چگونه یک ریز قدرت، بازیگر جهانی شد؟

از مسی تا طالبان

دنیای‌اقتصاد : درحالی‌که هرج و مرج تلاش‌های لحظه آخری ایالات متحده برای تخلیه بیش از ۱۲۰ هزار شهروند و شریک خود از افغانستان در ماه گذشته آغاز شد و تا همین چند روز پیش ادامه داشت، یک کشور کوچک و ثروتمند که بسیاری از آمریکایی‌ها برای یافتن آن روی نقشه تلاش می‌کنند، ناگهان در موقعیت منحصربه‌فردی قرار گرفته است تا به آنها کمک کند. به نوشته نیویورک‌تایمز، قطر، شبه‌جزیره‌ شنی و آفتابی در خلیج‌فارس، بیش از هر کشور دیگری پذیرای حدود ۶۰هزار آمریکایی و افغان بود. این کشور با روابط خوب خود با ایالات متحده -که میزبان بزرگ‌ترین پایگاه نظامی آمریکا در خاورمیانه است- و طالبان، از موقعیت منحصر به‌فردی برخوردار است که می‌تواند به‌عنوان واسطه‌ای میان افغانستان و غرب که توسط طالبان اداره می‌شود، نقش قوی ایفا کند. این کشور غنی از گاز که مدت‌هاست از ثروت عظیم خود برای بالا بردن وزنش در مناسبات جهانی استفاده می‌کند، در این لحظه تاریخی بیش از پیش مورد توجه قرار گرفته است. درحالی‌که دوحه ده‌ها تن غذا و دارو به افغانستان هدیه داده است و میزبان وزیران دفاع و خارجه ایالات متحده‌ در هفته گذشته بود، باز هم در برابر اخبار قابل توجه‌تر مثل انتقال مسی به پاری‌سن ژرمن، توجه‌ها را به خود جلب کردند. این کشور همچنین قرار است سال بعد میزبان بزرگ‌ترین رویداد جهانی در حوزه فوتبال، یعنی جام‌جهانی باشد.

مایکل استفنز، عضو ارشد موسسه تحقیقات سیاست خارجی و کارشناس سیاست خلیج‌فارس می‌گوید: «قطر همواره می‌خواسته بازیگر جهانی باشد یا از طریق برگزاری رویدادهای بزرگ جهانی و اینکه با بازیکنان بزرگ قرارداد امضا کند، یا به‌عنوان یک رکن در سیاست و دیپلماسی جهان معرفی شود.» این کارشناس می‌افزاید: «آنها همیشه در به تعادل رساندن امور موفق نبوده‌اند؛ اما در حال حاضر به نظر می‌رسد ابتکار عمل را در زمان مناسبی به‌دست گرفته‌اند.»

کمک قطر در حمل‌ونقل هوایی افغانستان با موافقت بایدن، رئیس‌جمهوری ایالات متحده روبه‌رو شد و هر دو وزیر امور خارجه و دفاع آمریکا، آنتونی جی بلینکن و لوید جی آستین روز دوشنبه وارد دوحه پایتخت قطر شدند و با حاکم ۴۱ساله این کشور سلطنتی، یعنی شیخ تمیم بن حمد آل ثانی شام خوردند.

بلینکن روز سه‌شنبه در یک کنفرانس مطبوعاتی در دوحه گفت: «بسیاری از کشورها برای کمک به تخلیه و جابه‌جایی در افغانستان قدم برداشتند؛ اما هیچ کشوری به‌اندازه قطر در این کار کمک نکرد.» وی افزود: «همکاری بین قطر و ایالات متحده تا این حد مستحکم نبوده است.»

متقابلا محمد بن عبدالرحمان آل ثانی، وزیر خارجه قطر که در کنار او ایستاده بود، ایالات متحده را مهم‌ترین متحد کشورش نامید. این لحظه درخشان در روابط دو کشور، نشان از چرخش قدرتمندانه دارد؛ چراکه در زمان مدیریت ترامپ با حمایت رئیس‌جمهوری سابق ایالات متحده، عربستان سعودی، امارات متحده عربی و بحرین، قطر را به حمایت از تروریسم و دخالت در امور داخلی دیگر کشورهای عربی متهم کردند؛ اتهاماتی که قطر آن را رد کرد.

در این راستا این سه کشور قطر را محاصره کردند؛ اما با آغاز به‌کار ریاست‌جمهوری بایدن، آنها از لغو این محاصره دست برداشتند. حالا قطر روابط خوبی با طالبان و همچنین ایران دارد که این می‌تواند یک مساله ارزشمند برای آمریکا باشد و به قطر هم اجازه می‌دهد سیاست خود مبنی بر «دیپلماسی پیشگیرانه» را ارتقا دهد. لولا الخاطر، معاون وزیر امور خارجه قطر در مصاحبه‌ای اعلام کرد: «گاهی اوقات اندازه کوچک شما این امکان را به شما می‌دهد که یک نقش خوب ایفا کند؛ برای اینکه کسی را نمی‌ترسانید. قطر کشور کوچکی است که هیچ‌کس را نگران نمی‌کند و قصد ندارد با کسی وارد جنگ شود.» قطر که از ایالت کانکتیکات، کوچک‌تر است، در حدود ۳۰۰ هزار نفر جمعیت دارد و با ایران در ذخایر گازی عظیمی شریک است. طبق گزارش سی‌آی‌ای، درآمد سرانه مردم آن کشور بیش از ۹۰هزار دلار در سال است که یکی از بالاترین درآمدها در جهان است.