بخش صد و چهل و چهارم
نه «صلح آمریکایی» نه «صلح چینی»
برخی دانشمندان کوشیده‌اند تا از پارادوکس ثبات-بی‌ثباتی برای ترسیم نگرانی‌های امنیتی ژاپن استفاده کنند و (در بخش‌هایی از جامعه ژاپن) مشتاقند تا تسلیحات هسته‌ای را توسعه دهند. اما در واقع، این سوء برداشت دیگری از این پارادوکس است. از آنجا که چین فاقد انگیزه برای استفاده اول یا آغازگر بودن در استفاده از تسلیحات هسته‌ای در درگیری‌های متعارف است، مساله استفاده چین از تسلیحات هسته‌ای به‌عنوان ابزاری برای جنگ منتفی است و بنابراین، تهدیدی برای ژاپن نیست.
در واقع، ترس ژاپن از چین ریشه در رشد سریع نیروهای متعارف چین دارد نه قوای هسته‌ای این کشور که کاملا ثابت باقی مانده است. پارادوکس ثبات-بی‌ثباتی این ترس را پنهان می‌سازد. طی چند سال گذشته، تغییرات وسیع، پایدار و کمی‌ای در توزیع قدرت در منطقه آسیا-پاسیفیک وجود داشته است. از یکسو، با افزایش قدرت چین، شکاف میان این کشور و آمریکا رو به کاهش است اما الگوی کلی یک آمریکای قوی در برابر یک چین ضعیف تغییری نکرده است. از سوی دیگر، شکاف قدرت و توانمندی میان چین و همسایگانش نیز زیاد شده است.
به همین خاطر، اگر قرار باشد درگیری نظامی مستقیمی میان چین و همسایگانش دربگیرد، دشواری‌ای که آمریکا در مداخله با آن مواجه خواهد بود و منابعی که باید روی آن سرمایه‌گذاری کند نیز افزایش می‌یابد. ژاپن بسیار نگران اعتبار تعهدات امنیتی آمریکاست، به‌طور خاص، به این دلیل که آمریکا مشتاق پرداختن هزینه زیاد برای حفاظت از ژاپن در صورت بروز جنگ نیست. برخی راست‌گراهای ژاپنی از این بیم دارند که ائتلاف آمریکا- ژاپن نتواند به راحتی در یک درگیری علیه چین پیروز شود و بنابراین مدافع این نظریه بوده‌اند که ژاپن تسلیحات اتمی را برای مقابله یا خنثی کردن قوای هسته‌ای چین توسعه دهد.
این یعنی عدول از آن موضع هسته‌ای که ژاپن از جنگ جهانی دوم به این سو اتخاذ کرده است. ژاپن فعالانه مدافع «اصول سه‌گانه غیرهسته‌ای» (Three Non-Nuclear Principles) بوده است یعنی: عدم مالکیت تسلیحات هسته‌ای، عدم ساخت آنها و عدم اجازه ورود آنها به این کشور که در کنار قانون اساسی صلح‌آمیز این کشور، به مبنایی برای توسعه ملی پساجنگ ژاپن تبدیل شده‌اند. این کشور همچنین بازرسی‌هایی از سوی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی را پذیرفته تا ضامن تصویر این کشور باشد. با این حال، ژاپن همزمان هزینه‌های زیادی را در توسعه توان هسته‌ای خود انجام داده، یک سیستم کامل تکنولوژیکی با پتانسیل تولید تسلیحات هسته‌ای ساخته، فعالانه راکت‌های سوخت جامد را توسعه داده و بنابراین، شالوده‌ای برای ساخت موشک‌های دوربرد برقرار کرده است.
به‌دلیل آماده‌سازی‌های آشکار و نهان، ژاپن به‌عنوان یک «دولت هسته‌ای محدود» (nuclear hedging state: دولتی که در آستانه دستیابی به تسلیحات هسته‌ای است) شناخته شده است. ژاپن تنها کشور هسته‌ای است که فاقد تسلیحات هسته‌ای است اما دارای ذخایری از پلوتونیوم جداسازی شده است. طی سال‌ها، ژاپن از توسعه رآکتورهای سریع (رآکتور نوترون سریع یا Fast-neutron reactor یا به‌طور کوتاه رآکتور سریع یا fast reactor گونه‌ای از رآکتورهای هسته‌ای هستند که در آن از نوترون سریع برای انجام واکنش شکافت هسته‌ای استفاده می‌شود. این نوع از رآکتورها نیاز به آرام‌کننده نوترون نداشته و در عوض نیاز به سوخت با غنای بالاتری برای تولید حرارت دارد) به‌عنوان توجیهی برای تحصیل خدمات بازفرآوری پلوتونیوم از انگلستان و فرانسه استفاده کرده است. در پایان سال ۲۰۱۱، ژاپن دارای ۳/ ۴۴تن پلوتونیوم جداسازی شده بود که ۳/ ۹ تن آن در ژاپن ذخیره شده بود درحالی‌که مابقی در بریتانیا و فرانسه ذخیره شده بود.
از آنجا که سوخت‌های هسته‌ای زمان‌های پرتوافکنی (irradiation times) متفاوتی در رآکتورها دارند، پلوتونیوم جداسازی شده‌ای که استخراج شده نیز دارای غلظت‌های متفاوتی از پلوتونیوم۲۴۰ هستند. به‌طور کلی، پلوتونیوم براساس غلظت پلوتونیوم ۲۴۰ به «درجه تسلیحاتی» و «درجه رآکتوری» تقسیم می‌شود و ذخایر پلوتونیوم جداسازی شده ژاپن عمدتا در سطح یا درجه رآکتوری است. با این حال، در دهه ۶۰ میلادی، آمریکا مجموعه‌ای از آزمایشات هسته‌ای را با استفاده از درجات متفاوت پلوتونیوم انجام داد و نتایج آن نشان داد که هر سطحی از پلوتونیوم می‌تواند برای ساخت تسلیحات هسته‌ای مورد استفاده قرار گیرد.
با توجه به تکنولوژی پیشرفته ژاپن، این کشور می‌تواند از مساله احتراق زودهنگامِ (premature ignition) برخاسته از غلظت بالای پلوتونیوم ۲۴۰ با استفاده از طرح‌های تسلیحاتی پیشرفته احتراز کند. بنابراین، جامعه بین‌الملل مدت‌ها نگران هدفی بود که در پس دنبال کردن پلوتونیوم جداسازی شده از سوی ژاپن وجود داشت. در سال ۱۹۹۷، ژاپن تعهد مکتوبی به آژانس داد و وعده داد که مطیع اصل عدم تولید پلوتونیوم مضاعف باشد: یعنی بازیافت پلوتونیوم جداسازی شده برای استفاده در رآکتورها برای تضمین اینکه تجمیع بیش از حد پلوتونیوم جداسازی شده وجود نخواهد داشت. ژاپن در اصل امیدوار بود که از پلوتونیوم جداسازی شده خود در رآکتورهای سریع استفاده کند اما رآکتور سریع «مونجو» (Monju) با چند حادثه مواجه شده بود و یک رآکتور تجاری سریع نیز همچنان رویایی دور از دسترس است.
بنابراین، ژاپن مقدار اندکی از پلوتونیوم را در «سوخت مخلوط اکسیدی» (mixed oxide (MOX) fuel: سوختی که به‌جای غنی‌شدن در اورانیوم ۲۳۵، حاوی پلوتونیم است و پلوتونیوم ماده شکاف‌پذیر اصلی است) ترکیب کرده و از آن در رآکتورهای آب سبک استفاده کرده تا ارزش تجاری پلوتونیوم جداسازی شده‌اش را نشان دهد. با این حال، این پروژه پیشرفت کندی داشت به‌ویژه پس از حادثه هسته‌ای فوکوشیما در سال ۲۰۱۱. پس از این اتفاق، بیشتر نیروگاه‌های هسته‌ای در ژاپن تعطیل شدند و مخالفت داخلی روزافزونی با توان هسته‌ای وجود دارد. میان این مخالفت و دشواری‌های توسعه رآکتورهای سریع، سیاست اساسی ژاپن برای استفاده از پلوتونیوم جداسازی شده‌اش باید قطعا کنار گذاشته شود. برای دولت ژاپن هم دشوارتر می‌شود که هدف ذخایر گسترده پلوتونومی‌اش را تشریح کند و به سختی می‌تواند وعده خود به آژانس مبنی بر عدم تولید پلوتونیوم مضاعف را حفظ کند.
ارسال نظر