‌‌نوبه خود، دیگر باور ندارند که یک شریک فلسطینی برای مذاکرات صلح دارند.

ما بی‌‌وقفه تلاش کرده بودیم تا دو طرف را به تغییر مواضعشان تشویق کنیم تا آنها را به هم نزدیک‌‌تر‌سازیم. اوباما، با اصرار نتانیاهو، تصمیم گرفته بود تا ایده‌های «وصل‌‌کننده» [و نه «فصل‌کننده»] آمریکایی را که می‌‌توانند به طرف‌‌ها برای پیش رفتن در مسیر توافق کمک کند، به‌‌تفصیل مطرح کند.

شب قبل از دیدار اوباما- ابومازن، کری میزبان رئیس‌‌ تشکیلات فلسطین و هیات همراه در خانه‌‌اش در جورج تاون برای یک شام چینی غیررسمی‌‌ شد. پس‌‌ازآن، کری، ابومازن و صائب عریقات، مذاکره‌‌کننده‌‌ اصلی فلسطینی را به طبقه‌‌ بالا و به اتاق نشیمن عالی خود برد تا آن ایده‌‌ای را که اوباما قرار بود، روز بعد در دفتر بیضی‌‌شکل به رئیس‌‌جمهور فلسطین ارائه دهد به‌طور مفصل در میان بگذارد. وقتی کری بر این جمله تاکید کرد «مرزها باید بر اساس خطوط ۱۹۶۷ باشد»، تکرار تعهد اوباما که فلسطینی‌‌ها مدت‌ها بر آن پافشاری کرده بودند، خستگی پرواز ابومازن را فراگرفت و او به چُرت فرورفت. کری مکث کرد، عریقات برگه‌هایش را مرتب و گلوی خود را صاف کرد و ابومازن از چُرت بیدار شد. کری با تاکیدی اغراق‌‌آمیز درباره بیت‌المقدس سخن گفت: «بیت‌المقدس شرقی باید پایتخت دولت فلسطینی باشد.» ابومازن با سرفه‌‌ای مصنوعی و صاف کردن گلوی خود پاسخ داد. رئیس‌‌جمهور هم صبح روز بعد در دفتر بیضی‌‌شکل حال ‌‌و روز بهتری نداشت. وقتی اوباما تمایل خود را برای حمایت از ادعای فلسطین به پایتختی قدس شرقی توضیح داد، تنها پاسخ ابومازن این بود که بگوید چند روز زمان برای مشورت با مشاورانش نیاز دارد. اوباما در حالی بیش از دو سال بعد دفتر کار خود را ترک کرد که کلامی از سوی ابومازن دریافت نکرد. سه سال بعد، وقتی دونالد ترامپ بیت‌المقدس را به‌عنوان پایتخت اسرائیل به رسمیت شناخت، هیچ ذکری از آرزوهای فلسطینی‌‌ها بر زبان نیاورد. در طرح او، تمام بیت‌المقدس شرقیِ عربی، ازجمله شهر کهن و اماکن مقدس آن، زیر حاکمیت اسرائیل قرار می‌‌گرفت و تنها دو روستای عربی دورافتاده و پرت برای پایتخت فلسطین باقی می‌‌ماند.

ابومازن به‌عنوان رئیس تشکیلات خودگردان فلسطین، کنترل اسمی بر بیش از ۵/ ۲میلیون از فلسطینی‌‌های اراضی غربی داشت و تنها ۹۰۰مایل مربع زمین را در اختیار داشت. او نه ارتش داشت و نه منابع طبیعی. بااین‌‌حال، او هیچ مشکلی در پاسخ ندادن به طرح اوباما مبنی بر تغییر چشمگیر در سیاست آمریکا در قبال جهت‌‌گیری فلسطین درباره مساله بیت‌المقدس نداشت. چرا؟ پس از ۹ ماه مذاکره، ابومازن به این نتیجه رسیده بود که هر وعده‌‌ای که اوباما درباره بیت‌المقدس شرقی بدهد، توانایی آمریکا برای محقق ساختن آن یا هر تعهد دیگری بسیار تردیدآمیز بود. او دلیل خوبی برای آن احساس داشت. طی مذاکرات، ایالات‌‌متحده یک‌‌گوشه ایستاده و نظاره‌‌گر بود؛ درحالی‌‌که نتانیاهو دائم ابومازن را با اعلام ساخت شهرک‌‌های اسرائیلی در کرانه باختری و بیت‌المقدس شرقی تحقیر می‌‌کرد.

این پاورقی روزهای سه‌شنبه، چهارشنبه و پنج‌شنبه هر هفته در صفحه دنیای روزنامه «دنیای‌اقتصاد» به چاپ می‌رسد.