پاکستان از رقابت ایران و عربستان فاصله می‌گیرد
در عین حال تا حدودی تنش‌ها بین ایران و پاکستان کاهش یافته و دو طرف توافق کردند اجازه ندهند «طرف‌های سوم روابط دیرینه آنها را تضعیف کنند». می‌توان گفت این یک سفر مهم محسوب می‌شد، زیرا درحالی انجام شد که محمد بن‌سلمان ولیعهد عربستان سعودی ماه گذشته به اسلام‌آباد سفر کرد.روابط بین پاکستان و عربستان سعودی از زمان تغییر دولت در اسلام‌آباد گرم‌تر شده و نخست‌وزیر پاکستان پس از رسیدن به قدرت به ریاض سفر کرد. این سفرها سبب شد عربستان سعودی و سپس امارات‌عربی‌متحده، بسته کمک‌های اقتصادی در اختیار دولت پاکستان قرار دهند تا اسلام‌آباد بتواند با بحران‌های اقتصادی وخیمش مقابله کند. درحالی‌که چند سالی است تنش‌ها بین عربستان و ایران ادامه دارد.اما پاکستان همواره تلاش کرده است از رقابت بین ایران و عربستان فاصله بگیرد. به همین دلیل، دولت قبلی نواز شریف نپذیرفت که بخشی از ائتلاف نظامی تحت رهبری عربستان سعودی در یمن باشد. همچنان‌که مقامات پاکستان طی ماه‌های اخیر بارها اعلام کرده‌اند: درحالی‌که اسلام‌آباد ممکن است «روابطی راهبردی» با عربستان داشته باشد، اما در عین حال «ایران را یک همسایه قدرتمند برای خود قلمداد می‌کند». دولت پاکستان همواره تاکید کرده است که روابط نزدیک ما با ریاض به معنای تضعیف ایران نیست و هم ایران و هم عربستان در این زمینه رویکرد پاکستان را درک می‌کنند، همچنان‌که اسلام‌آباد خواهان اتحاد بین همه کشورهای اسلامی برای مقابله با چالش‌های مشترک است.
شرایط منطقه
به هر حال سفر عمران‌خان به تهران به جهت زمانی قابل‌توجه است و در ۴ محور قابل ارزیابی است:
اول، ادامه چالش‌های امنیتی در مرزهای جنوبی دو کشور. ایران و پاکستان حدود ۹۲۰ کیلومتر مرز مشترک دارند که عمده ناامنی‌ها شامل مرزهای جنوب زابل و محدوده شهرستان سراوان تا شهرستان سرباز را شامل می‌شود. تروریست‌ها در مناطق مرزی بارها با بمب‌گذاری، درگیری و به گروگان گرفتن نیروهای مرزبانی ایران، درصدد فضا‌سازی و نقش‌آفرینی میان اسلام‌آباد و تهران بوده‌اند. هنوز تعدادی از نیروهای نظامی ایران در اسارت تروریست‌ها هستند. از این‌رو این موضوع حساس، می‌تواند یکی از محورهای مذاکرات دو طرف باشد.
دوم، گسترش دایره تحریم‌های آمریکا ضدایران، به‌ویژه قرار دادن نام سپاه پاسداران در فهرست گروه‌های تروریستی. افزایش فشارها ضد ایران، شاید فرصت خوبی برای اسلام‌آباد باشد که ثابت کند در کنار ایران به‌عنوان یک همسایه و شریک تجاری هر چند ضعیف حضور دارد. از سوی دیگر سفر عمران‌خان به تهران این پیام را به همراه دارد که اسلام‌آباد، ایران را منزوی نمی‌بیند و مصمم به توسعه مناسبات با همسایه غربی خود است.سوم، حوادث طبیعی و چالش‌های ناشی از سیل ویرانگر در بخش‌هایی از ایران طی ماه جاری. سفر مقامات بلند پایه پاکستان به تهران، ضمن ابراز همدردی می‌تواند فرصتی برای تشریک مساعی همسایه جنوب شرقی ایران در کاهش مصائب سیل باشد. همچنان‌که آمادگی اسلام‌آباد برای ارسال کمک‌های انسان‌دوستانه به مناطق سیل زده، می‌تواند نشانه‌های بارزی از نزدیکی دو ملت پاکستان و ایران باشد.چهارم، ادامه گفت‌وگوهای صلح افغانستان. این گفت‌وگوها هر چند بدون حضور تهران و بعضا اسلام‌آباد صورت می‌گیرد، اما در واقع پاکستان و ایران می‌توانند مواضع خود را در حوزه افغانستان به هم نزدیک‌تر کنند. شرایط افغانستان، به جهت ژئواستراتژیک برای ایران و پاکستان، بسیار مهم است و هرگونه رخداد کلان در وضعیت آن کشور می‌تواند برای همسایه‌های غربی و جنوبی یک متغیر اثر بخش به‌شمار رود.
چالش‌های حوزه تجارت
پاکستان با وجود در اختیار داشتن بازار اقتصادی ۱۹۰ میلیونی و مرز مشترک با ایران به طول ۹۰۰ کیلومتر و اهمیت اقتصادی فراوان برای تجار و بازرگانان ایرانی شناخته شده نیست. در همین خصوص اتاق بازرگانی مشترک ایران و پاکستان در اوایل پارسال با هدف شناساندن ظرفیت‌های پاکستان برای تجار و سرمایه‌گذاران دو کشور و همچنین تمرکز بر بازار این کشور به‌صورت هدفمند تشکیل شد. اکنون با وجود تحریم‌های ایران و مشکلات سرمایه‌گذاری در حوزه واردات و صادرات، پاکستان می‌تواند مقصد مناسبی برای انجام مبادلات تجاری ایران باشد. پاکستان به دلیل قرابت‌های زبانی، فرهنگی و مذهبی با کشورمان از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است و در عین حال بازار خوبی را برای بخش اعظمی از تولیدات داخلی ایران دارد چراکه تنوع در کالاهای وارداتی پاکستان از دیگر کشورها بسیار گسترده است. از این رو پاکستان ظرفیت بالایی را به‌عنوان یکی از مقاصد صادراتی کالاهای ایرانی که قیمت‌های آن به مراتب ارزان‌تر از کالاهای وارداتی از دیگر کشورها بوده و کیفیت آن برای مصرف‌کنندگان قابل قبول است، به‌شمار می‌رود. به استناد آمارهای گمرکی کشورمان، ایران بیش از ۱۲۰ قلم کالایی را با حجم و ارزش‌های متفاوت به پاکستان صادر می‌کند که شامل اقلامی مانند پنیر، میوه، مصالح ساختمانی و کالاهای پتروشیمی است.
این درحالی است که در سال‌های اخیر به‌ویژه از سال ۹۴ تاکنون مبادلات دو کشور افزایش چشمگیری یافته است، این روند با وجود فقدان روابط بانکی و موانع گمرکی و تجاری همچنان رو به افزایش است که در این سال‌ها صادرکنندگان ایرانی موفقیت‌های خوبی را در بازارهای مواد نفتی و مشتقات پتروشیمی، مواد غذایی، پسته، خرما، انواع نان، مواد صنعتی و شیمیایی، تجهیزات ساختمانی و بهداشتی، محصولات ساخته شده از آهن و فولاد به‌دست آورده‌اند. از سوی دیگر ایران می‌تواند برخی محصولات وارداتی خود همچون گوشت، برنج، منسوجات، تجهیزات ورزشی و پزشکی، میوه‌های گرمسیری و برخی اقلام کشاورزی را که درحال‌حاضر از دیگر کشورها وارد می‌کند، از پاکستان تامین کند.
ایران و پاکستان در نشستی که با حضور مقامات سیاسی دو کشور در اسلام‌آباد در اواخر سال ۹۶ برگزار شد با گسترش همکاری‌های تجاری به منظور دستیابی به هدف ۵ میلیارد دلار حجم تجارت دوجانبه در سال موافقت کردند. رسیدن به هدف‌های یاد شده، بدون حذف موانع تجاری بین دو کشور امکان‌پذیر نخواهد بود. در اینجا مهم‌ترین چالش‌های پیش روی روابط اقتصادی و تجاری پاکستان و ایران عبارتند از: ۱- بزرگ‌ترین مانع مبادلات تجاری با پاکستان نبود کانال‌های بانکی و مبادله مالی میان دو کشور است.۲-مشکلاتی مانند نبود ارتباط الکترونیک بین گمرک‌های دو کشور که سبب ترافیک در مرزهای مشترک و در نتیجه افزایش زمان حمل بار و افزایش هزینه تمام شده کالاهای صادراتی ایران شده است. ۳-جاده‌های غیراستاندارد و امنیت پایین در جاده‌های پاکستان که تمایل شرکت‌های باربری را به ارسال بار به پاکستان کاهش داده است.۴-عدم اتصال شهر مرزی و منطقه ویژه اقتصادی میرجاوه به شبکه ریلی کشور موجب تحمیل هزینه‌های بیشتر به صادرکنندگان کالا و در نتیجه افزایش قیمت تمام شده محصولات صادراتی به پاکستان شده است.
از سوی دیگر مبادلات تجاری مرزی یکی از شاخص‌های اصلی در برقراری ارتباط بین کشورهای همسایه و امرار معاش مردم مرزنشین به‌شمار می‌رود. سطح قابل‌توجهی از نیاز مردم از طریق مبادلات مرزی آنان تامین می‌شود و با اینکه این‌گونه مبادلات به‌صورت غیررسمی و محلی است، اما نقش پر اهمیتی در مبادلات میان این کشورها دارد که درحال‌حاضر تنها مرزهای فعال مرز میرجاوه و کوهک در سراوان هستند که بیشترین میزان تجارت با پاکستان نیز از طریق مرز میرجاوه صورت می‌گیرد. با این توضیح می‌توان گفت، در سفر نخست‌وزیر پاکستان، سه‌واقعیت باید مورد نظر تهران باشد: الف-تاکید بر همکاری بیشتر اسلام‌آباد در تامین امنیت مرزهای مشترک. ب-دعوت از همسایه جنوب شرقی برای همکاری جهت به حداقل رساندن موانع گمرکی و تجارت مرزی. ج-تاکید تهران بر این واقعیت که دولت پاکستان در پیگیری اهداف و منافع کشورش، نیازمند همکاری با ایران در بیشتر بخش‌هاست.
ارسال نظر