فایل صوتی قتل خاشقجی در اختیار آمریکا، آلمان، فرانسه و بریتانیا قرار گرفت
قمار بزرگ اردوغان
رجب طیب اردوغان روز شنبه، پیش از سفر به فرانسه برای شرکت در مراسم صدمین سالگرد پایان جنگ جهانی اول همچنین گفت که قاتلان این روزنامه‌نگار در بین همان ۱۸ مظنونی هستند که دولت ترکیه آنها را شناسایی کرده؛ از جمله آن ۱۵ نفری که پیش از مفقود شدن او به ترکیه سفر کرده‌اند. «ایسیل ساری یوس» و «لورا اسمیث اسپارک»، گزارشگران سی‌ان‌ان در ۱۱ نوامبر به نقل از اردوغان نوشتند که «ما هیچ توضیح اضافی‌ای در مورد این فایل‌ها ندادیم.» پیش از این نیز جینا‌هاسپل، رئیس سازمان مرکزی اطلاعات آمریکا (CIA)، در سفر خود به ترکیه فایل صوتی از «بازجویی و شکنجه» جمال خاشقجی را شنیده است.
رسانه‌های ترکیه می‌گویند جسد خاشقجی پس از تکه تکه شدن در محل اقامت سرکنسول عربستان سعودی در اسید ذوب شده و به فاضلاب سپرده شده است. در بررسی فاضلاب این خانه بقایایی از اسید هیدروفلوریک کشف شده است. عرفان فیدان، دادستان استانبول، روز چهارشنبه ۹ آبان گفته بود که خاشقجی در یک قتل از پیش برنامه‌ریزی‌شده به محض ورود به کنسولگری خفه شده و سپس جسد او را قطعه‌قطعه کرده‌اند. روزنامه‌های حریت و صباح چاپ ترکیه و خبرگزاری الجزیره نیز نوشتند که در اقامتگاه سرکنسول عربستان سعودی در استانبول آثار اسید پیدا شده است. ساری یوس و اسپارک می‌نویسند فایل‌های صورتی منتقل شده به بازیگران مهم بین‌المللی که روابط نزدیکی هم با عربستان دارند جدیدترین گام افشاگرانه اردوغان برای اعمال فشار بر عربستان در راستای یافتن جسد خاشقجی است. آنها معتقدند که افشاگری‌های ترکیه فشارها بر عربستان را همچنان حفظ کرده تا این کشور «بگوید که چه اتفاقی افتاده و چه بلایی بر سر خاشقجی آمده است.»
فشارهای ترکیه بود که باعث شد دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا در سفر به فرانسه و هنگام دیدار با مکرون، همتای فرانسوی خود، به اتفاق خواستار «جزئیات بیشتری» در مورد سرنوشت خاشقجی شوند. هر دو رهبر اعلام کردند که «اتفاق جدی‌ای افتاده است؛ این ترور جدی و غیرقابل پذیرش بود.» اما روشن است که دو طرف تمایلی ندارند که کاری کنند یا موضعی اتخاذ کنند که باعث بی‌ثباتی در عربستان شود؛ چراکه در قاموس آنها «عربستان مرکز ثقل همه چیز در خاورمیانه است.» به نوشته گزارشگران سی‌ان‌ان رهبران فرانسه و آمریکا در مورد این مساله که چه سرنوشتی باید برای عاملان این قتل رقم بخورد آن را «مساله‌ای داخلی» عنوان کردند. به هر روی، رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهور ترکیه با اشاره به اینکه فایل‌های مذکور به طرف‌های بین‌المللی داده شده است، گفت: تمام این کشورها فرصت دارند تا به این فایل‌های صوتی گوش دهند. همزمان با سفر اردوغان به فرانسه، رسانه‌های ترکیه‌ای آخرین صحبت‌های جمال خاشقجی قبل از کشته شدنش در کنسولگری عربستان در استانبول را منتشر کردند.
نظیف کرمان، رئیس بخش تحقیقات در روزنامه صباح ترکیه به الجزیره گفت: «نوارهای صوتی درباره قتل جمال خاشقجی نشان می‌دهد که قاتلان کیسه‌ای را روی سر خاشقجی گذاشته و وی را خفه کرده‌اند و این فایل‌ها لحظات آخر از زندگی این روزنامه‌نگار را نشان می‌دهند.» وی افزود: «آخرین حرف‌های خاشقجی این بود: «دارم خفه می‌شوم، این کیسه را از سرم دور کنید. من فوبیای خفگی دارم.» این آخرین صحبت‌هایش بود و قاتلان او را در عملیاتی که هفت دقیقه طول کشید، خفه کردند.» این عضو روزنامه صباح تاکید کرد: «تیم عربستانی مسوول قتل خاشقجی حین عملیات مثله کردن جسد، کیسه‌هایی را کف اتاق گذاشتند تا خون به بیرون درز نکند و عملیات مثله کردن به‌دست صلاح الطبیقی، کارشناس پزشکی قانونی عربستان در ۱۵ دقیقه انجام شد و بعد جسد مثله شده را در پنج چمدان بزرگ گذاشته و به خودروی وابسته به کنسولگری عربستان منتقل کردند.» او گفت که تیم عربستان با ابزارها و ادواتی به ترکیه آمد و روزنامه صباح بعدا تصاویر این ادوات را منتشر خواهد کرد.
خصومت اردوغان و بن‌سلمان
«مارک لاندر» و «دیوید کرک پاتریک» در گزارش ۱۰ نوامبر در نیویورک‌تایمز، نوشتند اگرچه فایل‌های مذکور به‌دست طرف آمریکایی نیز رسیده اما بعید است دولت ترامپ گام جدی برای برخورد با عربستان بردارد. آنها می‌نویسند توقف سوخت‌رسانی هوایی در یمن هم با مشارکت و رضایت دو کشور بود و نمی‌توان آن را اقدامی تلافی جویانه دانست. لاندر و پاتریک بر این باورند که کاخ سفید اتهامی متوجه بن‌سلمان در مورد قتل خاشقجی نکرده است. مقام‌های اطلاعاتی و دیپلماتیک می‌گویند تروری در این سطح حتما باید با تایید ولیعهد انجام گرفته باشد. این گزارشگران می‌نویسد اگرچه اردوغان کوشیده تا از شکاف یا قطع روابط با عربستان جلوگیری کند، اما همزمان وارد یک کمپین تمام عیار برای صدمه‌زدن به ولیعهد یا برکناری او شده است. مقام‌های ترکیه توجه خود را متوجه آمریکا کرده‌اند؛ زیرا به باور آنها تنها آمریکا است که از توانایی اعمال نفوذ بر عربستان و تنبیه ولیعهد این کشور برخوردار است. گزارشگران نیویورک‌تایمز می‌نویسند خصومت میان اردوغان و ولیعهد عربستان ریشه در دو دیدگاه متمایز دارد: اردوغان خود را قهرمان بهار عربی و قهرمان احزاب سیاسی اسلامگرا می‌داند؛ اما ولیعهد لنگر اتحاد اقتدارگرایان عرب است که می‌کوشیدند موج این اعتراضات را پس بزنند. اردوغان دوست نزدیک خاشقجی بود؛ اما ولیعهد در زمره کسانی است که به خون او تشنه بودند. با توجه به موضع‌گیری‌های متناقض عربستان بود که موضع اردوغان نسبت به ولیعهد سخت‌تر شد.
چنین است که برخی تحلیلگران می‌گویند قتل جمال خاشقجی میتواند توازن قدرت در خاورمیانه را تغییر دهد و بر نفوذ ترکیه به بهای از دست دادن قدرت عربستان بیفزاید؛ زیرا این دو کشور بر سر رهبری جهان اسلام با هم در رقابتند. این دسته از تحلیلگران بر این باورند که «محتمل است ترکیه از آنچه تاکنون معلوم شده عربستان بر سر منتقدش آورده به نفع خود بهره‌برداری کند.» از جمله گفته شده که خاشقجی طرفدار اخوان‌المسلمین بوده است. با این همه به‌نظر قطعی می‌رسد که هدف رئیس‌جمهوری ترکیه که اصلی‌ترین حامی اخوان‌المسلمین در منطقه است بهره‌برداری از این موضوع باشد. این درحالی است که عربستان سعودی، مصر و امارات‌متحده‌عربی این سازمان را گروهی تروریستی می‌نامند. آنها می‌گویند که رجب طیب اردوغان میتواند از بحرانی که در این میان پیش آمده برای تضعیف ولیعهد ۳۳ساله استفاده کند.
لینا خطیب، مدیر برنامه خاورمیانه و شمال آفریقا در مرکز پژوهشی چتم‌هاوس که مدتی نیز مدیر بخش کارنگی در بیروت بود، می‌گوید: «قتل خاشقجی برای اردوغان فرصتی طلایی بود تا بر عربستان فشار بیاورد و در جهت معرفی ترکیه به‌عنوان رهبر جدید جهان اسلام کار کند.» او میافزاید: «بحران خاشقجی قمار ژئوپلیتیک بزرگی برای ترکیه است و تا اینجا به‌نظر می‌آید که این کشور استادانه این بازی را اجرا می‌کند. اما ترکیه به تنهایی نخواهد توانست عربستان را وادار به عزل محمد بن‌سلمان کند. توپ در زمین آمریکایی‌ها است.» رئیس‌جمهوری ترکیه همچنین میتواند تلاش کند تا امتیازاتی برای متحدش قطر بگیرد که از سال ۲۰۱۷ با تحریم عربستان، به پشتیبانی امارات، بحرین و مصر روبه‌رو است. سونر چاغاپتای، مدیر برنامه تحقیقات ترکیه در موسسه واشنگتن می‌گوید: «فکر می‌کنم اردوغان این را فرصتی می‌بیند برای اینکه محور سه‌گانه در خاورمیانه را که با سیاست‌های او مخالف هستند به عقب براند. این محور سه‌گانه شامل ولیعهد عربستان، ولیعهد امارات و السیسی مصر است.» او میافزاید: «این سه کشور که همگی عربند مخالف سیاست اردوغان در حمایت از اخوان‌المسلمین هستند. حال اردوغان این فرصت را طلایی می‌بیند؛ چون محمد بن‌سلمان آسیب‌پذیر شده است.»
اما سینان اولگن، رئیس مرکز اقتصاد و سیاست خارجی معتقد است: «باید منتظر ماند و دید که آیا ترکیه میتواند از این موقعیت همچنان بهره‌برداری کند و آن را به مزیت دائمی برای بالا بردن نفوذ ترکیه در منطقه و به ضرر عربستان تبدیل کند یا خیر.» نیکولاس هراس، از تحلیلگران مرکز امنیت آمریکایی جدید می‌گوید که مورد خاشقجی «تازه‌ترین فصل در مناقشه میان ترکیه و عربستان سعودی است بر سر اینکه کدام یک برای رهبری جهان اسلام بهتر است.» هراس میافزاید: «آشکارا به‌نظر می‌رسد که اردوغان معتقد است میتواند از بحران خاشقجی به‌عنوان راهی برای کاهش نفوذ محمد بن‌سلمان و از آن طریق عربستان استفاده کند.»
به نظر کارشناسان، درحالیکه اخوان‌المسلمین برای ترکیه مهم است، غرب به‌خصوص آمریکا، با احتیاط با این گروه برخورد می‌کند و می‌خواهد فشار را بر ولیعهد متمرکز کند تا به جنگ یمن خاتمه دهد و تحریم‌ها علیه قطر را لغو کند. استیون کوک، از شورای روابط خارجی می‌گوید: «فکر می‌کنم که تحریم‌های علیه قطر در آینده نزدیک به پایان می‌رسد و سعودی‌ها راهی را برای حمایت از تلاش‌های سازمان ملل در یمن می‌یابند.»
ارسال نظر