دهلی و پکن هم با آمریکا و هم با روسیه بازی میکنند
چین و هند در مخمصه راهبردی
این دو کشور در سال گذشته رکوردشکنی ۱۴۶میلیارد دلاری را در تجارت دوجانبه به‌دست آوردند. در زمینه مانور ترکیبی دوجانبه و بزرگ مقیاس هم ترتیباتی اتخاذ کردند. این دو کشور همچنین دارای مرزی ۴هزار کیلومتری (۲۴۵۸ مایلی) هستند و چین بزرگ‌ترین شریک تجاری روسیه است (با این حال، روسیه حتی در بین پنج کشور برتر صادراتی چین هم قرار ندارد).
اما کلید واقعی در پس محکم شدن روابط آنها، تنش‌های متقابلشان با واشنگتن است. اکنون رابطه به اصطلاح نامحدود آنها در بوته آزمایش قرار گرفته است. در حال حاضر، سوالاتی درباره میزان اطلاع «شی» از برنامه‌های پوتین مطرح شده است. یک گزارش اطلاعاتی غربی نشان داد که مقامات چینی در اوایل فوریه از مقامات ارشد روسیه خواستند تا حمله به اوکراین را به پس از بازی‌های المپیک زمستانی پکن موکول کنند. چین تاکنون از محکوم کردن حمله روسیه یا «تهاجم» خواندن آن خودداری کرده و گفته است که «نگرانی های امنیتی مشروع» مسکو را درک می‌کند. رسانه‌های دولتی چین نیز طوطی وار نکات مهم گفت‌وگوی روسیه درباره اوکراین را بیان میکنند. روز چهارشنبه هم «گو شوچینگ» رئیس کمیسیون تنظیم مقررات بانکی و بیمه چین گفت که چین در تحریم‌ها شرکت نخواهد کرد.
به نوشته «مک کارتی- لندون- موگول- هولینگزورث» اما پکن با اوکراین نیز ارتباط دارد که چین را بزرگ‌ترین شریک تجاری خود میداند. اوکراین در سال ۲۰۱۷ به طرح «کمربند و جاده» شی پیوست و سال گذشته (۲۰۲۱) ولادیمیر زلنسکی، رئیسجمهور اوکراین کشورش را به‌عنوان «پلی بالقوه به سوی اروپا» برای چین نامید.
قطارهای باری به اروپا از اوکراین عبور میکنند و این کشور منبع اصلی محصولاتی مانند ذرت و جو برای چین بوده است. وانگ یی، وزیر خارجه چین هفته گذشته در تماسی با همتای اوکراینی خود گفت که چین از این درگیری «عمیقا متاسف» است. درحالی‌که این احتمال وجود دارد که چین بتواند از لحاظ اقتصادی از روسیه وابسته و منزوی‌تر بهره‌مند شود؛ اما پکن این نگرانی را نیز دارد که شرکت‌هایش درگیر تحریم‌های غرب علیه روسیه شوند. «بانک سرمایه‌گذاری زیرساخت آسیایی» که یک بانک توسعه‌ای مورد حمایت پکن است، روز پنج‌شنبه اعلام کرد که همه فعالیت‌های خود در روسیه را به‌دلیل «جنگ در اوکراین» به حالت تعلیق درمی‌آورد. چین همچنین باید با پیامدهای احتمالی در روابط خود با غرب مقابله کند. تهاجم روسیه به اوکراین متحدان غربی را چنان متحد کرده که در سال‌های اخیر شاهد چنین اتحادی نبودیم و حمایت ضمنی چین هم از نظر غربی‌ها دور نمانده است.
برخی تحلیلگران به شباهت‌‌هایی بین طرح‌های روسیه درباره اوکراین و نگرانی‌‌ها درباره آینده تایوان اشاره کرده‌‌اند. «استیو تسانگ» مدیر موسسه SOAS چین در دانشگاه لندن گفت: «اوکراین زنگ بیدارباشی برای اروپا و آمریکای شمالی و سایر دموکراسی‌‌ها است. ناگهان کشورهایی در اروپا و جاهای دیگر خواهید دید که باید برای احتمالاتی آماده شوند که از زمان پایان جنگ سرد به این‌سو، ما آن را ضروری نمی‌‌دانستیم.» او افزود: «در این زمینه، قاطعیت چین و جاه‌طلبی‌های اعلام‌شده چینی‌ها درباره تایوان، کشورهای بیشتری را نگران خواهد کرد.»
نباید از هند و روسیه هم بگذریم
وقتی صحبت از رابطه هند با روسیه به میان می‌آید، یک فیل در اتاق است: چین؛ هند، بزرگ‌ترین دموکراسی جهان، به دنبال مقابله با نفوذ فزاینده چین در منطقه آسیا و اقیانوسیه است. یکی از نشانه‌های آن نقش هند در گروه چهار است - یک گروه امنیتی غیررسمی متشکل از ایالات متحده، ژاپن و استرالیا و هند - که اخیرا فعال‌تر شده است. این کشور رابطه دفاعی با روسیه دارد. تخمین زده می‌شود که میزان خرید تجهیزات نظامی هند از روسیه تا ۵۰درصد باشد. این تجهیزات با توجه به تنش‌های مداوم هند در مرز با چین که ممکن است دوباره تشدید شود، حیاتی است. هند همچنین با همسایه خود پاکستان که در سال۲۰۱۹ در منطقه مرزی مورد مناقشه کشمیر دچار بحران شد، روابط پرتنشی دارد.
در همین حال، هند در سال۲۰۱۸ یک قرارداد تسلیحاتی ۵میلیارد دلاری با روسیه برای سیستم موشکی دفاع هوایی امضا کرد؛ اگرچه هندی‌ها به خوبی از تحریم‌‌هایی که آمریکا می‌‌تواند از طریق قانون مقابله با دشمنان آمریکا از طریق تحریم (CAATSA) اعمال کند، آگاه است. «هپی مون جاکوب» دانشیار دیپلماسی و خلع سلاح در دانشگاه جواهر لعل نهرو در دهلی نو می‌گوید که هند به وضعیت اوکراین از نظر روابط خود با آن کشور نگاه نمی‌کند، بلکه به خطرات موجود در حیاط‌خلوت خود فکر می‌کند. جاکوب می‌افزاید: «این به معنای مخالفت با غرب یا حمایت از روسیه نیست. (دولت هند) به صراحت از روسیه حمایت نکرده است؛ اما آنها باید رویکرد دقیق‌تر و ظریف‌تری داشته باشند.» تا کنون هند تلاش کرده است که با هر دو طرف بازی کند. مودی با زلنسکی و پوتین صحبت کرده و قول کمک بشردوستانه برای اوکراین داده است. مودی به صراحت حملات روسیه را محکوم نکرده، اما خواستار «توقف فوری خشونت» و «تلاش‌های هماهنگ از همه طرف ها» برای مذاکره شده است. روسیه و هند سابقه طولانی در روابط دوستانه دارند که به دوران شوروی بازمی‌گردد؛ زمانی که اتحاد جماهیر شوروی به هند در پیروزی در جنگ سال۱۹۷۱ با پاکستان کمک کرد. همچنین روابط دوستانه‌ای میان پوتین و مودی (که یکی از دو رهبر جهانی بود که سال گذشته پوتین برای دیدار از دهلی نو در ماه دسامبر برای دیدن او سفر کرد) وجود دارد. «هارش وی.پانت» استاد روابط بین‌الملل در کینگز کالج لندن و رئیس برنامه مطالعات استراتژیک در بنیاد تحقیقات آبزرور در دهلی نو می‌گوید: «هند به روسیه نیاز دارد تا در برابر چین بایستد. این کشور باید روابط تاریخی خود با روسیه را با روابط رو به رشد خود با غرب متعادل کند.» تجارت دفاعی ایالات متحده با هند از تقریبا صفر در سال۲۰۰۸ به بیش از ۲۰میلیارد دلار در سال۲۰۲۰ افزایش یافته است. یان هال، استاد روابط بین‌الملل در دانشگاه گریفیث می‌گوید درحالی‌که جنگ روسیه ادامه دارد، پوتین که درگیر جنگ در اوکراین است شاید نتواند حمایت دفاعی‌ای را که مورد نیاز هند و دیگر کشورهاست، ارائه دهد. فشار داخلی نیز وجود دارد؛ پس از کشته شدن یک دانشجوی هندی در جریان بمباران خارکیف از سوی روسیه در هفته گذشته هنگام خرید مواد غذایی، تماس‌های فزایندهای در داخل هند برای کمک به تخلیه صدها دانشجوی هندی دیگر که در شهر سومی در شمال شرقی گیر افتاده بودند، شنیده می‌شود.
