ماراتن ۱۰ ساعته در مسکو جواب داد
آتش‌بس روسی در جنگ قره‌باغ
عکس: AFP
گزارش‌ها حاکی است که این آتش‌بس برای ارسال کمک‌های بشردوستانه به محل درگیری در منطقه ناگورنو- قره‌باغ است و دیپلمات‌ها گفته‌اند، صلیب سرخ وظیفه عملیات ارسال کمک‌های بشردوستانه به این منطقه را به عهده خواهد داشت. در عین حال این آتش‌بس به طرفین این فرصت را می‌دهد تا اجساد سربازان خود را جمع‌آوری کرده و اسرا را نیز با یکدیگر تبادل کنند. این دیدار به دعوت ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه انجام شد که در روزهای اخیر بارها بر ضرورت برقراری آتش‌بس در منطقه ناگورنو- قره‌باغ تاکید کرده است. گزارش‌ها حاکی است از زمان آغاز درگیری‌ها بین دو کشور در منطقه مورد مناقشه ناگورنو- قره‌باغ دست‌کم ۳۰۰ نفر کشته شده‌اند و دست کم ۴۰۰ نفر مجروح و ده‌ها هزار نفر بی‌خانمان شده‌اند. این درگیری، شدیدترین درگیری بین دو کشور از سال ۲۰۱۶ تاکنون بوده است.
سرگئی لاوروف جزئیاتی از این توافق را ارائه نکرد ولی گفت، سازمان امنیت و همکاری اروپا و گروه مینسک میانجیگری را به عهده خواهند داشت. گفته می‌شود کشورهای فرانسه، روسیه و آمریکا نیز روز گذشته با برگزاری نشستی در ژنو درصدد برقراری آتش‌بس در قره‌باغ برآمده بودند. همچنین، زوهراب مناتساکانیان، وزیر امور خارجه ارمنستان و جیحون بایراموف، وزیر امور خارجه آذربایجان هم حاضر نشدند به پرسش خبرنگاران پاسخ دهند.
پل استرونسکی یکی از اعضای ارشد برنامه روسیه و اوراسیا در بنیاد کارنگی برای صلح بین‌المللی نیز با اشاره به این توافق‌نامه به الجزیره گفت که قره‌باغ یک مساله «پیچیده» برای روسیه است و حضور همزمان این کشور و ترکیه در بحران سوریه و لیبی و اختلاف‌نظر میان این دو بحران قفقاز را پیچیده‌تر از گذشته می‌کند. وی در ادامه این گفت‌وگو تاکید کرد: «این یک خطر واقعی است و این بحران می‌تواند به یک جنگ نیابتی تبدیل شود.» روزنامه نیویورک تایمز نیز در تحلیلی درباره این توافق نوشت: این بحران می‌تواند به یک جنگ گسترده‌تر میان روسیه و ترکیه ختم شود و این یک تهدید جدی است.
ایرینا گریگوریان، معلم ادبیات روسی که هفته پیش از قره‌باغ گریخته است، روز جمعه در یک مصاحبه تلفنی با این روزنامه آمریکایی گفت: «سرزمین ما سرزمین کوچکی است و به سختی روی نقشه قابل مشاهده است، اما این می‌تواند آغاز جنگی عظیم باشد.» او تاکید می‌کند که «آنها نمی‌توانند جنگ را حداقل برای یک یا دو روز متوقف کنند» اما «هر مذاکره‌ای بهتر از جنگ است.» ماریا آیریان، یک معلم ۳۹ نیز که در جنگ قبلی قره‌باغ زخمی شده بود، تاکید می‌کند که وضعیت بسیار دهشتناکی هم‌اکنون بر قره‌باغ حاکم است. به گفته وی در جنگی که د رابتدای دهه ۱۹۹۰ میان دو کشور رخ داده بود، هیچ هواپیمای بدون سرنشینی استفاده نمی‌شد و این وضعیت را بدتر و پیچیده‌تر کرده است.
نقض زودهنگام
در همین حال ارمنستان و جمهوری آذربایجان هر یک دیگری را به نقض این آتش‌بس متهم کرده‌اند. گزارش‌ها از درگیری‌های شدید طی جمعه شب بین نیروهای دو کشور در قره‌باغ خبر می‌دهد. مقامات محلی ارمنی قره‌باغ گفته‌اند که نیروهای جمهوری آذربایجان روز گذشته به محله‌های غیرنظامی شهر استپاناکرت (خان کندی) حمله کرده‌اند. یکی از خبرنگاران خبرگزاری اسپوتنیک مستقر در محل نیز گزارش کرد که صدای آژیرهای خطر صبح روز گذشته در سراسر شهر «استپانکرت» مرکز قره‌باغ کوهستانی شنیده می‌شد. پیش‌تر ارمنستان گفته بود جمهوری آذربایجان حملات پهپاد‌های خود را در تلاش برای تغییر اوضاع در میدان جنگ شدت داده است. در مقابل جمهوری آذربایجان گفته ارمنستان گلوله باران مناطق پرجمعیت را در نزدیکی قره‌باغ افزایش داده است. همزمان منابعی مانند شبکه الجزیره نیز به نقل از خبرنگار خود در میدان گزارش کرده‌اند که هنوز کم‌وبیش صدای انفجار به گوش می‌رسد. در این خصوص وزارت دفاع ارمنستان مدعی شده که آذربایجان حملاتی را علیه شهر «کاپان»، در جنوب غربی ارمنستان ترتیب داده است. ظاهرا در آستانه شروع آتش‌بس میان جمهوری آذربایجان و ارمنستان، موشک‌های باکو شهر استبانکرت را هدف قرار داده است.
با این همه خبرگزاری اسپوتنیک به نقل از برخی منابع آگاه خبر داد که آتش‌بس در منطقه «قره‌باغ » طبق توافق صورت گرفته میان جمهوری آذربایجان و ارمنستان در مسکو، وارد فاز اجرایی شده است. اختلاف بر سر ناحیه ناگورنو- قره‌باغ از اواخر دهه ۸۰ میلادی و زمانی که ارمنستان و آذربایجان از جمله جمهوری‌های اتحاد شوروی بودند آغاز شد. همزمان با فروپاشی اتحاد شوروی این اختلاف تشدید شد و در جنگ شدیدی که در سال‌های ۱۹۹۱ تا ۱۹۹۴ بین دو طرف درگرفت ده‌ها هزار نفر کشته و آواره شدند. از آن زمان کنترل ناحیه ناگورنو- قره‌باغ در دست نیروهای مسلح ارمنی تبار بوده که اکثریت جمعیت این منطقه را تشکیل می‌دهند ولی طبق مصوبات سازمان ملل این ناحیه به جمهوری آذربایجان تعلق دارد. علاوه‌بر این نیروهای ارمنی در این مدت هفت ناحیه همسایه ناگورنو- قره‌باغ را نیز در تصرف خود داشته‌اند.
واکنش سرد ترکیه به توافق
وزارت خارجه ترکیه آتش‌بس تازه اعلام شده در قره‌باغ را گام مهم دانست اما گفت که نمی‌توان آن را جایگزین یک راه‌حل جامع برای این درگیری طولانی مدت دانست. وزارت خارجه ترکیه در ادامه بیانیه خود آورده است: دولت باکو به ارمنستان آخرین فرصت را برای خروج نیروهایش از منطقه داد. این آتش‌بس با هدف تبادل زندانیان جنگ و اجساد کشته شده‌ها یک گام مهم است اما جایگزین راه‌حلی دائمی برای این مشکل نیست. همان‌طور که ترکیه همیشه گفته، از تصمیم جمهوری آذربایجان حمایت می‌کند. با این رویکرد ما به حمایتمان از باکو را ادامه می‌دهیم.
درهمین حال کنستانتین کوساچف رئیس کمیته امور بین‌الملل شورای فدراسیون روسیه نیز این توافق آتش‌بس میان جمهوری آذربایجان و ارمنستان را فرصتی برای توقف خشونت میان دو کشور خواند. این دیپلمات روس پس از اعلام توافق آتش‌بس میان باکو و ایروان درخصوص منطقه مورد مناقشه «قره‌باغ» در صفحه فیس‌بوک خود نوشت: «مساله اصلی رخ داد؛ دور باطل خشونت‌های دوجانبه شکسته شد. این قضیه اگر فرصتی برای صلح نباشد، فرصتی برای توقف جنگ است. باز بهتر از هیچ است». بنا بر گفته کوساچف، هم‌اکنون مسوولیت اصلی بر عهده طرفین درگیری است و بر لزوم توافق درخصوص پارامترهایی خاص از نظام آتش‌بس، سازماندهی تبادل زندانیان و اجساد کشته‌شدگان در مناطق درگیری و حاضر شدن در میز مذاکره تاکید کرد. این سیاستمدار روس در این خصوص گفت: «این حقیقت که بعد از ۱۰ ساعت رایزنی‌های پیچیده، امکان توقف خونریزی‌ها فراهم شد، قابل تقدیر بوده و می‌توانم بگویم که کار مهمی انجام گرفته است». کوساچف درباره توافق صورت گرفته توضیح داد: «متن [بیانیه وزرای خارجه فدراسیون روسیه، (جمهوری) آذربایجان و ارمنستان-سرگئی لاوروف، جیهون بایراموف و زهراب مناتساکانیان] بسیار مختصر است اما دربرگیرنده تمامی موارد ضروری در این مرحله است».
