پیوند ناگسستنی خودروسازان و شرکای قدیمی‌

گروه خودرو- گذشته چراغ راه آینده است؛ این جمله‌ای است که خودروسازان در پاسخ به چگونگی ارتباط با شرکای خارجی بعد از لغو کامل تحریم‌های صنعت خودرو می‌گویند. معنای این جمله می‌تواند این باشد که خودروسازان قصد دارند در آغاز دور جدید شراکت‌های خود با خارجی‌ها، شیوه‌ای جدید را پیشه کنند، شیوه‌ای که متفاوت از همکاری‌های گذشته باشد. بعد از یک دوره نسبتا طولانی قطع ارتباط شرکای استراتژیک خودروسازان با صنعت خودرو ایران، حالا توافقات صورت گرفته در ژنو افق جدیدی را برای همکاری شرکای خارجی با ایران باز کرده است. با باز شدن گره‌های سیاسی و لغو تحریم صنعت خودرو، خودروسازان ایرانی و طرف‌های خارجی آنها در حال آماده کردن خود برای آغاز دوباره همکاری‌ها هستند.

تمایل خودروسازان به شراکت با خارجی‌ها در حالی است که با تشدید تحریم‌ها علیه ایران و خصوصا صنعت خودرو، عملا اثبات شد قراردادها برای شرکای خارجی خودروسازان اهمیتی ندارد. برای مثال پژو به راحتی قرارداد همکاری با ایران که در سال ۲۰۰۳ میان روسای‌جمهور دو کشور انعقاد شده بود را زیر پا گذاشت و ایران نیز هیچ گاه شکایتی رسمی از این لغو قرارداد نکرد، در صورتی که این اقدام حق قانونی ایران محسوب می‌شد. شکایت نکردن خودروساز ایرانی شاید به این دلیل بوده که آنها به همکاری دوباره با پژو امیدوار بوده‌اند.

با این حال آن طور که از نتایج همایش بین‌المللی خودروسازان بر می‌آید به نظر می‌رسد از این پس شاهد همکاری‌های بیشتری میان خودروسازان کشورمان با شرکای خارجی باشیم، چه پژو، چه رنو و چه شریکی تازه وارد که هنوز مشخص نیست کدام خودروساز و از کدام کشور خواهد بود.

هر چند ارتباط دوباره خودروسازان با شرکای جهانی اتفاقی خوشایند است اما با توجه به شرایط فعلی صنعت خودروی ایران که همچنان با افتی بیش از ۵۰ درصدی دست به گریبان است، برنامه خودروسازان برای همکاری با خارجی‌ها چگونه خواهد بود؟ آیا آنها برای بازگرداندن رشد تولید به صنعت خودرو حاضرند بار دیگر مانند ۲۵ سال گذشته همکاری شان را به مونتاژ خودرو محدود کنند یا تسلیم افت تولید و کمبود خودرو نمی‌شوند و بر روی تولیدات مشترک تمرکز می‌کنند؟

موضوع افت تولید و تضعیف صنعت خودرو و قطعه کشور مساله‌ای است که می‌تواند نوع همکاری خودروسازان با شرکای خارجی را بسیار تحت‌تاثیر قرار دهد. هرچند مدیران دو خودروسازی بزرگ بر تولید و توسعه محصولات جدید تاکید دارند؛ اما برای تکرار نشدن تجربه‌های گذشته چه برنامه‌ای دارند؟

حالا خودروسازان از قراردادهایی می‌گویند که بر اساس آنها شرکای خارجی به همکاری خود پایبند خواهند ماند؛ زیرا خروج ناگهانی شرکای خارجی بر اساس مصالحشان تولیدات خودروسازان را با چالش‌های فراوانی همراه کرد و این موضوع برای خودروسازان تجربه شده است.

سعید لیلاز، کارشناس مسائل اقتصادی عقیده دارد شرکایی که ایران را ترک کردند راه دیگری نداشته‌اند؛ زیرا آنها نیز مانند خودروسازان ایرانی تحت نظارت و نفوذ دولت‌هایشان هستند و نمی‌توانند خارج از سیاست‌های کلان دولت‌هایشان عمل کنند.

به عقیده لیلاز هیچ قراردادی نمی‌تواند خودروسازان خارجی را برای ماندن در ایران ملزم کند. به عقیده این کارشناس مسائل اقتصادی، تنها راه‌حل ماندگار کردن شرکای خارجی در ایران این است که دولت امنیت سرمایه‌گذاری اقتصادی و همچنین ثبات سیاسی را تامین کند.

این نگاه لیلاز به ماجرای ماندن شرکای خارجی در کشور تحت هر شرایطی در حالی است که دبیر انجمن قطعه‌سازان عقیده دارد قراردادهای جدید با شرکای خارجی باید به گونه‌ای نوشته شوند که ترک کردن کشور برای آنها به راحتی امکان پذیر نباشد. ساسان قربانی در گفت‌وگو با «دنیای اقتصاد» می‌گوید: شاید ۲۵ سال قبل که قرارداد همکاری ایران خودرو و پژو نوشته شده هیچ گاه فکرش را هم نمی‌کردند که صنعت خودرو ایران روزی تحریم شود؛ بنابراین قراردادهای جدید باید طوری تنظیم شوند که اگر اجباری هم از سوی کشورهای خارجی برای خروج خودروسازان از ایران ایجاد شد، طبق قرارداد آنها نتوانند این کار را انجام دهند.

اما هرقدر هم که قراردادهایی سفت و سخت میان خودروسازان ایرانی و خارجی تنظیم شود، اگر ثبات شرایط سیاسی و اقتصادی تامین نشود، چه انتظاری از شرکای خارجی می‌توان داشت؟

شرکای خودروسازان در آینه سال‌های دور

هر چند بحث امنیت سیاسی و اقتصادی برای جلب سرمایه‌گذاری‌های خارجی مهم است؛ اما با نگاهی به سال‌های گذشته می‌توان متوجه شد حتی در شرایطی که امنیت اقتصادی و سیاسی برای سال‌ها در کشور فراهم بود؛ شراکت با خارجی‌ها به نوعی به سود طرف مقابل بوده تا طرف ایرانی.

برای مثال پژو حضوری ۲۵ ساله در ایران داشت، ۲۵ سالی که آنها با کمترین مشکل با خودروسازان ایرانی ارتباط داشتند و سودهای کلانی نیز بردند، حال این سوال مطر ح است که امنیت سیاسی- اقتصادی این سال‌ها چه دستاوردی برای خودروسازی کشور داشت؟ یکی از دستاوردهایی که این همکاری ۲۵ساله برای شرکت تولیدکننده خودروهای پژو داشته، خودکفایی نسبی این شرکت در تولید خودرویی مانند پژو ۴۰۵ است که تکنولوژی آن مربوط به ۳۰ سال قبل است، البته این شرکت می‌تواند خودروی ۲۰۶ را نیز تا حدودی تولید کند، اما آیا این میزان از تولید برای یک همکاری ۲۵ ساله مطلوب است؟ حتی خودرویی مانند تندر ۹۰ نیز که بخش زیادی از قطعات آن توسط قطعه سازان ایرانی تولید می‌شود، با مشکلاتی که بر سر راه همکاری ایران با رنو قرار گرفت، با افت شدید تولید همراه شد.

موضوعاتی که به آن اشاره شد و به همراه ده‌ها کمبود و کاستی دیگر قرار است چگونه در قراردادهای جدید جبران و از تکرار آنها جلوگیری شود؟

ساسان قربانی در رابطه با این سوال به دنیای اقتصاد می‌گوید: خودروسازان قطعا رویکرد متفاوتی نسبت به گذشته خواهند داشت و در چارچوبی عمل خواهند کرد که به رضایت مشتری‌ها منجر شود.

او در ادامه با اشاره به خواسته‌های مشتریان، آنها را بسیار روشن می‌داند و می‌گوید: افزایش کیفیت خودروهای تولیدی، تنوع محصولات و رقابتی بودن قیمت‌ها جزو مواردی هستند که مشتریان از خودروسازان انتظار دارند؛ اما آنها تاکنون نتوانسته‌اند این خواسته‌های مشتریان را تامین کنند. قربانی بسیار امیدوار است که با آغاز همکاری‌های جدید خودروسازان با شرکای خارجی و تغییر نگاه خودروسازان، این انتظارات برآورده شوند، انتظاراتی که با توجه به قدمت صنعت خودروی ایران معقول به نظر می‌رسند.

دبیر انجمن قطعه سازان با اشاره به اینکه عملیاتی شدن لغو تحریم‌های صنعت خودرو احتمالا در ژانویه اتفاق خواهد افتاد می‌گوید: تا جایی که من در جریان هستم دو شرکت خودروسازی در طول همایش بین‌المللی خودروسازان مذاکراتی بسیار جدی با طرف‌های خارجی خود داشته‌اند که این مذاکرات تماما با توجه به تجربه‌های گذشته انجام شده است.

او در ادامه می‌گوید: از آنجایی که عملیاتی و اجرایی شدن لغو تحریم‌ها تا ژانویه زمان خواهد برد، طی این مدت خودروسازان می‌توانند مذاکرات خود را به بهترین شکل تکمیل کنند، من بسیار خوش‌بین هستم که خودروسازان بتوانند فعالیت‌های جدید خود را در فضایی رقابتی آغاز کنند. به عقیده قربانی اتفاقات ناخوشایندی که تا کنون در زمینه شراکت خارجی خودروسازان رخ داده است، هزینه‌هایی بوده که خودروسازان برای کسب تجربیات جدید پرداخته‌اند، او تاکید کرد که ما باید یاد بگیریم در عرصه بین‌المللی صنعت خودرو چگونه باید رفتار کنیم.

اما درست عکس باور کارشناسان و عموم مشتریان بازار خودرو، احمد نعمت بخش، دبیر انجمن خودروسازان ایران عقیده دارد همکاری‌های گذشته خودروسازان با شرکایی مانند پژو و رنو خیلی هم مفید بوده، زیرا حالا خودروسازان می‌توانند خودروی ۴۰۵ را با اتکا به توان خود تولید کنند و محصولی مانند ۲۰۶ هم تا ۸۰ درصد داخلی‌سازی شده است، تندر-۹۰ نیز محصول دیگری است که در ایران به تولید می‌رسد.

نعمت بخش؛ اما افت شدید تولید محصولات نامبرده شده را با قطع ارتباط این دو شریک مرتبط نمی‌داند و عقیده دارد افت تولید در تمام محصولات و به صورت یکدست رخ داده است.

اما نعمت بخش در گفت‌وگو با «دنیای اقتصاد» در رابطه با چگونگی همکاری خودروسازان با شرکای خارجی با توجه به تجربه‌های گذشته می‌گوید: البته در قراردادهای قبلی مشکلاتی وجود داشته و نمی‌خواهم بگویم خیلی کامل بوده‌اند؛ اما ما در حاشیه همایش خودروسازان نمایندگان پژو و رنو را بسیار شماتت کردیم؛ اما آنها هم با اجبار دولتشان با ایران قطع ارتباط کردند.

او در ادامه می‌گوید: با لغو کامل تحریم‌های صنعت خودرو هرکدام از این شرکت‌ها کاستی‌های گذشته را جبران خواهند کرد؛ زیرا وزیر صنعت نیز در همایش رسما از آنها گلایه کرد. نعمت بخش با اشاره به این موضوع که ممکن است حالا این انتظار وجود داشته باشد که خودروسازان با پژو قطع رابطه کنند، می‌گوید: اگر این رابطه قطع شود ما نیز متضرر می‌شویم؛ زیرا ما طی سال‌ها همکاری قالب‌ها، قطعات و برنامه‌های مشترک زیادی با پژو داریم و به صلاح ما نیست که این کار را انجام دهیم.

این نکته‌ای است که لیلاز نیز به آن اشاره می‌کند و می‌گوید: رفتن به سراغ شرکایی جدید آسان نیست، زیرا حالا خودروسازان ایرانی پیوندهای عمیقی با شرکای قدیمی خود دارند و ما نمی‌توانیم به راحتی شریکمان را تغییر دهیم، بهترین کاری که الان می‌شود کرد این است که دو طرف یکدیگر را راضی کنند تا همکاری بهتر و مفیدتری داشته باشند.

به عقیده لیلاز بعید است که خودروسازان برنامه‌ریزی متفاوتی از گذشته داشته باشند. این حرف لیلاز در واقع به همان پیوندهای عمیقی که میان خودروسازان و شرکایشان وجود دارد اشاره می‌کند. لیلاز در ادامه می‌گوید: بهترین کاری که حالا می‌توان انجام داد این است که خودروسازان داخلی تلاش کنند تا با همکاری شرکای خارجی خود بازار خودروی از دست رفته را بار دیگر به دست بیاورند. به عقیده این کارشناس اقتصادی در حال حاضر بازگرداندن بازار به رونق سال‌های گذشته یکی از ابعاد مهمی است که خودروسازان باید در مذاکرات خود با خارجی‌ها آن را مدنظر قرار دهند. نعمت بخش اما در ادامه صحبت‌هایش تاکید می‌کند که هر کدام از خودروسازان بر اساس برنامه‌های خود، نوع شراکتشان را مشخص خواهند کرد و آنها قطعا تلاش خواهند کرد تا حداکثر منافع خودروسازان و مصرف‌کنندگان را در نظر داشته باشند. او ورود مدل‌ها و پلت‌فرم‌های جدید به صنعت خودرو را قطعی می‌داند و می‌گوید: خودروسازان حتما مناقصاتی برای تولید خودرو و پلت‌فرم جدید برگزار خواهند کرد، در این مناقصات هر خودروسازی که بتواند داخلی‌سازی بیشتر و تامین منافعی مانند صادرات را تضمین کند شریک خودروسازان خواهد بود اصلا شاید آمریکایی‌هایی در این مناقصه برنده شوند ما که نمی‌دانیم.