در گفت‌و‌گو با رییس دانشکده خودرو دانشگاه علم و صنعت عنوان شد
ساخت اولین پلت‌فرم ملی بدون خودروسازان
گروه خودرو – طی دهه‌های گذشته خیلی شنیده نشده که صنعت خودرو و دانشگاه پروژه‌ای مشترک را دنبال کرده باشند و یا همسو با یکدیگر قدم بردارند. در عوض اساتید دانشگاه همیشه به عملکرد خودروسازان معترض بوده و بودجه اندک تحقیقاتی آنها را مورد انتقاد قرار داده‌اند.
عکس: آکو سالمی
گروه خودرو - طی دهه‌های گذشته خیلی شنیده نشده که صنعت خودرو و دانشگاه پروژه‌ای مشترک را دنبال کرده باشند و یا همسو با یکدیگر قدم بردارند. در عوض اساتید دانشگاه همیشه به عملکرد خودروسازان معترض بوده و بودجه اندک تحقیقاتی آنها را مورد انتقاد قرار داده‌اند. به اعتقاد بسیاری از اساتید علمی و کارشناسان خودرو، صنعت خودرو سالیان سال است که از بدنه دانشگاه دور بوده و این دو مدت‌هاست که هیچ ارتباطی با هم ندارد. در همین زمینه برخی کارشناسان نیز معتقدند که صنعت خودرو در کشور ما، صنعتی سیاسی است که کمتر به بدنه علمی آن توجه شده است.گذشته از این نظرات در شرایطی قرار داریم که دولت پروژه ساخت یک پلت‌فرم ملی را به دانشگاهیان واگذار کرده است. هر چند گفته می‌شود که دولت با قطع امید از خودروسازان کشور ساخت این پلت‌فرم را به دانشگاهیان سپرده اما خودروسازان هم در این بین بیکار نمانده و ساخت پلت‌فرم‌های دیگری که کلمه ملی را یدک می‌کشند، آغاز کرده‌اند.
به گفته، محمدحسن شجاعی فرد رییس دانشکده خودرو دانشگاه علم و صنعت، پلت‌فرمی که قرار است به واسطه‌این دانشکده و با مشاوره متخصصان خارجی ساخته شود با حمایت‌های مالی دولت و همچنین شرکتی خصوصی سرانجام پیدا خواهد کرد. ظاهرا شرکت‌های خودروساز در این پروژه هیچ دخالتی ندارند.در این زمینه با محمد حسن شجاعی فرد رییس دانشکده خودرو دانشگاه علم و صنعت و مدیر پروژه ساخت پلت‌فرم ملی به گفت‌و‌گو نشستیم.
دانشکده خودروی دانشگاه علم و صنعت، با توجه به پروژه‌هایی که‌این روزها از سوی مسوولان برای پیشبرد اهداف صنعت خودرو برایش تعریف شده، محل رفت و آمد اساتید دانشگاهی و در شکل محدود خودروسازان شده است. پیش از اینکه به جزئیات این برنامه‌ها بپردازیم به عنوان اولین سوال می‌خواهم ارزیابی شما را از وضعیت کنونی صنعت خودرو کشور بدانم؟
صنعت خودروی ایران حدود ۴۵ سال است که به صورت جدی فعالیت خود را آغاز کرده و می‌توان گفت طی این مدت توانایی‌های زیادی را کسب کرده است. در حال حاضر در کنار این توانایی‌ها، امکانات گسترده و خوبی هم وجود دارد که به هرحال می‌تواند ما را در سطح دنیا در ردیف سیزدهم از نظر کمیت تولید قرار بدهد. بنابراین اگر بخواهیم به خود صنعت نگاه کنیم می‌بینیم که توانایی و پتانسیل خوبی وجود دارد. اما اگر بخواهیم از نظر بازدهی نگاه کنیم می‌بینیم که با این ظرفیت و با این سابقه ما باید هم اکنون در سطح صادرکنندگان رده ۴ یا ۵ دنیا باشیم که متاسفانه از نظر صادرات ما هیچ رده‌ای نداریم، به‌این خاطر که خودروی ما کیفیت ندارد. به نظر من ما بعد از ۴۵ سال یک عقب گرد جدی داشته‌ایم. یعنی از مونتاژ شروع کردیم و به مونتاژ رسیده‌ایم. این کل ماجرای صنعت خودروی ما است.
با تعریفی که شما ارائه کردید، می‌توان این‌طور استنباط کرد که آینده روشنی در انتظار صنعت خودروی ما نیست، این در حالی است که داخلی سازی بیشتر خودروهای پرتیراژ کشور هم واقعیتی است که باید پذیرفت، در این مورد چه نظری دارید؟
نه، ما در تولید افتی نداریم. این هم یک واقعیت است که داخلی شدن خودرو واقعا اتفاق افتاده است. الان هم اگر تولید خودرو در حد مطلوب نیست به‌این خاطر است که مشتری ندارد. زیرا مشتری ما تنها در داخل ایران است و وقتی که بازار اشباع شود یا قیمت نامناسب باشد این محصولات هم خریداری ندارند. این الزاما به دلیل عدم کیفیت نیست. به‌این دلیل است که خودروساز ما صادرات ندارد و به بازار داخلی قناعت کرده، بازار داخلی هم سرمایه‌گذاری‌هایش متفاوت است. یعنی بازار اگر ببیند خودرو سود خوبی دارد به سراغ خودرو می‌رود و ۱۰۰ تا خودرو می‌خرد و کنار می‌گذارد اگر ببیند مسکن سود خوبی دارد به سراغ مسکن می‌رود، بنابراین علت کاهش تولید به دلیل کیفیت پایین یا وابستگی زیاد به خارج نیست. مشکل اصلی این است که ما هنوز بعد از ۴۵ سال خودروسازی، روی پلت‌فرم ۴۰ سال پیش خودرو می‌سازیم و این در شان خودروسازی ما نیست.
پس با این اوصاف تولید پلت‌فرم ملی توجیه پیدا می‌کند. اما با توجه به مشکلات کنونی، چطور می‌شود به‌این هدف دست پیدا کرد؟
متاسفانه بعد از ۴۵ سالی که کار کرده‌ایم هیچ‌وقت به دنبال طراحی یک خودرویی که برند ایرانی باشد نبوده‌ایم. یک وقتی هم که روی سمند کار کردیم، آمدیم روی پلت‌فرم پژو خودروی ملی ساختیم. پولی هم که برای سمند هزینه کردیم تقریبا ۵/۲ برابر طراحی از صفر تا صد یک خودرو در اروپا بود.
چرا؟
به خاطر عدم تجربه و امکانات علمی قیمت همه چیز ۲ یا ۳ برابر تمام شد.
یعنی در تولید خودروی ملی جدید بر روی پلت‌فرم کاملا ایرانی، تمام اینها که گفتید رعایت می‌شود؟
در پروژه‌ای که به دنبال آن هستیم یعنی تولید خودروی ملی، می‌خواهیم با طراحی و تولید پلت‌فرم ملی به صنعت خودرو سامان بدهیم. به گونه‌ای که پلت‌فرمی داشته باشیم که متعلق به خودمان باشد و ویژگی‌هایش به گونه‌ای باشد که اگر مشکلی پیش آمد،مثل تحریم بین‌المللی، تحت تاثیر شرکت‌های خارجی نباشیم. به هر صورت پلت‌فرم ملی پروژه‌ای است که ما شروع کرده‌ایم و فکر می‌کنم که از ضرورت‌های اصلی خودروسازی است و این نکته را نیز یادآوری کنم که‌این پروژه هیچ ربطی به صنعت خودروی فعلی ما ندارد. یعنی این از دل صنعت خودروسازی بیرون نیامده است. زیرا صنعت خودروی ما یک صنعت مریض است.
برای این بیمار، درمانی هم وجود دارد؟
بله. درمانش این است که یک پلت‌فرم ملی، توسط یک تیم دانشگاهی طراحی شود و بعد برسیم به جایی که بتوانیم از طریق یک تولیدکننده دیگر به تولید محصولی جدید بپردازیم. در حال حاضر یک تولید کننده جدید قرار است وارد بازار شود که الان در حال سرمایه‌گذاری برای تولید محصول جدید است.
کدام شرکت قرار است این سرمایه‌گذاری را انجام بدهد؟
شرکت پارسیان که یک شرکت خصوصی است و تا به حال فعالیت خودروسازی نداشته، اما قرار است کارش را اصولی آغاز کند.
پس تکلیف پلت‌فرم‌هایی که یکی از خودروسازان بزرگ کشور از تولیدش سخن گفته، چه می‌شود؟ بالاخره کدام یک از این پلت‌فرم‌ها ملی است؟ مال شما یا آن خودروساز؟
یک خودرو ملی باید به تمام معنا ملی باشد.
پس در این بین تعامل دانشگاه و صنعت چه می‌شود؟ خیلی از دست‌اندرکاران صنعت خودرو طراحی پلت‌فرم توسط دانشگاهیان را تعامل جدی این دو تعبیر می‌کردند...
دانشکده خودرویی که هم اکنون فعالیت دارد متعلق به صنعت است ولی مال صنعتی است که تفکر ارتباط با دانشگاه را داشته باشد. اما متاسفانه مدیران ما دولتی هستند و با دولت‌ها عوض می‌شوند. در رابطه با این سوال باید بگویم متاسفانه الان قطع رابطه کامل داریم با صنعت.
آقای دکتر برای تولید پلت‌فرم ملی که مد نظر شماست با کشور خاصی هم قرارداد همکاری بسته شده؟
ما برای تولید این پلت‌فرم با هیچ کشوری قرار داد نمی‌بندیم. زیرا این پلت‌فرم کاملا بر اساس طراحی ملی است. در‌واقع ما از متخصصان کشورهای دیگربه صورت مشاوره کمک می‌گیریم و اینها باید به‌ایران بیایند، ما جایی نمی‌رویم. ما با افراد قرار داد می‌بندیم نه با شرکت‌ها.
الان با کدام افراد و از کدام کشورها قرارداد بسته شده و تخصص این افراد چیست؟
اینها از متخصصان خوب شرکت‌های اروپایی در زمینه طراحی پلت‌فرم هستند. ما با اینها مذاکراتی را انجام می‌دهیم تا این مسیر را هرچه سریع‌تر طی کنیم.
یعنی ما قبلا چنین ارتباطی با متخصصان مطرح دنیا نداشته‌ایم؟
متاسفانه خیر. اگر زمانی که سمند طراحی می‌شد سازندگان آن با دانشگاه‌ها ارتباط برقرار می‌کردند و از طریق دانشگاه هم به کشورهای دیگر وصل می‌شدیم الان در کنار سمند ۵ خودرو با برند ایرانی و با کیفیت قابل صادرات داشتیم. الان هم ما نمی‌خواهیم بگوییم تمام کارها را خودمان انجام می‌دهیم بلکه می‌خواهیم از مشاوره متخصصان خارجی ۵ کشور خودروساز که مجموعا ۲۰ نفر می‌شوند استفاده کنیم. به‌این ترتیب ما از میان تکنولوژی‌های مختلف بهترین آنها را انتخاب می‌کنیم.
گویا شما برای خودروهایی که قرار است با این پلت‌فرم‌ها ساخته شود، قیمتی حدود ۱۲ هزار دلار در نظر گرفته‌اید. آیا تعیین قیمت برای خودرویی که هنوز پلت‌فرم آن هم ساخته نشده می‌تواند واقعی باشد؟
هدف ما خودرویی بین ۱۰ تا ۱۲ هزار دلار است با استانداردی که قابل صادرات باشد. زیرا در دنیا خودروی ۱۲ هزار دلاری صادر می‌شود در صورتی که ما الان خودروی ۳۰ هزار دلاری هم می‌سازیم اما نمی‌توانیم صادر کنیم. قیمت خودرو را از قبل تعیین کردن هم یک علم است. ما در دنیا دو مدل قیمت‌گذاری داریم. یک مدل این است که قیمت را ثابت می‌گیرند سود را متغیر اما در ایران بر عکس است، سود ثابت است و قیمت متغیر. علت عمده این مساله هم این است که ما در ایران مدیریت ضعیفی در این زمینه داریم.
بنابراین قیمتی را که شما برای محصولتان تعیین کرده‌اید تا زمان ساخت آن تغییر نخواهد کرد؟
ببینید ما اصلا خودمان را با خودروساز داخلی مقایسه نمی‌کنیم. ما طراحی خودرویمان را با طراحی یک خودروی اروپایی مقایسه می‌کنیم و می‌گوییم اگر یک خودروی ۱۲ هزار دلاری در اروپا می‌تواند با آن قطعات با کیفیت، نیروی انسانی و هزینه‌های گران تولید و صادر شود، ما هم می‌توانیم این کار را انجام دهیم. به همین دلیل است که ما به خودروسازی داخلی اکتفا نکرده‌ایم زیرا از نظر ما و از نظر تکنولوژیکی این دو خودروساز دیگر سنتی محسوب می‌شوند و وزارت علوم و وزارت صنایع هم شرکتی را که اصلاتجربه‌ای در خودروسازی ندارد را انتخاب کرده‌اند تا از صفر شروع کنیم. یعنی ما به‌این شرکت کمک می‌کنیم تا اولین محصولش را که محصولی ملی نیست را با کیفیت بین‌المللی تولید کند.
یعنی این خودرو که بر اساس پلت‌فرم جدید ساخته می‌شود ملی نیست؟
قرار است در ابتداCKD این خودرو از خارج بیاید و به صورت مونتاژی تولید شود و بعد پلت‌فرمی که ما طراحی کرده‌ایم به خط تولید آن منتقل می‌شود.
چه مقدار زمان برای اتمام این پروژه در نظر گرفته‌اید؟
طراحی و ساخت نمومه‌های این پلت‌فرم، طبق برنامه‌ریزی‌های ما طی ۳ سال تمام می‌شود. در ضمن طی این ۳ سال به طور همزمان خط تولید آن هم طراحی و ساخته می‌شود.
فکر می‌کنید چرا کیفیت در خودروهای ما هنوز به عنوان یک چالش اساسی وجود دارد؟
این هم به بحث مدیریتی برمی‌گردد. صنعت یک سیستم است که به یک مغز متفکر احتیاج دارد.
به نظر بسیاری از کارشناسان حمایت‌های دولت می‌تواند باعث درجا زدن خودروسازی یک کشور شود. نظر شما در این رابطه چیست؟
در همه جای دنیا دولت در کار خودروساز هیچ دخالتی نمی‌کند مگر حمایت‌های بجا، در حالی که در ایران تمام دخالت‌ها توسط دولت از طریق تعیین مدیر صورت می‌گیرد.
دولت هم در پروژه طراحی پلت‌فرم ملی دخالت دارد یا این پروژه کاملا خصوصی محسوب می‌شود؟
در این پروژه پول طراحی را دولت می‌دهد و بعد از آماده‌سازی مجانی در اختیار بخش خصوصی گذاشته می‌شود تا آن را تولید کند. این یک دخالت موثر از جانب دولت است و در نتیجه ما خودرویی در شان مردم ایران خواهیم داشت.
برای انجام این پروژه چه قدر سرمایه لازم است؟
اتفاقا چند روز قبل که با آقای رییس‌جمهور در رابطه با این مساله صحبت می‌کردم گفتند که هرچقدر لازم باشد برای پیشرفت این طرح کمک می‌کنند. فعلا ۵۰ میلیارد تومان برای این کار پیش‌بینی شده ولی چنانچه‌این رقم بیشتر هم شود قول گرفته‌ایم که تامین شود.
آقای دکتر بازار انحصاری چقدر می‌تواند در درجا زدن صنعت خودروی یک کشور و افت کیفیت محصولات آن تاثیرگذار باشد؟
وقتی یک تولیدکننده ببیند هر چیزی را که به مشتری می‌دهد، مشتری مجبور است بخرد اصراری به بالا بردن کیفیت، زیبایی و مدل خودرو نخواهد داشت. بنابراین شما می‌بینید در کشور ما از یک پلت‌فرمی که به ۲۰ یا ۳۰ سال قبل تعلق دارد، سالی ۷۰۰هزار تا تولید می‌شود. این در هیچ جای دنیا سابقه ندارد. پرفروش‌ترین پلت‌فرم دنیا در سال ۲۰۰۴ مگان بود که در اروپا ۴۰۰ هزارتا تولید شد و در آن زمان در اروپا مثل بمب صدا کرد! بنابراین فروش یک پلت‌فرم ۳۰ ساله به تعداد ۷۰۰ هزارتا در سال به معنی بازار انحصاری است و تا وقتی که‌این بازار وجود داشته باشد نباید از صنعت خودرو انتظار پیشرفت داشته باشیم.
راه حل خروج از این انحصارگری در بازار داخل و رسیدن به بازارهای دیگر چیست؟
برای خروج از این انحصار ما باید رقابت را به جایی برسانیم که مردم جنس داخلی را به خارجی ترجیح بدهند. در رابطه با صنعت خودرو ما می‌توانیم تعرفه را برای خودروهای ۱۰ هزار دلار به پایین که می‌تواند با خودروهای ساخت داخل در کلاس B رقابت کند، ۱۰ یا ۲۰ درصد قرار بدهیم نه ۹۰ درصد. لازم هم نیست که یک میلیون از آن خودرو وارد کنیم، برای شروع مثلا ۱۰۰ هزارتا از آن وارد کنیم یعنی ۱۰ درصد تولید داخل، سال بعد ۲۰ درصد تولید داخل وارد کنیم و خواهیم دید که خودروهای وارداتی با سرعت بیشتری فروخته خواهند شد و خودروساز داخلی برای رقابت با این وارداتی‌ها کیفیت کار خود را بالا می‌برد. هروقت این سطح رقابت به جایی رسید که هرکدام از خودروهای وارداتی و ساخت داخل ۵۰ درصد بازار را به دست گرفت، آن زمان می‌توانیم بگوییم که خودروی قابل صادرات خواهیم داشت. این کار واقعا هم عملی است. البته من فکر می‌کنم با همین خودرویی هم که در دست طراحی داریم و قرار است تا ۴ یا ۵ سال آینده به بازار بیاید تحولی در صنعت خودروسازی داخلی ایجاد می‌شود، زیرا خودروسازهای فعلی ما مجبور می‌شوند کیفیت کار خود را بالاتر ببرند.
یعنی خودروسازی ما برای اینکه با قدرت بیشتری به مسیر ادامه دهد، لازم نیست از حضور و تجربه‌های خودروسازهای بزرگ دیگر یا جوینت شدن با آنها تاثیر بگیرد؟
با سیستم مدیریتی که ما داریم نه، پژو الان چند سال است که در ایران حضور دارد؟ این حضور چه کمکی به ما کرده؟ در‌واقع هیچ تاثیری نگرفته‌ایم. بدتر از آن این است که بیاییم برویم با چین قرارداد همکاری ببندیم. بنابراین چنین حضوری اصلا به نفع خودروسازی ما نیست. ارتباطی خوب است که چیزی به ما بیاموزد برای مثال یکی از پیشنهاداتی که مشاوران ما داده‌اند این بوده که طراحی ما درساخت قطعات باید طوری باشد که ما را در شرایط تحریم، تحت فشار قرار ندهد. بنابراین حضور خارجی‌ها در ایران به شرطی خوب است که به ارتقای بدون محدودیت ما کمک کنند، ارتقایی که اثرات تحریم، را در آن نبینیم. نه‌اینکه مارا بعد از چهل سال به سمت مونتاژ ببرد.
در رابطه با تولید خودروهای هیبریدی در چه جایگاهی هستیم؟ از عملکرد دانشکده خودرو در طراحی و تولید خودروهای هیبریدی یا الکتریکی راضی هستید؟
واقعیت این است که حرف‌های غیر علمی در ایران زیاد زده می‌شود. مثل اتفاقی که برای خودروهای ال.پی.جی افتاد و هر چقدر ما از ایرادات آن گفتیم کسی گوش نکرد و تبلیغات در جهت این خودروها همچنان ادامه داشت. در صورتی که از ۶۰۰ میلیون خودرویی که در دنیا در حال حرکت است شاید یک میلیون گازسوز باشد. اما ما می‌خواستیم تمام تولیداتمان را گازسوز کنیم. در رابطه با خودروهای هیبریدی هم همین‌طور است و هرچقدر که مامی‌گوییم این خودروها در دنیا به یک میلیون هم نمی‌رسد کسی گوش نمی‌کند. قیمت آن هم حداقل دوبرابر خودروی معمولی تمام می‌شود دراین میان ناگهان یکی از وزارتخانه‌ها هم برنامه‌ای ارائه می‌کند مبنی بر اینکه تا سال ۹۲ ما می‌خواهیم ۲ میلیون خودروی هیبریدی داشته باشیم. مگر اینکه معجزه شود برای تولید این تعداد و اگر تولید هم شود با قیمتی که خواهد داشت چه کسی حاضر به خرید آن می‌شود؟
و حرف آخر؟
حرف آخر اینکه خودروهایی که دست مردم ایران داده می‌شود خیلی‌هاشان در شان مردم ایران نیست اگرچه بعضی از خودروهایی که در حال حاضر تولید می‌شود خودروهای بدی نیستند. ما در خودروسازی متخصصان خوبی هم داریم که اگر به آنها اجازه فعالیت داده شود حرف‌های خوبی برای گفتن دارند و تمام اینها برمی‌گردد به داشتن یک مدیریت استراتژیک در صنعت خودرو. ما اگر بخواهیم طبق برنامه ۱۴۰۴ در منطقه اول باشیم باید صادر کننده باشیم و طبیعی است که وقتی رابطه دانشگاه و صنعت بیشتر می‌شود اتفاقات بهتری هم رخ می‌دهد.
ارسال نظر