اپوزیسیون غیرمنتظره

محرم اینجه (نامزد رقیب از حزب جمهوری‌خلق ترکیه) هفته بسیار خوبی را پشت‌سر گذاشت. اینجه، مرد مو نقره‌ای ترکیه هفته‌ای پر تلاش را پشت سر گذاشت و خود را رقیب اصلی اردوغان، رئیس‌جمهور طویل‌المدت این کشور نشان داد. اینجه روز چهارم ژوئن در میان انبوهی از جمعیت شهر وان که عمدتا کردتبار بودند سخنرانی پرشوری داشت. اینجه در این سخنرانی یک ویدئو از اردوغان پخش کرد که سخنان وی از طریق یک صفحه بزرگ تلویزیونی پخش می‌شد و زمانی که دستگاه خراب شد او جایگاه خود را ترک کرد و رفت. این سخنرانی درست یک روز پیش از سخنرانی اینجه بود. پس از پخش این ویدئو او رو به مردم کرد و گفت: کسانی که از طریق ویدئوکنفرانس با مردم صحبت می‌کنند، نمی‌توانند مشکلات مردم کرد را حل کنند. تنها کسانی می‌توانند که با قلب خود حرف می‌زنند.

اردوغان فرمان انتخابات زودهنگام را برای ۲۴ژوئن صادر کرد به این امید که بتواند رقبا را به زیر بکشد و در پی رفراندومی که توانسته بود سیستم پارلمانی این کشور را برچیند مجددا تحت عنوان رئیس‌جمهور بر اریکه قدرت بنشیند. این انتخابات درحالی به موعد خود نزدیک می‌شود که ناظران ترکیه‌ای و بین‌المللی از رفتار اردوغان به‌شدت نگران هستند، به‌ویژه پس از کودتای نافرجام سال ۲۰۱۶، بسیاری از مخالفان، رقبا، فعالان مدنی و روزنامه‌نگاران توسط وی به زیر کشیده شده یا بازداشت شدند. هزاران نفر تاکنون بازداشت و ده‌ها هزار نفر نیز از موقعیت کاری‌شان برکنار شده‌اند و مطبوعات و رسانه‌ها با محدودیت‌ها سختگیرانه‌ای دست‌وپنجه نرم می‌کنند. پس از اعلام انتخابات زودهنگام بسیاری از نیروهای اپوزیسیون ترسیدند که اردوغان بتواند دوباره پیروز میدان شود و قدرت را این‌بار دو قبضه کند.

اما این سناریو آن‌گونه که اردوغان می‌خواسته پیش نرفته است. سه حزب بزرگ ترکیه به همراه حزب‌ها و گروه‌های کوچک از جمله لیبرال‌ها، اسلام‌گراها، ملی‌گراها و کردها دست به دست هم داده‌ و تشکیل یک بلوک داده‌اند تا این‌بار اردوغان را به زیر بکشند. محرم اینجه و مرال آکشنر، رهبر حزب تازه تاسیس «ایی» (خوب) دارای شخصیت‌های کاریزماتیک هستند و قصد دارند در روزی که مردم هم برای انتخابات ریاست‌جمهوری هم برای پارلمان به پای صندوق‌های رای می‌روند ضربه اساسی به اردوغان بزنند. آنها به حزب اسلام‌گرای کوچک دیگر که پیش‌تر جزو رهروان اردوغان بودند، دست دوستی و اتحاد داده‌اند.

به‌نظر می‌رسد همه احزاب عمده اپوزیسیون دارای یک استراتژی هماهنگ برای تقویت پایگاه خود و به حداکثر رساندن تعداد کرسی‌هایشان در برابر حزب عدالت و توسعه هستند که به اختصار حزب «آک‌پ» خوانده می‌شود. آنها قصد دارند با به دور دوم رساندن انتخابات در روز هشتم ژوییه ضربه نهایی را به اردوغان وارد کنند. سینان اولگن، یک متخصص مسائل ترکیه در موسسه کارنگی می‌گوید: اپوزیسیون دوباره جوانه زده است. حالا این اپوزیسیون است که برنامه‌اش را پیش می‌برد. پیش‌تر پیش بردن برنامه مخصوص اردوغان و حزب عدالت و توسعه بود. احتمال اینکه اردوغان را هنوز پیروز میدان بدانیم وجود دارد؛ اما دلایل کافی وجود دارد که می‌تواند نتیجه‌ای دور از تصور هم رقم بخورد. این نخستین انتخابات پس از رفراندومی است که به موجب آن پست نخست‌وزیری حذف شده و از قدرت پارلمان در این کشور به‌شدت کاسته شده است. منتقدان می‌گویند سیستم جدید می‌تواند به اتوکراسی بیشتر منجر شود و قدرت فراوانی به رئیس‌جمهوری ببخشد؛ درحالی‌که طرفداران اردوغان می‌گویند این سیستم به دموکراسی و پاسخگویی بیشتر منتهی می‌شود.

حقیقت آن است که هیچ‌کس نمی‌داند در عمل این سیستم چگونه عمل خواهد کرد. اما مخالفان اردوغان به‌شدت از این سیستم ترس دارند و می‌گویند که به اردوغان یک قدرت بی‌انتها می‌بخشد. این در حالی است که اپوزیسیون ترکیه قصد دارد برای یک بار هم که شده از پیله‌ای که به دور خود پیچیده‌ است، خارج شود و دست از ترس‌های موهومشان بردارند. اینجه یک سکولار تمام‌عیار خاطرنشان می‌کند که خواهر وی حجاب دارد و او مخالف مذهب و مناسک آن نیست. آکشنر، رهبر یک روند سیاسی موثر گفته است که خواهان آزادی صلاح‌الدین دمیرتاش، دیگر نامزد ریاست‌جمهوری است که هم‌اینک در زندان به‌سر می‌برد. حزب سعادت به‌عنوان یک حزب اسلام‌گرا در کارزارهای خود از رقص و موسیقی استفاده می‌کند.

مطمئنا اردوغان همچنان محبوب‌ترین سیاستمدار ترکیه است؛ اما نه به‌خاطر سیاست‌های اسلام‌گرایانه یا پوپولیستی‌اش. افزون بر ۱۶ سال است که اردوغان و حزب عدالت و توسعه در ترکیه حکمرانی می‌کنند و نتیجه حضورشان این بوده که درآمد ناخالص داخلی این کشور بیش از ۲ برابر شده، ترکیه فقیر و مناطق روستایی به طبقه متوسط شهری نزدیک شده‌اند. مسیر او برای کسب اکثریت آرا به مراتب واضح‌تر و روشن‌تر از مخالفانش است. اعضا و حامیان حزب عدالت و توسعه می‌گویند آنها آثار قابل‌توجهی از خود به جا گذاشته‌اند و این از توانایی اردوغان بوده که ابرپروژه‌هایی مانند احداث فرودگاه‌ها و بیمارستان‌ها را به سرانجام رسیده است. هارون ارمغان، یکی از سخنگویان حزب عدالت و توسعه به دیلی بیست می‌گوید: «اپوزیسیون چشم‌انداز بزرگ یا یک چشم‌انداز روشن از آنچه انجام خواهند داد، ندارد، آنها هیچ قول امیدوارانه‌ای به مردم نمی‌دهند.» او می‌افزاید: ما برای تاسیس جامعه‌ای کار خواهیم کرد که به موجب آن هر کسی بتواند به دانشگاه برود و از بهترین مراقبت‌های درمانی برخوردار باشد. ما روی تاسیس نیروگاه هسته‌ای کار می‌کنیم تا ۱۰۰ درصد ترکیه از موهبت برق بهره‌مند شود. نظرسنجی‌ها نشان می‌دهد که در رقابت تک نفره اردوغان با اینجه، رئیس‌جمهوری فعلی ترکیه بر نامزد سکولار حزب جمهوری خلق ترکیه پیروز خواهد شد. اما این پیروزی با اختلاف اندکی رقم خواهد خورد. بسیاری از ترک‌ها نسبت به قدرت آهنینی که اردوغان در ۵ ، ۶ سال گذشته داشته نگران شده‌اند. افزون بر این اقتصاد ترکیه به‌شدت متزلزل شده و ارزش لیر سقوط بی‌سابقه‌ای داشته است. همچنین تورم در این کشور دو رقمی شده است و این امر بار زیادی را به حامیان اردوغان تحمیل می‌کند.

ارون استاین، یک تحلیلگر مسائل ترکیه در در شورای آتلانتیک که یک اتاق فکر در واشنگتن است، می‌گوید: «آنها متزلزل شده‌اند، برای اینکه اعداد و ارقام اقتصادی به سود آنها نیست.» او می‌افزاید: «زندگی بسیار پرهزینه شده است. حکومت اساسا آن را متوجه قدرت‌های خارجی می‌داند؛ اما مردم ترکیه به اندازه کافی دانا هستند که بدانند عمده این مشکلات متوجه حکومت است.» اردوغان ۶۴ ساله نسبت به گذشته پر جنب و جوشی که داشته، هم‌اینک بسیار خسته و پیر شده و نمونه آن ترک جایگاهی است که پیش‌تر شرح آن ذکر شد. او در گذشته با مخالفان و رقبای بی‌رمقی روبه‌رو بود. مهم‌ترین رقیب او در سال ۲۰۱۴، اکمل‌الدین احسان‌اوغلو بود که از رقابت در کارزار انتخاباتی با او در ماه مقدس رمضان اجتناب کرد. با این حال اردوغان رای کمتر از ۵۲ درصد به دست آورد. در رفراندوم سال گذشته نیز اردوغان رای مشابهی به دست آورد. ولی آقابابا، یکی از قانون‌گذاران حزب جمهوری خلق ترکیه می‌گوید: «البته که احتمال دارد اردوغان ببازد.» او می‌افزاید: «در پایان ۱۶ سال حزب عدالت و توسعه پیر شده و این حزب به روز نشده نمی‌تواند چیز جدیدی به جامعه پیشنهاد بدهد. هر چیزی که آنها قولش را می‌دهند یک رونوشت بد از اساس‌نامه انتخاباتی حزب ما است.» اینجه یک مبارز خیابانی است که ۱۰ سال از هماورد خود در حزب عدالت و توسعه جوان‌تر است. او نیز ریشه‌اش به ریزه بازمی‌گردد؛ جایی که خاندان اردوغان نیز در آن ریشه دارد. استاین می‌گوید: او مانند تیری است که قرار است از کمان اپوزیسیون رها شود. او نیز سخنور و دارای شخصیتی کاریزماتیک است. او روی مسائل جدی به اردوغان می‌تازد.