«دنیای اقتصاد» طبق صورت‌های مالی خودروسازان بررسی کرد
کاهش مصرف ارزی خودروسازان
در این بین، تحریم نقش بسیار مهمی در کاهش مصارف ارزی خودروسازان طی سال ۹۸ داشته است. این اثرگذاری اولا از ناحیه اختلال در تامین قطعات خارجی بوده و ثانیا از محل توقف تولید برخی خودروهای مونتاژی. پس از تحریم خودروسازی ایران در تابستان ۹۷، شرکت‌های خارجی از جمله چینی‌ها کشور را ترک کردند تا از تیررس جرایم مادی و معنوی آمریکایی‌ها در امان بمانند. با خروج آنها، تولید محصولات مونتاژی در ایران رفته‌رفته افت کرد و در مواردی کلا متوقف شد.
توقف تولید یا افت تیراژ مونتاژی‌ها، در سال ۹۸ بیش از ۹۷ به چشم آمد و در پی آن طبعا مصارف ارزی نیز کاهش یافت. خودروهای مونتاژی مانند برلیانس، چانگان، دانگ‌فنگ و خانواده رنو وابستگی زیادی به قطعات خارجی داشتند، بنابراین ارز زیادی بابت تولید آنها مصرف می‌شد. با حذف یا افت تولید آنها، مصارف ارزی نیز خود به خود کاهش یافت.
جدا از مساله حذف و افت تولید مونتاژی‌ها، موضوع دیگری که سبب شد مصارف ارزی خودروسازان کاهش یابد، مختل شدن تامین قطعات از خارج بود. بسیاری از شرکت‌های تامین کننده قطعات خودرو، از ترس تحریم ارتباط خود را با ایرانی‌ها قطع کردند یا به حداقل رساندند. از همین رو روند تامین قطعات مختل شد و طبعا حجم ورودی قطعات خارجی به کشور در مقایسه با دوران قبل از تحریم کاهش چشمگیری را به خود دید.
نکته دیگر اینجا بود که نقل و انتقال پول نیز در اثر تحریم بسیار سخت شد تا این مساله نیز به نوبه خود سبب کاهش ارسال قطعات خارجی به خودروسازی کشور شود. تمامی این اتفاقات سبب شدند مصارف ارزی خودروسازان در دو سال گذشته به ویژه طی سال ۹۸ از ناحیه تحریم و کاهش تولید، افت کند. اگرچه طبق آمار، تولید محصولات سواری در سه خودروساز بزرگ کشور طی سال ۹۸ و نسبت به ۹۷ روند افزایشی داشته، با این حال این موضوع سبب رشد مصارف ارزی آنها نشده است.
این موضوع جدا از اینکه با توقف تولید یا افت تیراژ مونتاژی‌ها در ارتباط است، به این مساله نیز مربوط می‌شود که خودروسازان در سال ۹۸ (مانند ۹۷) بسیار کمتر از ظرفیت اسمی خود تولید کرده‌اند. آمارها نشان می‌دهد خودروسازان طی سال گذشته و در مقایسه با ۹۶ که تحریمی در کار نبود، تیراژشان تقریبا نصف و بخش نسبتا قابل توجهی از محصولات مونتاژی آنها حذف یا دچار افت تولید شده است. با توجه به این موضوع، تحریم در عین حال که برای خودروسازی کشور بسیار خسارت‌بار بوده و زیان‌های کمی و کیفی آن قابل انکار نیست، در عین حال مصارف ارزی خودروسازان را نیز کاهش داده است. اما مساله اثرگذار مهم دیگر در ماجرای کاهش مصارف ارزی خودروسازان طی سال ۹۸، داخلی‌سازی قطعات است.
ازآنجاکه تحریم سبب مختل شدن ورود قطعات به کشور شد، وزارت صنعت، معدن و تجارت طی سال گذشته نهضتی به نام داخلی‌سازی به راه انداخت تا هم ارزبری را کاهش دهد و هم مانع توقف تولید به دلیل مختل شدن تامین قطعات از خارج شود. بر این اساس، چند میز داخلی‌سازی قطعات طی سال ۹۸ برگزار شد و طبق آنچه وزارت صمت و خودروسازان می‌گویند، نهضت داخلی‌سازی سبب شده بخشی از قطعات خارجی در داخل به تولید رسیده و طبعا ارزبری از ناحیه آنها حذف شود. هرچند با وجود داخلی‌سازی‌های صورت گرفته، خودروسازی کشور هنوز هم به قطعات خارجی به ویژه کیسه هوا، رایانه خودرو و ... وابستگی دارد، با این حال نهضت داخلی‌سازی در کاهش مصارف ارزی خودروسازان بی‌تاثیر نبوده است. میزهای داخلی‌سازی البته همچنان ادامه دارند و قرار است قطعات بیشتری طی سال جاری ساخت داخل شود، بنابراین می‌توان انتظار داشت مصارف ارزی صنعت خودرو طی سال ۹۹ باز هم از ناحیه ساخت داخل قطعات کم شود.
در کنار این مسائل اما سختگیری‌های بانک مرکزی در راستای مدیریت منابع ارزی نیز دیگر دلیل البته خفیف‌تر کاهش مصارف ارزی صنعت خودرو طی سال ۹۸ به حساب می‌آید.
تحریم سبب شد ورود ارز به کشور محدود شود و از همین رو بانک مرکزی تصمیم گرفت منابع ارزی را با سخت‌گیری‌هایش مدیریت کند و این موضوع گریبان خودروسازی را هم گرفت. به عنوان مثال قرار بود بیش از ۸۰۰ میلیون یورو تسهیلات ارزی در اختیار خودروسازان قرار بگیرد، اما بانک مرکزی در نهایت زیر بار این موضوع نرفت. بانک مرکزی البته در ادامه راضی شد تسهیلات ارزی را در ارزهایی غیر از دلار و یورو در اختیار خودروسازان قرار دهد. هرچند در نهایت مشخص نشد تسهیلات موردنظر به صنعت خودرو داده شد یا نه، اما صورت‌های مالی خودروسازان نشان می‌دهد آنها طی سال گذشته از ارزهایی غیر از دلار و یورو استفاده نسبتا چشمگیری داشته‌اند. بر این اساس، بخش قابل توجهی از مصارف ارزی سه خودروساز بزرگ کشور طی سال ۹۸ را یوآن، روپیه، وون، ین و روبل تشکیل داده‌اند.
جزئیات مصارف ارزی
طبق آنچه در صورت‌های مالی خودروسازان آمده، ارزهای مصرفی توسط آنها طی سال گذشته شامل دلار آمریکا، یورو اتحادیه اروپا، یوآن چین، ین ژاپن، درهم امارات، وون کره‌جنوبی و البته روبل روسیه بوده است.
با در نظر گرفتن معادل ریالی، ارز مصرفی اصلی خودروسازان در سال گذشته یورو بوده، چه آنکه ایران خودرو، سایپا و پارس‌خودرو در مجموع بیش از ۸۲ میلیون و ۱۵۵ هزار یورو طی سال گذشته صرف تامین قطعات کرده‌اند. این در حالی است که در سال ۹۷ بیش از ۱۳۲ میلیون یورو صرف تامین قطعات شده بود. مصارف ارزی خودروسازان در بخش دلار اما بالغ بر ۱۱ میلیون و ۸۰۰ هزار دلار بوده که تقریبا یک هشتم مصارف یورویی آنها بوده است.
همچنین با توجه به آمار موجود، مصرف دلاری خودروسازان طی سال ۹۸ و در مقایسه با ۹۷ بیش از یک بیستم شده است. از جنبه نوع ارز اما بیشترین ارز مصرفی خودروسازان در سال گذشته را وون کره‌جنوبی تشکیل می‌دهد. سه خودروساز بزرگ کشور طی سال گذشته بالغ بر ۲۶ میلیارد وون صرف تامین قطعات خارجی کرده‌اند. این در حالی است که در سال ۹۷، مصرف ارزی خودروسازان در این واحد پولی، بیش از ۵۶ میلیارد وون بوده است.
در حالت تفکیکی اما ایران خودرو به‌عنوان بزرگ‌ترین خودروساز کشور، طی سال ۹۸ بیشترین مصرف ارزی را بین سه شرکت اصلی به خود اختصاص داده است. این شرکت طی سال ۹۸ بالغ‌بر ۸ میلیون و ۶۸۷ هزار دلار (بیش از ۱۱۱ میلیارد تومان) هزینه تامین قطعات و مواد اولیه خارجی موردنیاز خود کرده است. مصارف ارزی ایران خودرو در بخش یورویی اما بسیار بیشتر از دلار بوده، چه آنکه این شرکت بیش از ۴۲ میلیون و ۸۰۰ هزار یورو (معادل بالغ بر ۵۳۴ میلیارد تومان) مصرف داشته است. دیگر ارز مصرفی ایران خودرو طی سال ۹۸، وون کره‌جنوبی بوده که رقم آن بیش از ۲۶ میلیارد وون (بالغ بر ۳۰۱ میلیارد تومان) گزارش شده است. ایران خودرویی‌ها اما بالغ بر ۴۸۲ میلیون ین (معادل حدودا ۶۰ میلیارد تومان) نیز صرف تامین قطعات خارجی در سال ۹۸ کرده‌اند. طبق صورت‌های مالی این شرکت، یوآن مصرفی در سال گذشته نیز حدود ۶۰ میلیون یوآن بوده که معادل ریالی آن چیزی نزدیک به ۱۱۵ میلیارد تومان می‌شود. بزرگ‌ترین خودروساز ایران همچنین بیش از ۳۴ میلیون روپیه (معادل حدودا ۷ میلیارد تومان) نیز مصرف ارزی طی سال گذشته داشته است. در صورت‌های مالی ایران خودرو بیش از یک میلیون و ۱۲۵ هزار درهم (معادل بالغ بر ۵ میلیارد و ۱۰۰ میلیون تومان) نیز به ثبت رسیده است. آبی‌های جاده مخصوص اما از روبل هم استفاده کرده‌اند، چه آنکه صورت‌های مالی این شرکت نشان می‌دهد طی سال گذشته بالغ بر ۲۹ میلیون روبل (چیزی حدود ۸ میلیارد و ۷۰۰ میلیون تومان) صرف تامین قطعات شده است.
اما از سایپا هم خبر می‌رسد این شرکت به جز ین، روبل و روپیه سایر ارزهایی را که ایران خودرو سال گذشته مورد استفاده قرار داده، در راستای تامین قطعات استفاده کرده است. بر این اساس، بیش از ۳ میلیون و ۱۱۳ هزار دلار صرف تامین بخشی از قطعات موردنیاز سایپایی‌ها در سال ۹۸ شده است. ارزبری یورویی این شرکت اما بیش از ۳۸ میلیون یورو بوده است.
بنابراین، یورو ارز اصلی مورد استفاده سایپا در سال۹۸ (با توجه به معادل ریالی) به شمار می‌رود. در صورت‌های مالی سایپا اما مصرف ارزی بالغ بر ۷۹ میلیون وون نیز به ثبت رسیده، ضمن آنکه این شرکت بالغ بر ۱۵۵ میلیون یوآن نیز برای تامین قطعات موردنیاز خود طی سال گذشته صرف کرده است. در نهایت حدود ۹۷هزار درهم نیز در لیست مصارف ارزی سال گذشته سایپا به ثبت رسیده است. در صورت‌های مالی این شرکت معادل ریالی ارزهای مصرفی طی سال گذشته ذکر نشده است.
اما به پارس‌خودرو برویم و ببینیم کارنامه مصارف ارزی این شرکت طی سال گذشته به چه شکل بوده است. پارس‌خودرویی‌ها بالغ بر ۳۷۲ میلیون یوآن مصرف ارزی طی سال گذشته داشته‌اند، ضمن آنکه بیش از ۶۰۷ هزار درهم مصرف ارزی نیز در صورت‌های مالی شان ثبت شده است. در بخش دلار اما ظاهرا پارس‌خودرو هیچ مصرف ارزی خاصی نداشته، با این حال این شرکت حدود ۱۱۵ هزار یورو صرف تامین قطعات موردنیاز خود کرده است.
