مقصر تصادف با خودران‌ها کیست؟
در آوریل امسال، یک خودروی تسلا تصادف کرد که در آن دو نفر جان خود را از دست دادند. درست پیش از حرکت هم شاهدان عینی گفته‌اند سرنشینان خودرو در حال تست این خودرو بودند بدون آنکه راننده از امکانات اتوپایلوت تسلا در حال استفاده باشد. تسلا مدعی است که تصادف به این خاطر اتفاق افتاده که هیچ کس پشت فرمان نبوده است. این خودروساز می‌گوید، به طور دقیق دستورالعمل استفاده از امکان اتوپایلوت را به رانندگان گوشزد کرده است. همچنین در وب‌سایت تسلا به صراحت گفته شده که رانندگی با نظارت و مراقبت راننده الزامی است. با این حال خودروسازان هنوز هم در تبلیغات خود اتوپایلوت را به عنوان خودران معرفی می‌کنند. بنابراین پیش از آن که در تصادف‌ها درباره مقصر صحبت کنیم اول باید درک صحیحی از پیچیدگی‌های خودران‌ها داشته باشیم و از اصطلاحات به کار رفته در قوانین و مقررات و آیین‌نامه‌ها و آخرین مسائل این صنعت سر در بیاوریم.
اصطلاح خودران را معادل واژه‌های self-driving، driverless و autonomous به کار می‌برند در حالی که تمایزی بین همه این واژه‌ها وجود دارد. وقتی از واژه self-driving استفاده می‌شود بر اساس تعاریف سازمان ایمنی ترافیک بزرگراه ملی (NHTSA) سطح خودکار بودن یا اتومات بودن متفاوت است. در سطح یک، خودرو فقط به کروز کنترل و سامانه حفظ رانندگی بین خطوط مجهز است. توجه به این نکته حائز اهمیت است که سازمان یادشده تعاریف و توصیف‌های خود را از سطح ۴ و ۵ روزآمد کرده است. خودران‌ها را به ۶ سطح تقسیم‌بندی می‌کنند که از صفر شروع می‌شود. در سطح صفر هیچ کاری خودکار انجام نمی‌شود. در سطح یک، خودران به کمک راننده نیاز دارد. در سطح دو، بدون نیاز به راننده حرکت می‌کند اما به توجه راننده نیاز دارد. در سطح سه، خودران عمل می‌کند اما مسوولیت همچنان با راننده است. در سطح چهار، خودرو به دخالت راننده نیاز ندارد اما همچنان مسوولیت با راننده است. در سطح پنج، پای خودران کامل در میان است که امکان بروز حادثه در آن به صفر رسیده است. در مقررات جدید اما برای سطوح ۴ و ۵ نیاز کمتری به مداخله انسان در رانندگی تعریف شده است. با این حال مفهوم خودران در بین مردم هنوز مورد قبول واقع نشده است. البته بر اساس نظرسنجی‌هایی که از صاحبان تسلای برقی انجام شده، امکانات اتوپایلوت، از استرس رانندگی کم می‌کند و راحتی آن را افزایش می‌دهد. ارائه آمار دقیق درخصوص خودران‌ها دشوار است؛ مخصوصا که گزارش تصادف‌های آنها اجباری نیست. با این حال اطلاعات ارزشمندی در این مورد وجود دارد که شایسته توجه است. اولین تصادف خودران در فوریه سال ۲۰۱۶ به ثبت رسید که مربوط به خودران گوگل بود اما هیچ جراحتی به بار نیاورد.
تصادف‌های خودران گزارش شده بیشتر مربوط به برند تسلاست و اولین تصادف منجر به مرگ در ۷ مه ۲۰۱۷ در فلوریدای آمریکا به ثبت رسید. اولین تصادف خودران اوبر هم در ۲۰ نوامبر ۲۰۱۸ در تمپه آریزونا ثبت شد. دلیل اصلی خطای انسانی عنوان شد که در آن یک پیاده جان خود را از دست داد.
تا پیش از تصادف منجر به مرگ یک پیاده در سال ۲۰۱۸، اوبر ۳۷ تصادف را ثبت کرده بود. وایمو - بخش خودران گوگل - با خودران سطح ۴ از ماه مارس ۲۰۲۰ شروع به جابه‌جایی بار در بزرگراه‌های ایالات تگزاس کرد. خیلی از کارشناسان اعتقاد دارند خودروهای بدون راننده خطای کمتری نسبت به انسان‌ها دارند. با این حال چون تصادف پیش آمده و به هزار دلیل باز هم پیش خواهد آمد، مهم‌ترین موضوعی که باید اول تعیین‌تکلیف شود این است که در صورت تصادف خودران چه کسی مقصر است. در اکثر موارد، تشخیص سبب یا علت تصادف خودران‌ها کار آسانی نیست و در صورت وقوع، نیاز به متخصص حقوقی باتجربه وجود دارد تا موقعیت را به‌دقت بسنجد، داده‌های ثبت شده در خودران را تجزیه و تحلیل و تفسیر کند و از عهده مشورت با کارشناسان مختلف در این مورد برآید.
