«دنیای اقتصاد» بررسی کرد
بیشترین سهم بازار متعلق به کدام خودروها است؟
افــــــزایش قیــــمـــــت محصولات خودرویی سال‌هاست که به پشتوانه مالی خودروسازان تبدیل شده حال آنکه با نگاه پوپولیستی دولت و مجموعه صنعتی کشور به صنعت خودرو، مدت‌هاست که قیمت خودرو با تورم عمومی همخوانی ندارد. بنابراین به نظر می‌رسد که خودروسازان سال آینده روزهای سختی در پیش داشته باشند و حتی به گفته برخی از دست‌اندرکاران صنعت و بازار خودرو، چشم‌انداز یا افق روشنی در بهبود عملکرد خودروسازی کشور دیده نمی‌شود.
به این ترتیب کارشناسان با توجه به تجربه و عملکرد سیاستگذار خودرو در سال‌جاری، از وضعیت سال آینده بازار در شرایطی اظهار نا‌امیدی می‌کنند که نگاهی به تولید و عرضه خودرو، گویای این واقعیت است که رشد بهای خودرو نیز اگر طبق خواست خودروساز پیش رود بازهم این صنعت قادر به عبور از بحران‌ها و مشکلات کنونی نیست. رشد قیمت خودرو در سال آینده که اخیرا در اظهارات برخی از مدیران عامل خودروسازی به کرات شنیده می‌شود و آن را منجی خودروسازی می‌خوانند، همچون یک دهه اخیر مانند مسکنی عمل می‌کند که مشکلات دو شرکت را به‌طور موقت تسکین می‌دهد اما نمی‌تواند درد دائم خودروسازی را علاج کند. بنابراین به نظر می‌رسد که دولت و مجلس برای بهبود وضعیت خودروسازی کشور در سال آینده باید قدم‌های بلند و اساسی بردارند تا بلکه بتوانند این بازار را از بحران یا مرز ورشکستگی نجات دهند. همان‌طور که بارها عنوان شد اولین قدم می‌تواند خروج دولت از خودروسازی کشور باشد
چرا که کوتاه کردن دست دولت از این صنعت، به‌معنای خروج رانت و قرار گرفتن خودرو در مسیر رشد است.دولت سیزدهم همچون دیگر دولت‌های پیشین از همان ابتدای فعالیت خود، با شعار واگذاری سهام دولت و خصوصی‌سازی، صنعت خودرو را به چالش کشید، این در شرایطی است که تا به امروز هیچ اقدامی در این زمینه صورت نگرفته است. در هر صورت آنچه مشخص است سال آینده، سالی دشوار برای شرکت‌های خودروسازی کشور خواهد بود. سالی که مقدمات آن از ابتدای سال ۱۴۰۲ همراه با سیاست‌هایی پرخطا پایه‌ریزی شد و اگر این سیاست‌ها در سال جدید نیز تداوم پیدا کند دشواری‌های بسیاری گریبانگیر صنعت خودرو خواهد شد.
۱۴۰۲ با خودروسازان
اگر عنوان کردیم که سال ۱۴۰۲ سال پرباری برای خودروسازی کشور نبوده دلیل محکم آن عدم‌تحقق برنامه‌های تولیدی این شرکت‌هاست. آنچه مشخص است دو خودروساز بزرگ کشور به دلیل برنامه تولیدی که وزارت صمت به آنها دیکته کرده بود با عقب‌ماندگی روبه‌رو هستند به‌طوری که دو شرکت ایران‌خودرو و سایپا ۶۱درصد برنامه تولیدی وزارت صمت را جامه عمل پوشاندند. با این حال اما شرکت‌های بخش خصوصی خودروسازی وضعیت بهتری را نسبت به شرکت‌های نیمه‌دولتی تجربه کردند به‌طوری که شرکت مدیران خودرو ۹۷درصد برنامه تولیدی خود را محقق کرده و کرمان موتور نیز رکورد ۶۸درصد را شکسته است. گروه بهمن نیز ۷۰درصد و آرین پارس موتور نیز ۷۷درصد به وعده تولیدی خود عمل کردند. به این ترتیب به نظر می‌رسد که خصوصی‌ها البته به لطف تزریق ارز مناسب توانستند سهم خود را در بازار خودرو افزایش دهند. در مقایسه با سال گذشته نیز تولید خصوصی‌ها با درصد رشد بیشتری نسبت به نیمه‌دولتی‌ها همراه بوده است. بر این اساس در شرایطی تا بهمن ماه سال‌جاری ایران خودرو و سایپا در تولید خودرو روند نزولی را طی کردند که خصوصی‌ها باز هم با رشد تیراژ همراه بودند. در این بین کرمان موتور با رشد۱۰۱ درصدی تولید تا بهمن ماه سال‌جاری نسبت به بازه زمانی سال گذشته در سر‌لیست پربازده‌ترین شرکت‌های خصوصی قرار دارد و بعد از آن نیز مدیران خودرو با رشد ۵۹ درصدی در رتبه دوم رشد تولید قرار دارد. گروه بهمن نیز تا ۱۱ ماهه سال‌جاری نسبت به بازه زمانی سال گذشته ۳۴درصد رشد را در تولید تجربه کرده است.
چه خودرویی بیشترین سهم بازار را دارد؟
آنچه مشخص است طی چهارساله تحریم همراه با فشار سازمان ملی استاندارد مبنی بر تجهیز خودروها به استانداردهای 85گانه، بسیاری از خودروها از رده خارج شدند حال آنکه همراه با خروج خودروهای قدیمی، محصولات جدید و به‌روزی جایگزین این خودروها نشد و تنها محصولات اندکی به بازار ورود کرد. بر این اساس خودروسازان نیز خود چندان تمایلی به ادامه تولید محصولات قدیمی نداشتند چرا که این محصولات پرتیراژ، به دلیل قیمت‌گذاری دستوری جز انباشت زیان و ضرر برای خودروساز سودی نداشت. در حال حاضر نیز با نگاهی به محصولات تولیدی و سهم هر یک در بازار به این واقعیت پی خواهیم برد که در سال‌های اخیر اولا تنوع محصولات تولیدی به شدت کاهش پیدا کرده و ثانیا خودروسازان با ارتقای محصولات قدیمی خود و تجهیز آپشن و... به همراه افزایش قیمت این خودروها، تمرکز تولید را بیشتر بر این محصولات قرار داده‌اند. به این ترتیب از ابتدای سال‌جاری تاکنون خودروی کوئیک به عنوان پرتیراژترین خودروی سایپا بوده و سهمی 54 درصدی از محصولات تولیدی این شرکت کسب کرده است. بعد از آن نیز ساینا با سهم 31 درصدی به عنوان محصول پرتیراژ سایپا شناخته می‌شود.
اما شاهین تا بهمن ماه سال‌جاری تنها 14درصد از سهم تولید سایپا را به خود اختصاص داده است که این موضوع نشان‌دهنده آن است که این خودرو کمترین سهم را در سبد محصولاتی سایپا دارد. اما سبد محصولاتی ایران خودرو نیز جالب است چرا که پژو پارس بیشترین سهم را در تولید این شرکت از آن خود کرده است. قرار بر این بود که این خودرو تا نیمه اسفندماه تولید شود، این در شرایطی است که سازمان ملی استاندارد با عقب‌نشینی از مواضع سفت و سخت اولیه خود، بالاخره مجوز ادامه تولید این خودرو را (تا هر زمانی که خودروساز بخواهد) داد. حالا با نگاهی به سهم تولید خودروی سواری ایران‌خودرو، متوجه خواهیم شد که اگر سازمان ملی استاندارد این خودرو را از خط تولید ایران خودرو خارج می‌کرد، چه‌بسا این شرکت با وضعیت سال‌های بعد از خروج پیکان از این شرکت مواجه می‌شد.
خودروی پیکان سال 84 با فشار سازمان حفاظت محیط‌زیست و همچنین سازمان ملی استاندارد از خط خارج شد حال آنکه به دلیل نبود خودروی جایگزین، این شرکت متحمل زیان زیادی در فقدان خودروی پیکان شد. حالا آمارهای ارائه‌شده توسط وزارت صمت گویای این نکته است که پژوپارس بیشترین سهم را در تولید خودروی سواری ایران خودرو در سال 1402 داشته، این در حالی است که 207 با سهم 26درصدی در رتبه بعدی قرار دارد. دنا از دیگر محصولات تولیدی بزرگ‌ترین خودروساز کشور با سهم 16 درصدی در رتبه بعدی قرار دارد و سمند سورن نیز با سهم 12 درصدی در رتبه چهارم.تارا، رانا و هایما در رتبه‌های بعدی هستند و زیر 10درصد از سهم این شرکت را کسب کردند. البته باید این نکته را نیز مورد توجه قرار داد که کوئیک به عنوان پرتیراژترین خودروی سواری سایپا در 11 ماهه سال‌جاری نسبت به بازه زمانی مشابه 9درصد افت تولید داشته و خودروی پژو پارس نیز به عنوان پرتیراژترین محصول ایران خودرو در 11 ماهه 1402 کاهش 28 درصدی داشته است. هر چند که تولید 207 نیز با روند کاهشی همراه بوده است.
اما نگاهی به مجموع خودروهای نیمه‌دولتی و خصوصی بیانگر آن است که برخی از خودروهای مونتاژی متعلق به بخش خصوصی تیراژ بالاتری نسبت به دو شرکت خودروسازی کشور دارند. به عنوان نمونه خودروی ام‌وی‌ام 22، 33، 55 توانسته سهم 5.5 درصدی در بازار خودروی کشور کسب کند و بالاتر از محصولاتی همچون شاهین و تارا، رانا و حتی هایما قرار بگیرد. بعد از محصولاتی همچون تیگو، جک کرمان موتور و آریزو 5 و 6 نیز توانستند بالاتر از رانا و هایما قرار بگیرند. به این ترتیب گروه کوئیک، پژوپارس، 207، گروه ساینا، دنا، و در نهایت سمند و سورن به ترتیب بیشترین سهم تولید خودروی سواری در 11 ماهه سال‌جاری را از آن خود کرده‌اند. جالب اینجاست که سه خودروی پرتیراژی که از آنها نام بردیم هر کدام در 11 ماهه سال‌جاری نسبت به بازه زمانی سال گذشته با افت تولید همراه بوده‌اند.
