در منطقه‌‌ای که به دست داعش و نیز درگیری‌‌های مسلحانه ویران شده است، خشکسالی طولانی‌‌مدت و خشک شدن رودخانه‌ها، ثبات را بیش‌‌ازپیش متزلزل کرده است. در اینجا، تصور معمولی و انتزاعی از تغییر آب و هوایی را می‌‌توان در نان روزانه شهر مشاهده کرد. دستور پخت جدید چندان مورد استقبال قرار نگرفته است. «خضر شعبان» کشاورز ۴۸ساله که در نزدیکی شهر الشدادی گندم می‌‌کارد (شهری که زمین بایرش جای خود را به مزارع گندم داده است) می‌‌گوید: «ما ذرت را به جوجه‌ها و مرغ‌‌هایمان می‌‌دهیم. الان ما چی هستیم؟ مرغ هستیم.؟» خشکسالی طولانی در این منطقه با تغییرات آب و هوایی در سراسر جهان مرتبط است. اما در شمال‌شرقی سوریه، جایی که به لحاظ تاریخی ناحیه‌‌ای حاصلخیز در این کشور بود، اثرات خشکسالی با بیش از یک دهه جنگ، اقتصاد ویران، زیرساخت‌‌های آسیب‌‌دیده و فقر فزاینده ترکیب شده و جامعه از قبل آسیب‌‌پذیر را حتی بیشتر در معرض خطر بی‌‌ثباتی قرار داده است.

برنامه جهانی غذای سازمان ملل تابستان گذشته گزارش داد که در سراسر سوریه تقریبا نیمی از جمعیت غذای کافی ندارند؛ رقمی که انتظار می‌‌رود امسال افزایش یابد. بسیاری از مزارع توسط کشاورزانی که دیگر توان خرید بذر، کود یا گازوئیل را ندارند به حال خود رها شده‌‌اند؛ از این گازوئیل برای راه‌‌اندازی پمپ‌‌های آب استفاده می‌‌شد تا آبی را که از سال گذشته مانده است، از عمق زمین به روی زمین بیاورد. به گفته کشاورزان، مقامات دولتی و سازمان‌های کمک‌‌رسان، گندمی که آنها می‌‌کارند کیفیت پایین‌‌تری دارد و نسبت به خشکسالی دو سال پیش، فروش بسیار کمتری دارد. این منطقه نیمه خودمختار جداشده در شمال شرق سوریه که از پول نقد دولت مرکزی و روابط پایدار با دمشق بی‌‌بهره است، هنوز بخش اعظمی از محصول گندم خود را به دولت سوریه می‌‌فروشد و برای جمعیت خود چیز کمی باقی می‌‌گذارد. کشاورزانی که توانایی مالی برای تغذیه و آب دادن به احشام خود را ندارند، آنها را با قیمت‌‌های پایین می‌‌فروشند.

«مت هال» تحلیلگر استراتژیک بنیاد «کودکان را نجات دهید» در خاورمیانه و اروپای شرقی می‌‌گوید: «این مشکل تغییرات آب و هوایی با مشکلات دیگر ترکیب شده است... جنگ وجود دارد، تحریم‌‌ها وجود دارد، اقتصاد ویران‌‌شده است و این منطقه نمی‌‌تواند با واردات گندم کسادی را جبران کند؛ زیرا دیگر آهی در بساط ندارد.» برای هزاران سال، رودخانه فرات و بزرگ‌ترین شاخه آن یعنی رودخانه خابور که از استان حسکه می‌‌گذرد، برخی از اولین زیست‌‌بوم‌‌های کشاورزی [مسکونی] جهان را پرورش داده است؛ اما رودخانه‌ها در حال خشک شدن هستند. آژانس فضایی ایالات‌‌متحده، ناسا که تغییرات آب و هوایی را مطالعه و رصد می‌‌کند، می‌‌گوید خشکسالی‌‌ای که در سال۱۹۹۸ آغاز شد، بدترین خشکسالی‌‌ای است که برخی از مناطق خاورمیانه در ۹ قرن گذشته شاهد آن بوده‌‌اند. در شمال شرق سوریه، خشکسالی در دو سال گذشته بسیار شدید بوده است. اما میزان بارندگی کمتر از حد متوسط تنها بخشی از مشکل است.

ترکیه که منبع آب منطقه را از بخش‌هایی از شمال سوریه (که زیر نفوذ اقمار این کشور است) کنترل می‌‌کند، متهم به کاهش جریان آب به منطقه کردنشینی شده که آنها را دشمن می‌‌پندارد. از زمانی که ترکیه ایستگاه پمپاژ آب «الوک»، منبع اصلی آب استان حسکه، را در سال۲۰۱۹ تصرف کرد، آژانس‌‌های امدادی می‌‌گویند که نیروهای تحت فرمان این کشور بارها پمپ‌‌ها را خاموش کرده‌‌ و حدود یک میلیون نفر را در معرض خطر قرار داده‌‌اند. ترکیه این اتهام را رد کرده و علت قطعی برق را مشکلات فنی و کمبود برق از سدی می‌‌داند که خارج از کنترل این کشور است. علت هرچه باشد؛ اما یونیسف می‌‌گوید از اواخر سال ۲۰۱۹، آب‌‌رسانی حداقل ۲۴بار مختل شده است. تاثیرات خشکسالی در شهر کوچک الشدادی، در ۵۰ مایلی جنوب حسکه به‌‌وضوح نمایان است. رودخانه خابور که از میان شهر می‌‌گذرد و در زمان‌های قدیم بسیار مهم بود به‌‌گونه‌‌ای که در کتاب مقدس به آن اشاره ‌‌شده، به گودال‌‌هایی از آب کدر و کثیف تبدیل ‌‌شده است.

«محمد صالح» مسوول آن منطقه شهری می‌‌گوید که ۷۰درصد از کشاورزان منطقه مزارع خود را در سال جاری ترک کردند. دلیلش هم این است که هزینه‌‌ای که برای کشت محصولات زراعی صرف می‌‌کنند، بسیار بیش از دریافتی آنها از فروش محصولات است. یعنی دخل‌‌وخرج نمی‌‌خواند و هزینه کشت به‌‌قدری است که فروش نمی‌‌تواند مخارج را تامین کند. صرفه در عدم کشت و رها کردن زمین است. پایین بودن سطح خابور که بسیاری از کشاورزان برای آبیاری مزارع خود به آن وابسته هستند، به این معنی است که آنها مجبورند پمپ‌‌های دیزلی خود را برای دریافت همان مقدار آب، مدت بیشتری به کار اندازند. به‌دلیل تحریم اقتصادی منطقه از سوی همسایگانش (ترکیه و نیز تحریم‌‌های اقتصادی آمریکا علیه سوریه که این منطقه را نیز تحت تاثیر قرار می‌‌دهد) قیمت سوخت همراه با قیمت‌‌های سایر کالاهای ضروری افزایش عجیبی یافته است. صالح ترکیه را به‌دلیل کاهش عرضه آب در ایستگاه پمپاژ الوک مقصر می‌‌داند.

 صالح می‌‌گوید: «یک روز آب را باز می‌‌کنند و ۱۰روز آن را می‌‌بندند.» او تخمین می‌‌زند که ۶۰درصد از جمعیت محلی اکنون زیرخط فقر زندگی می‌‌کنند. صالح همچنین افزود: «بعضی از مردم فقط یک وعده غذا در روز می‌‌خورند.» وی گفت: «این تغییر آب‌‌وهوا، این خشکسالی بر کل جهان تاثیر می‌‌گذارد؛ اما اینجا در این منطقه خودمختار، ذخایری برای مقابله با آن نداریم.» جنگ علیه داعش تمام بخش‌های الشدادی را ویران کرد. به گفته مقامات محلی، حملات هوایی به رهبری ایالات‌‌متحده یک مجتمع مسکونی بزرگ، ایستگاه‌های پمپاژ آب، مدارس و نانوایی‌‌های مورداستفاده داعش را ویران کرد. هرچند اکنون نانوایی اصلی و چند مدرسه بازسازی‌‌شده است.

کشاورزان روستایی با موتورسیکلت در خیابان‌‌های پر گردوغبار رانندگی می‌‌کنند. زنان با صورت‌‌های پوشیده از نقاب‌‌های سیاه از کنار مرغ‌‌هایی می‌‌گذرند که دیگر یا توان خرید آنها را ندارند یا فقط تعداد معدودی از قدرت خرید مرغ برخوردارند. شعبان، آن کشاورز گندم‌‌کار، می‌‌گوید: «فقط می‌‌توانیم دعا کنیم که خداوند برایمان باران بفرستد.» او گفت که دو سال پیش مجبور شد گوسفندان خود را به قیمت پایین بفروشد، زیرا قادر به تهیه غذا و آب نبوده و نیست. او گفت: «من مجبور بودم دست به انتخاب بزنم: یا به خانواده‌‌ام آب بدهم یا به گوسفندانم.» در سرتاسر منطقه، فقر شدید و کمبود فرصت شغلی باعث شده است مردان جوان کرورکرور به صفوف داعش ملحق شوند. «مت هال» می‌‌گوید: «این یک تکه کوچک از این پازل بزرگ و فاجعه‌‌بار است. نارضایتی‌‌هایی که با تغییرات آب و هوایی تشدید می‌‌شوند، همان مواردی هستند که باعث سرخوردگی مردم شده و موجبات استخدام آنها در داعش را فراهم می‌‌آورد.» خشکسالی مداوم همچنین خانواده‌ها را از مزارع آبا و اجدادی‌‌شان به شهرهایی سوق داده که در آنها خدمات بیشتر اما فرصت کمتری برای امرار معاش وجود دارد.

اخبار مرتبط