بخش صد و بیست و دوم
نه «صلح آمریکایی» نه «صلح چینی»
وقتی مائو با «پاول فیودوروویچ یودینین» (Pavel Fyodorovich Yudinin) در سال ۱۹۵۸ ملاقات کرد، وی گفت: «در نگاه من، مسائل مرتبط با خلع سلاح و ممنوعیت تسلیحات اتمی باید دیر یا زود حل شود زیرا نتیجه یک جنگ اتمی غیرقابل تصور است. برای مثال، کشوری مانند آلمان غربی می‌توانست فقط با ۴ بمب هیدروژنی کاملا نابود شود و احتمالا فقط چند بمب هیدروژنی می‌طلبد که کشوری مانند بریتانیا هم نابود شود. جهان کاپیتالیست نیز از چنین جنگی می‌ترسد؛ بنابراین، در نهایت به یک توافقی خواهند رسید و شاهد یک مصالحه میان نظام سوسیالیستی و نظام سرمایه‌داری در مورد این مساله خواهیم بود.»
طی مرحله اول مسابقه تسلیحات هسته‌ای میان آمریکا و شوروی، در واقع به مصالحه‌ای درباره مذاکرات کنترل تسلیحات هسته‌ای دست یافته شد که بینش عمیق مائو در مورد مسائل تسلیحات هسته‌ای را نشان می‌دهد. در ۱۲ جولای ۱۹۶۳، وقتی «چوئن لای» با برتراند راسل، حامی خلع سلاح هسته‌ای دیدار کرد، گفت: «توسعه تاریخ علم جهان به‌گونه‌ای است که پس از اینکه سلاح جدیدی ابداع شد، چیز جدید دیگری وجود خواهد داشت تا تضمین کند که این یافته جدید موجب مشکلات نخواهد شد؛ مهمتر اینکه، وقتی کشورها تسلیحات هسته‌ای دارند و خطرات معطوف به خود را می‌فهمند، در نهایت به توافقی در مورد ممنوعیت استفاده از تسلیحات هسته‌ای دست می‌یابند.»
از آنجا که رهبران چین ضرورت و ناگزیر بودن همکاری بین‌المللی در مورد کنترل تسلیحات هسته‌ای را پیش‌بینی می‌کردند، تاثیرات فرآیند کنترل سلاح‌های هسته‌ای را هم در نظر داشتند و همزمان سیاست توسعه تسلیحات هسته‌ای خود را تدوین می‌کردند. از همان روزی که چین برای اولین بار به‌طور موفقیت‌آمیزی یک سلاح هسته‌ای را آزمایش کرد، دولت در اعلامیه خود روشن ساخت که هدف اصلی این تسلیحات هسته‌ای یکی «دفاعی» بودن آن است، دیگر، حمایت از تلاش‌های خلع سلاح هسته‌ای جهانی است و در آخر تمایل به اتکا بر استراتژی توسعه «کوچک اما کارآ.» اگرچه به‌خاطر ساختار استراتژیک بین‌المللی و وضعیت سیاسی در آن زمان، چین در رژیم کنترل سلاح‌های هسته‌ای بین‌المللی به رهبری آمریکا و شوروی طی ۳۰ سال اول جنگ سرد شرکت نکرد اما مدت‌ها به اصول خویشتن‌داری و توسعه محدود تسلیحات هسته‌ای پایبند بوده است.
این نه‌تنها به چین کمک کرد که الزامات بازدارندگی حداقلی را با هزینه‌ای نسبتا اندک حفظ کند بلکه کاملا سازگار با کنترل تسلیحات هسته‌ای جهانی و فرآیندهای خلع سلاح هسته‌ای بود. چین در اصل درحال اجرای سازوکار کنترل یکجانبه است. برای نیم قرن، دولت چین از اصولی مانند آغازگر نبودن، توسعه محدود و حمایت از خلع سلاح هسته‌ای فراگیر تبعیت کرده است. در این حال، کمک چشمگیری هم به فرآیند کنترل تسلیحات هسته‌ای بین‌المللی کرده است.
امروز، همزمان با اتخاذ برنامه‌های نوسازی هسته‌ای جدید، چین با محدودیت جدیدی در حوزه کنترل تسلیحات هسته‌ای بین‌المللی مواجه است. درحال حاضر، محیط بین‌المللی پیچیده‌تر از محیط دوران جنگ سرد است؛ اشاعه هسته‌ای درحال تبدیل شدن به یک مشکل به‌شدت جدی است و تهدید تروریسم هسته‌ای هم درحال افزایش است. کاهش و حذف این تهدیدات مستلزم همکاری جهانی و منطقه‌ای است که به نوبه خود، این همکاری می‌طلبد که ابرقدرت‌های هسته‌ای الگویی در حوزه خلع سلاح هسته‌ای و کنترل تسلیحات هسته‌ای تعیین کنند. دولت‌های غیرهسته‌ای مصرانه خواستار خلع سلاح کامل و تمام‌عیار هستند. اکنون با وجود بیش از ۹۰ درصد از تسلیحات هسته‌ای جهانی که در دستان دو کشور آمریکا و روسیه است (یک روایت معتقد است که چین دارای ۲۶۰ بمب هسته‌ای، روسیه دارای ۷ هزار بمب هسته‌ای و آمریکا دارای ۶۸۰۰ بمب هسته‌ای است)، تمرکز خلع سلاح هسته‌ای باید بر کاهش دوجانبه تسلیحات هسته‌ای روسیه- آمریکا باشد. دولت‌های غیرهسته‌ای نیز درحال افزایش تقاضای خود برای خلع سلاح هسته‌ای بین‌المللی و سیستم‌های کنترل تسلیحات هسته‌ای برای افزایش شفافیت هسته‌ای و تسریع در فرآیند خلع سلاح هسته‌ای چندجانبه هستند. این بی‌تردید محدودیت‌هایی بر توسعه آینده قوای هسته‌ای چین وضع خواهد کرد. بنابراین، تصمیم‌گیران چینی امروزه باید توجه خود را بر نحوه یا چگونگی روابط همکاری‌جویانه بهینه میان توسعه نیروهای هسته‌ای و کنترل تسلیحات هسته‌ای و سیاست‌های منع اشاعه متمرکز سازند.
دولت چین براساس اظهارات سیاسی هسته‌ای اتخاذ شده از سوی دولت فعلی همچنان به استراتژی هسته‌ای دفاعی‌اش پایبند خواهد بود که مشخصه این استراتژی آغازگر نبودن در استفاده از تسلیحات هسته‌ای است. همچنین این کشور مدافع اصل توسعه هسته‌ای «کوچک اما کارآ» است. این پافشاری، به ذات خود، کمکی است به فرآیند خلع سلاح هسته‌ای. افزون بر این، دولت چین «معاهده ممنوعیت فراگیر آزمایش هسته‌ای» (Comprehensive Nuclear-Test-Ban Treaty) را امضا کرده و برای مذاکره در مورد معاهده‌ای موافقت کرده که تولید مواد منفجره برای استفاده نظامی را ممنوع می‌سازد. این نشان می‌دهد که چین مایل به پذیرش محدودیت بر توسعه تسلیحات هسته‌ای هم از بعد کمیت و هم از بعد کیفیت است که به این ترتیب کمکی است به خلع سلاح هسته‌ای. افزون بر این، چین فعالانه در بده‌بستان‌های متفاوت مربوط به کنترل تسلیحات دو و چندجانبه و مکانیسم‌های گفت‌وگو مشارکت دارد و تعهد فعالانه خود به ترویج و ارتقای خلع سلاح هسته‌ای و کنترل تسلیحات هسته‌ای جهانی را نشان داده است. با بهبود و پیشرفت فرآیند کنترل تسلیحات هسته‌ای بین‌المللی، مشارکت چین در آن بی‌تردید افزایش خواهد یافت.
ارسال نظر