حسن کریمی سنجری

کارشناس صنعت خودرو

با گذشت حدود دو ماه از ثبت‌نام خودرو با استفاده از تسهیلات ۲۵میلیون تومانی، بخشی از متقاضیان تا این لحظه موفق به دریافت خودروهای خود نشده‌اند و این درحالی است که طبق وعده، قرار بود حداکثر در مدت ۳۰ روز همه خودروهای ثبت‌نامی تحویل شود. این خلف وعده خودروسازها آن هم در شرایطی که رکود در بازار خودرو همچنان وجود دارد بر حساسیت بازار بیش ازگذشته تاثیر منفی خواهد گذاشت؛ به‌طوری‌که شاید بر بی‌اعتمادی بیشتر بازار بیفزاید. اعتماد بازار، همان چیزی است که این روزها خودروسازها برای جلب اعتماد شرکای خارجی به آن بسیار نیاز دارند.

به‌دلیل نقش محوری صنعت خودرو، دولت به‌درستی سیاست حمایتی تدوین شده خود را از این صنعت شروع کرد. به همین دلیل برنامه‌ریزی تزریق بیش از ۲۰۰۰ میلیارد تومان نقدینگی آن هم از مسیر درست آن یعنی از طریق نمایندگی شرکت‌های خودروساز صورت گرفت. ۲۰۰۰ میلیارد تومانی که عدد قابل‌توجهی در وانفسای بی‌پولی خودروسازان بود. فراموش نکنیم که این میزان نقدینگی در میان مخالفت‌های شدید متولیان سایر بازارها پرداخت شد. صنایع بسیاری انتظار داشتند دولت به همین شکل از بازار آنها نیز حمایت کند. اما این از خوش اقبالی خودروسازان و البته اهمیت صنعت خودرو است که دولت تصمیم به حمایت از آن گرفت. استقبال از طرح و سرعت جذب وام توسط بازار به‌قدری زیاد بود که خودروسازها و البته بانک مرکزی را غافلگیر کرد. دلیل غافلگیری خودروسازان هم روشن است، عدم بهره‌مندی درست از «دانش مهندسی بازار» ناشی از «ضعف‌های استراتژیک»، توانایی «پیش‌بینی رفتارهای آتی بازار» و تحلیل آن را از خودروسازان سلب کرده است.

البته استقبال زیاد از این وام باعث نشد بانک مرکزی از سیاست تدوین شده برای این طرح عدول کند و همان ۱۱۰ هزار فقره وامی که ازابتدا قراربود پرداخت شود به مردم تعلق گرفت. این موضوع بیانگر آن است که برنامه‌ریزی برای تعداد خودروی واگذاری به مردم از طریق بسته حمایتی دولت، پیش از طرح صورت گرفته و قطعا خودروسازها می‌دانستند که قرار است چه تعداد خودرو ازطریق این طرح به مردم واگذار شود. حال پرسش اساسی اینجاست «چرا درحالی‌که خودروسازها از قبل می‌دانستند چه تعداد خودرو قرار است در این طرح تحویل متقاضیان کنند هنوز موفق به تحویل همه خودروها نشده‌اند؟» آن هم در شرایطی که شرکت‌های خودروساز بیش از گذشته نیاز به اعتمادسازی بین مشتریان خود دارند. البته عدم همخوانی تنوع ثبت‌نام‌ها با موجودی پارکینگ خودروسازان شاید دلیل موجهی باشد برای تاخیر در تحویل خودروها ولی مگر برنامه‌ریزی و تولید این تعداد خودرو آن هم با توجه به تزریق نقدینگی چه میزان وقت می‌برد. پس مشکل اصلی کجاست؟

به‌رغم سابقه طولانی صنعت خودرو در ایران اما به‌دلیل توسعه نیافتگی این صنعت ناشی از «حاکمیت مدیریت سیاسی» بر شرکت‌های خودروسازی (و نه صرفا مدیریت دولتی که در بعضی از کشورهای صاحب صنعت خودرو توسعه از طریق مدیریت دولتی نیز اتفاق افتاده است)، پیشرفت آنها در مقایسه بانمودار رشد جهانی دچار تاخیر و انحراف است؛ به‌طوری‌که هنوز در اصول اولیه و استراتژیک «تولید ناب» نظیر «برنامه‌ریزی یکپارچه تولید»، «تحلیل تکنیکی بازار»، «تحویل به‌موقع محصول» و بسیاری دیگر از سیستم‌های مشابه، دچار ضعف‌های ساختاری است درحالی‌که طی همین مدت شرکت‌های بزرگی درصنعت خودرو دنیا متولد و صاحب برند شده‌اند. با توجه به این به‌نظر می‌رسد صنعت خودرو ایران بیش از گذشته به ارائه رفتارهای استراتژیک و برنامه‌ریزی شده نیازمند است. ضعف در ارائه یک تصویر اعتمادساز ناشی از عدم تحویل به‌موقع خودروهای مشمول بسته حمایتی دولت با توجه به‌اینکه سیاست پرداخت تسهیلات نیز از طرف دولت تدوین شده می‌تواند به اعتبار دولت نیز خدشه وارد کند. فراموش نکنیم صنعت خودرو این روزها برای اینکه بتواندیک شریک تجاری خوب برای خود دست‌وپا کند که حاضر باشد علاوه‌بر سرمایه‌گذاری میلیارد دلاری، نسبت به انتقال تکنولوژی خود به ایران علاقه‌مند باشد به این موضوع وابسته است که الگوی رفتاری بازار خودرو در ایران از کدام مدل تبعیت می‌کند و دارای چه ویژگی‌هایی است و مهم‌تر از آن، نقش خودروسازان در شکل‌گیری و هدایت این رفتارها چیست؟