۵ مرکز استان از۱۵ مردادماه تا دوشنبه سقوط کردند
پیشروی ساعتی طالبان در افغانستان
«کریستینا گولدباوم»، «نجم رحیم»، «شریف حسن» و «توماس گیبون نف» در گزارش ۸ آگوست برای نیویورک‌تایمز نوشتند، سقوط سریع شهرها در روز یکشنبه – از جمله قندوز، سرپل و تالقان که همگی در مناطق شمالی (شمال غرب و شمال شرق) قرار دارند- درست چند هفته قبل از خروج کامل نیروهای آمریکایی از افغانستان است. تاکنون «زرنج» مرکز استان [ولایت] «نیمروز»، «شبرغان» در استان «جوزجان»، ولایت «قندوز» در شمال شرق و «تالقان» (مرکز ولایت «تخار» در شمال غربی افغانستان) و ولایت «سرپل» در شمال افغانستان به دست طالبان سقوط کرده‌اند. این وضعیت یک چالش اساسی برای دولت بایدن است که در هفته‌های اخیر و با وجود پیشروی‌های طالبان بر خروج نیروهای آمریکایی اصرار داشته است. طالبان طی چند روز اخیر تمرکز خود را از مناطق روستایی به شهرها معطوف کرده است. آنها تاکنون توانسته‌اند در حوالی شهرهایی مانند قندهار، لشکرگاه در جنوب و هرات در غرب دست‌اندازی کنند. (دنیای‌اقتصاد طی روزها و هفته‌های اخیر گزارش‌هایی را به افغانستان اختصاص داده است از جمله: «سقوط چهار مرکز استان افغانستان» در تاریخ دوشنبه ۱۸مردادماه، «نقطه عطف در پیشروی طالبان» یکشنبه ۱۷مردادماه، «آدم کشی طالبان در روز روشن» چهارشنبه ۱۳مردادماه، «نبرد خیابانی با طالبان» سه‌شنبه ۱۲ مردادماه و الخ) .
گزارشگران نیویورک‌تایمز در بخش دیگری از گزارش خود نوشتند، رویکرد تهاجمی طالبان موجب خستگی و فرسودگی نیروهای دولتی افغانستان شده و بار سنگینی بر دوش شبه‌نظامیان محلی گذاشته است که دولت کابل آنها را به مثابه مکمل نیروهای دولتی می‌دید.قندوز (مرکز استانی به همین نام) یک «غنیمت» مهم نظامی و سیاسی تلقی می‌شود. قندوز با ۳۷۴هزار نفر جمعیت یک شهر تجاری مهم نزدیک مرز با تاجیکستان و قطبی برای تجارت و حمل‌ونقل جاده‌ای تلقی می‌شود. سیدجواد حسینی، معاون پلیس شهر قندوز می‌گوید: «تمام نیروهای امنیتی به فرودگاه گریختند و وضعیت بحرانی است.» به نوشته «گولدباوم- رحیم- حسن- گیبون نف» به نقل از مقام‌های امنیتی، درگیری میان نیروهای طالبان و نیروهای دولتی در شهرهای کوچک دیگر یعنی مناطقی که مراکز ارتش و پلیس محلی و فرودگاه قرار دارد، به‌شدت در جریان است.
حسینی می‌گوید: «ما خیلی خسته هستیم و نیروهای امنیتی هم همین‌طور. در عین حال، ما هیچ کمک نظامی از دولت دریافت نمی‌کنیم و هواپیماهای ارتش هم برای هدف قرار دادن مواضع طالبان به پرواز درنمی‌آیند.» مقام‌های امنیتی می‌گویند، نیروهای دولتی که در اوایل روز یکشنبه عقب‌نشینی کرده بودند، دست به ضدحمله علیه طالبان زدند تا آنها را عقب بنشانند؛ اما شواهد نشان می‌دهد که پرچم طالبان در بسیاری از نقاط شهر قندوز به اهتزاز در آمده است. طالبان در سال ۲۰۱۵ برای مدت کوتاهی قندوز را به تسخیر درآورد و بار دیگر در سال ۲۰۱۶ چنین کرد. درنهایت در آگوست ۲۰۲۱ برای نخستین‌بار پس از اعلام خروج آمریکا بر این شهر کنترل یافت. در هر دو بار قبلی، نیروهای طالبان با کمک نیروهای آمریکایی آنها را عقب راندند. قندوز البته همان جایی است که کشتی جنگی آمریکایی به اشتباه بیمارستان «پزشکان بدون مرز» را در سال ۲۰۱۵ هدف قرار داد و ۴۲ نفر را کشت. «نجم رحیم» و «توماس گیبون نف» در گزارش دیگری در تاریخ ۸ اوت در نیویورک‌تایمز نوشتند در میان شهرهای سقوط کرده یا در آستانه سقوط در افغانستان، ولایت سرپل (که دارای پایتختی به همین نام است) توجه چندانی در رسانه‌ها و جامعه بین‌الملل به دست نیاورده است. به نوشته این گزارشگران، دلیل این بی‌توجهی به سرپل این است که این ولایت در یک منطقه دورافتاده قرار دارد که نه دولت افغانستان و نه جامعه بین‌المللی از سال ۲۰۰۱ به این سو توجه چندانی به آن معطوف نداشته‌اند. اما روز یکشنبه پس از نزدیک به یک ماه نبرد، این شهر به دست طالبان سقوط کرد؛ شهری که مورد بی‌مهری دولت کابل و جامعه بین‌المللی بود. تسخیر این شهر به دست طالبان نه تنها بر دامنه قدرت و تحریک طالبان می‌افزاید، بلکه احتمال تشدید خشونت‌ها هم وجود دارد. از نظر نظامی، سرپل اهمیت استراتژیک اندکی دارد؛ اما در عوض، دسترسی قابل توجهی به منابع دست‌نخورده زیرزمینی از جمله منابع نفتی می‌دهد که طالبان به تازگی در آن در حال تلاش برای استخراج نفت است. به نوشته «رحیم- گیبون نف»، تا پایان ماه ژوئن، طالبان ۴ ولسوالی [شهرستان] در سرپل را به‌عنوان بخشی از عملیات تهاجمی خود در شمال تسخیر کرده بود. با استقرار نیروهای طالبان در سرپل، این گروه حملات خود به مزار شریف را آغاز کرده است؛ مزار شریف قطب اقتصادی و پایتخت استان بلخ است. طالبان از دو جهت حمله به مزار شریف را آغاز کرده است: از سرپل و جوزجان در غرب و قندوز در شرق. سرپل حدود ۶۲۱هزار نفر جمعیت دارد و دارای اقوام متکثری است که ازبک‌ها اکثریت را تشکیل می‌دهند.
الجزیره نیز در گزارش ۸ آگوست درباره پیشروی‌های طالبان نوشت، این گروه از روز جمعه ۱۵ مردادماه به این سو پنج مرکز استانی را تسخیر کرده و فشار سنگینی بر نیروهای دولتی وارد کرده است. قندوز، سرپل و تالقان روز یکشنبه ظرف چند ساعت به دست طالبان افتاد. ساکنان و روزنامه‌نگاران شهر قندوز می‌گویند نیروهای طالبان در پایتخت هستند و مراکز پلیس و استانداری را تسخیر کرده‌اند. مقام‌های بهداشتی–درمانی در قندوز می‌گویند اجساد زیادی از جمله اجساد زنان و کودکان در سطح خیابان‌های قندوز رها شده است. یک پزشک در بیمارستان قندوز به الجزیره می‌گوید: «نمی‌دانیم در خیابان‌ها چه می‌گذرد؛ زیرا تمام تلاش‌های ما معطوف به زخمی‌هایی است که ثانیه به ثانیه وارد بیمارستان می‌شوند.» «محمد نور رحمانی» عضو شورای استانی سرپل، به رویترز گفت که طالبان ساختمان‌های دولتی را در شمال پایتخت گرفته و مقام‌ها را از شهرهای مهم به نزدیک پایگاه‌های نظامی انتقال داده است. «پروینه عظیمی» کنشگر حقوق بشر در سرپل، به AFP می‌گوید که مقام‌های دولتی و نیروهای باقی مانده به پادگانی نظامی در ۳ کیلومتری شهر عقب‌نشینی کرده‌اند. الجزیره به نقل از یک مقام امنیتی بدون ذکر نام نوشت: «ما از شهر سرپل عقب‌نشینی کردیم و دولت هم هیچ کمکی برای ما نفرستاد. شهر کاملا در اختیار طالبان است.»
«هلن کوپر»، «کتی راجرز» و «توماس گیبون نف» هم در گزارش ۹ اوت برای نیویورک‌تایمز نوشتند، با وجود پیروزی‌های پیاپی طالبان، دولت آمریکا تصمیم خود مبنی بر خروج از افغانستان را تغییر نداده است. این گزارشگران نوشتند که خشونت‌های فعلی در افغانستان نشان می‌دهد که اوضاع برای بایدن چقدر دشوار شده است. او از یکسو باید نیروهای آمریکایی را پس از ۲۰ سال خارج سازد و از سوی دیگر می‌گوید: افغانستان را به حال خود رها نمی‌کند. بایدن ماه گذشته در سخنرانی‌ای اعلام کرد که ایالات متحده آنچه را که باید برای ارتش و پلیس افغانستان برای تضمین امنیت آینده مردم انجام دهد، انجام داده است. به نوشته «کوپر- راجرز- گیبون نف»، استراتژی «غرق شدن» یا «شنای» دولت آمریکا هیچ نتیجه امیدوارکننده‌ای را نشان نداده است. این در حالی است که طالبان به سرعت در حال تسخیر شهرها و به دنبال آن کشتن مردم و آتش زدن خانه‌ها و مغازه‌هاست. «لئون پانه تا» وزیر دفاع دوران اوباما گفت که درعجب است که چرا شاهد حمایت هوایی از سوی آمریکا نیست؛ اما افزود که با حمایت هوایی آمریکا هم بعید است تغییر چندانی روی زمین رخ دهد. او می‌گوید: «بهترین چشم‌انداز این است که یک تنفس کوتاه از سوی طالبان و نیروهای دولتی به وجود آید.»
