کاهش تلفات جاده‌ای با اصلاح پلتفرم خودروها
به نقل از روابط عمومی مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی، دفتر مطالعات انرژی، صنعت و معدن این مرکز در گزارشی با عنوان «اثر ارتقای ایمنی خودروها بر کاهش تلفات ناشی از تصادفات جاده‌ای و هزینه‌های آن» آورده است که طبق آمارهای موجود، در ایران سالانه به‌ازای هر ۱۰۰هزار نفر جمعیت ۲۱.۷نفر جان خود را در تصادفات جاده‌ای از دست می‌دهند، درحالی‌که این آمار در جهان ۱۷نفر به‌ازای هر ۱۰۰هزار نفر است. البته در قاره اروپا مرگ‌ومیر تصادفات جاده‌ای، ۷نفر در هر ۱۰۰هزار نفر است.
از سوی دیگر، هزینه‌های اجتماعی-اقتصادی تحمیل‌شده به افراد، جامعه و کشور ناشی از تصادفات جاده‌ای نیز بیانگر ضرورت سیاستگذاری مناسب در راستای کاهش مرگ‌ومیر و مصدومان تصادفات در کشور است. ازاینرو اعمال اقدام‌هایی در راستای افزایش ایمنی سرنشینان خودرو از جمله بهبود وضعیت جاده‌ای کشور، ارتقای فرهنگ رانندگی و افزایش ایمنی خودروهای تولیدی حائز اهمیت است.
تصادفات جاده‌ای علاوه بر هزینه‌های مالی و اقتصادی قابل‌توجه نظیر از بین رفتن نیروی انسانی، کاهش بهره‌وری، افزایش هزینه‌های درمانی و... هزینه‌های اجتماعی غیرقابل‌جبرانی را به جامعه تحمیل می‌کند. در این راستا به‌منظور تحلیل هزینه-فایده ارتقای ایمنی خودروهای ساخت داخل، میزان کاهش هزینه‌های اجتماعی-اقتصادی آسیب‌های ناشی از تصادفات در صورت ارتقای ایمنی خودروهای تولیدی مدنظر قرار گرفته است. دو مورد از مهم‌ترین و پرکاربردترین روش‌های محاسبه هزینه‌های اجتماعی-اقتصادی تصادفات جاده‌ای، روش «سرمایه انسانی» و «تمایل به پرداخت» است که در این گزارش مورد توجه قرار گرفته است.
آخرین محاسبات که در سال‌های ۲۰۰۹ و ۲۰۱۳ در خصوص ایران انجام شده، نشان‌می‌دهد هزینه تصادفات جاده‌ای از طریق روش‌های سرمایه انسانی و تمایل به پرداخت به‌ترتیب سهم، ۲۰۱۹ و ۷۰۹درصد از تولید ناخالص داخلی بوده است. در نتیجه، افزایش ایمنی سرنشینان خودرو برای جلوگیری از آسیب‌های جدی در تصادفات جاده‌ای حائز اهمیت است. ازاینرو در این گزارش، از یک تحلیل هزینه-فایده به‌منظور ارزیابی طرح افزایش ایمنی خودروهای تولیدشده در داخل، از طریق مقایسه هزینه‌های لازم به‌منظور بهبود ایمنی خودروهای ساخت داخل در مقابل منفعت اقتصادی و اجتماعی حاصل‌شده از کاهش کشته‌ها و مجروحان تصادفات جاده‌ای، استفاده شده است.
در این گزارش آمده است که در راستای محاسبه هزینه-فایده افزایش سطح ایمنی خودروهای داخلی، پلتفرم خودروهای تولیدشده داخلی مورد توجه قرار گرفته است. خودروهای فعلی در ناوگان خودروهای سواری کشور را اغلب دو خودروساز مطرح، یعنی سایپا و ایران‌خودرو، تولید کرده‌اند که بخش قابل‌توجهی از محصولات سایپا، از پلتفرم خودرو پراید بهره گرفته شده و در غالب محصولات ایران‌خودرو، از پلتفرم خودرو پژو ۴۰۵ استفاده شده است. این گزارش با بررسی پلتفرم خودروهای فعلی کشور و مقایسه آنها با پلتفرم خودروهای با ایمنی بیشتر که اخیرا تولید شده‌اند، میزان کاهش مجروحان و مرگ‌ومیر ناشی از تصادفات جاده‌ای در ایران را ارزیابی کرده است.
با توجه به نتایج حاصل‌شده می‌توان مشاهده کرد که براساس سناریوی مورد بررسی، در صورت استفاده از خودروهای با پلتفرم جدید و ایمن‌تر به‌جای خودروهای با پلتفرم قدیمی‌تر، می‌توان میزان مرگ‌ومیر و مصدومان مربوط به سر‌نشین و راننده تصادفات جاده‌ای را در حدود ۵۰درصد کاهش داد. این میزان معادل ۳۰درصد از تلفات و مجروحان مربوط به حوادث جاده‌ای است.
این گزارش مطرح می‌کند تغییر پلتفرم خودروهای درحال‌تردد یک برنامه بلندمدت است و این موضوع به‌عنوان مکمل در کنار اقدام‌های کوتاه‌مدت و پربازده مانند کنترل سرعت باید پیگیری شود. درنهایت با توجه به میزان هزینه‌های سالانه تصادفات جاده‌ای در ایران، میزان کاهش این هزینه‌ها در صورت ایمن‌سازی ناوگان خودروی کشور و بهره‌مندی از افزایش ایمنی آن در سال‌های بعد تا پایان عمر ناوگان ایمن شده، با هر دو روش سرمایه انسانی و تمایل به پرداخت مورد محاسبه قرار گرفته است.
طبق روش سرمایه انسانی، کاهش هزینه تصادفات ناشی از ایمن‌سازی خودروها به‌ازای هر خودرو در طول عمر بیست‌ساله ناوگان خودروهای سواری، ۲۱۵۹دلار و با استفاده از روش تمایل پرداخت، کاهش هزینه ۷۷۹۲دلار محاسبه شده است. جایگزینی و تبدیل پلتفرم خودروهای تولیدی و افزایش ایمنی آنها، بین ۸۹۰ الی ۱۶۲۶دلار هزینه در بر خواهد داشت. افزایش ایمنی خودروهای ساخت داخل از لحاظ اقتصادی برای کشور در سطح کلان توجیه‌پذیر بوده و می‌توان در این راستا برنامه‌ریزی‌های مدون انجام داد.
این گزارش در راستای افزایش ایمنی خودروهای تولیدشده در کشور و همچنین کاهش تلفات و سوانح جاده‌ای، پیشنهادهایی را مطرح می‌کند که به این شرح است: ایجاد ارتباط بین سود خودروساز و سطح ایمنی خودروهای تولیدی، ضرورت تکمیل پایگاه داده‌های موجود به‌منظور ارزیابی دقیق هزینه‌های اجتماعی-اقتصادی تصادفات جاده‌ای، دریافت مالیات کمتر از خودروهای با ایمنی بیشتر، تاثیر میزان ایمنی خودرو در حق بیمه آن، انجام اصلاحات لازم برای استانداردهای ۸۵گانه صنعت خودرو و حرکت به‌سمت تولید استانداردهای داخلی و راه‌اندازی مراکز تست ایمنی در کشور.
