به گزارش گروه اقتصاد بین‌الملل روزنامه «دنیای اقتصاد»، موسسه بین‌المللی مطالعات استراتژیک در گزارش «توازن نظامی ۲۰۱۹» که هزینه‌ها و چالش‌های نظامی در سراسر جهان را بررسی می‌کند از تاثیر گسترده فضای ناپایدار امنیتی بر مباحثه‌های دفاعی در جهان می‌گوید. بر این اساس، اکنون برخی از انگاره‌ها پیرامون مسیر سیاست‌های دفاع ملی و اولویت‌های تصمیم‌گیری به چالش کشیده شده‌اند. این موضوع موجب پیدایش عدم اطمینان بیشتر در دولت‌ها می‌شود و امکان دارد آنها را وادار به قطع روابط دفاعی با یکدیگر سازد. در مقیاس جهانی نیز عناصر کلیدی نظم بین‌الملل که دوران پس از جنگ جهانی دوم را شکل داده بود مورد پرسش‌های جدی قرار گرفته‌اند. برای صنایع دفاعی در جهان، بهترین مشتریان همواره در خاورمیانه حضور داشته‌اند؛ اغلب آنها ثروت‌های هنگفتی دارند و آن دسته‌ای نیز که از چنین منابعی برخوردار نیستند همچنان میل به صرف هزینه‌های سنگین دفاعی دارند. برای دولت‌های این کشورها، خریداری تجهیزات نظامی علاوه‌بر اینکه راهی برای برتری یافتن نسبت به رقبا است، می‌تواند حمایت ابرقدرت‌هایی که به‌دنبال قراردادهای عظیم نظامی برای صنایع دفاعی خود هستند را نیز کسب کنند.

موسسه بین‌المللی مطالعات استراتژیک واقع در لندن به‌تازگی گزارشی را تحت عنوان «توازن نظامی» منتشر کرده است. در بخشی از این گزارش مفصل که هزینه‌های نظامی خاورمیانه بررسی شده‌اند آمده است: اگرچه خاورمیانه همواره بهشتی برای صنایع دفاعی جهان بوده است اما هزینه‌های نظامی توسط دولت‌های خاورمیانه و شمال آفریقا طی سال گذشته کاهش یافت. در میان ۱۴ کشور این منطقه که اطلاعات آنها از دیگران قابل اعتمادتر است، این هزینه‌ها با افت ۴/ ۴ درصدی در سال ۲۰۱۹ به ۱۷۵ میلیارد دلار رسید. روند کاهش در این منطقه برخلاف روند صعودی ۴ درصدی در هزینه‌های نظامی جهان است.

با این حال دولت‌های خاورمیانه همچنان در برخی از زمینه‌ها، بیشترین میزان هزینه‌های نظامی را به خود اختصاص داده‌اند. در سرتاسر منطقه خاورمیانه، کشورها بیش از پنج درصد کل تولید ناخالص داخلی خود را صرف تجهیز قوا کرده‌‌اند که این آمار بسیار بالاتر از دومین منطقه، یعنی آمریکای شمالی با هزینه سه درصد از تولید ناخالص داخلی برای اهداف نظامی است.

عمان در این منطقه پرهزینه‌ترین کشور در زمینه نظامی است. این کشور که به تازگی و پس از ۵۰ سال شاهد انتقال قدرت بوده است، سرانه هزینه نظامی دو هزار و ۵۰۰ دلاری را برای هر فرد دارد. عمان همچنین بیش از هر کشور دیگری در منطقه از تولید ناخالص داخلی خود برای هزینه‌های نظامی استفاده می‌کند و این رقم به ۱۲ درصد هم می‌رسد. البته عمان کشوری آرام در گوشه‌ای پرتنش از جهان است. دارای مرز مشترک با کشور جنگ زده یمن است. آن سوی دریای عمان، سواحل ایران قرار دارد که با آمریکا و عربستان روابط پرتنشی دارد.

هزاران کیلومتر دورتر، نارضایتی آمریکا از متحدان خود در ناتو به دلیل مشارکت مالی پایین از سوی آنها اکنون سال‌ها است که ادامه دارد. با این حال تشویق اروپایی‌ها به هزینه نظامی بیشتر توسط واشنگتن و تحول در مفهوم تهدیدهای جهانی موجب شده است تا کشورهای واقع در قاره سبز نیز به سوی افزایش بودجه‌های نظامی گام بردارند. بودجه نظامی در اروپا طی سال ۲۰۱۹ به بیشترین میزان خود طی یک دهه گذشته رسید و در این سال رشد ۲/ ۴ درصدی را نسبت به سال ۲۰۱۸ به ثبت رساند.اما رشد هزینه‌های نظامی در راستای یک روند جهانی است. در مقایسه با سال ۲۰۱۸، هزینه‌های دفاعی جهان رشد چهار درصدی داشته است. این بیشترین میزان رشد سالانه طی یک دهه گذشته نیز محسوب می‌شود. در سال ۲۰۱۹، هزینه‌های نظامی در چین و ایالات متحده نسبت به ۲۰۱۸ با رشد ۶/ ۶ درصدی مواجه شد. تنها میزان افزایش بودجه نظامی ایالات متحده برابر با ۴/ ۵۳ تریلیون دلار بوده است که نزدیک به کل بودجه نظامی ۵۴ تریلیون دلاری یک سال بریتانیا است. بررسی‌های موسسه بین‌المللی مطالعات استراتژیک در سال ۲۰۱۹ نشان می‌دهد که اعضای اروپایی ناتو باید سرمایه‌گذاری را در حدود ۲۸۸ تا ۳۵۷ میلیارد دلار انجام دهند تا بتوانند در صورت لزوم بدون حمایت ایالات متحده از مرزهای خود در برابر حملات دولت‌های دیگر دفاع کنند.

اما روسیه و چین نیز بیکار نیستند و هر دو به سختی مشغول به‌روزرسانی گسترده قوای نظامی خود هستند. مسکو هم اکنون در حال بهبود قدرت مانور و حمله نیروهای تهاجم هوایی و توان آتش توپخانه خود همراه با دیگر بخش‌های ارتش است. روسیه همچنین تلاش خود را برای بهبود عملکرد پرنده‌های بدون سرنشین در عملیات شناسایی و تهاجمی افزایش داده است. در همین حال چین هم نخستین فروند از نسل جدید هواپیماهای جنگنده «چنگدو جی-۲۰» خود را عملیاتی کرده است و در زمینه توسعه موشک‌های هوا به هوا نیز به پیشرفت‌های چشمگیری رسیده است. چین همچنین در حال تداوم ساخت و تولید ناوهای جنگی پیشرفته است که یکی از عوامل مهم برای ترغیب دیگر کشورهای آسیایی به ساخت ناوهای بیشتر است. چین و روسیه هر دو جاه‌طلبی فراوانی را برای به‌کارگیری فناوری‌های نوظهوری نظیر هوش مصنوعی برای مصارف نظامی از خود نشان داده‌اند.