صعود تولید خودروسازی خصوصی
سهم ۲۰ درصدی چینی‌ها از بازار خودرو
۱۳ ماه از وعده آزادسازی واردات خودروهای صفر می‌گذرد با این حال هیچ خودرو وارداتی رنگ جاده‌ها و خیابان‌های کشور را به خود ندیده است.
در ۶ ماه گذشته و همراه با تصویب آیین‌نامه واردات، تنها محتوای وعده و وعیدهای سیاستگذار تغییر کرده بدون اینکه خودرویی وارد کشور شود.
وعده خودروهای ارزان، وارداتی‌های ۲۰هزار دلاری، ورود ۲۰۰هزار دستگاه خودرو در سال‌جاری و دست آخر واردات خودروهای برقی تنها بخشی از وعده‌های سیاستگذار بوده که در ۶ ماه گذشته، بازار و مصرف‌کنندگان را به خود مشغول کرده است.
سیاستگذار در این مدت از ثبت‌سفارش وارداتی‌ها تا بارگیری در کشتی و رسیدن این کشتی‌ها به بنادر ایران و در نهایت تخلیه خودروها در گمرکات را لحظه به لحظه در اخبار و مصاحبه‌های مفصل به سمع مردم می‌رساند حال آنکه هنوز هیچ خبری مبنی بر ترخیص این خودروها از گمرکات کشور منتشر نشده است.
وقتی نمایندگان مجلس پیگیر چرایی حرکت لاک پشتی وارداتی‌ها می‌شوند، فلش پاسخ‌ها به سمت کمبود منابع ارزی است و وقتی رسانه‌ها خواستار پاسخگویی مسوولان در این زمینه می‌شوند تعلل‌ها به عدم‌مجوز سازمان ملی استاندارد برای واردات این نوع خودروها نسبت داده می‌شود.
در هر صورت به گفته بسیاری از نمایندگان مجلس و به نقل از مقامات صنعتی کشور آنچه تا به امروز به عنوان مانع ورود خودرو به کشور شناخته شده کمبود منابع ارزی است.با این حال اما به نظر می‌رسد خودروسازان مونتاژی که در تولید خودرو ارزبری بالایی هم دارند، چندان دغدغه‌ای در این زمینه ندارند.به طوری که در تیرماه سال‌جاری با وجود چشم انتظاری مصرف‌کنندگان برای تحقق وعده‌های وارداتی سیاستگذار به بهانه کمبود منابع ارزی، خودرویی وارد کشور نشد، این در شرایطی است که به نظر می‌رسد خودروسازان بخش خصوصی چندان در این زمینه مشکلی نداشته‌اند. مستندات این ادعا هم رشد تیرماهی محصولات این خودروسازان است. هر چند بخش خصوصی خودروسازی کشور نیز همراه با تحریم‌های بین‌المللی با چالش‌های عدیده‌ای مواجه شد با این حال با توقف واردات خودرو، مدیریت بازار محصولات مونتاژی را به دست گرفتند و در قیمت‌گذاری نیز کماکان خود‌مختار عمل کردند.در این زمینه یکی از انتقادهایی که متوجه عملکرد بخش خصوصی است میزان ارزبری محصولات تولیدی آنهاست.بنا بر گزارشی که وزارت صمت چندی پیش در این زمینه منتشر کرد، میانگین ارزبری تولید خودروی داخلی ۲هزار و ۶۵۰ دلار و خودروهای مونتاژی ۴هزار و ۵۰۰ دلار برآورد شده است؛ البته حداکثر ارزبری داخلی‌ها ۷/ ۴هزار دلار و حداکثر ارزبری مونتاژی‌ها ۲/ ۱۹هزار دلار است.
در این زمینه خودروهای لاماری، فیدلیتی و دیگنیتی، هایما و برخی از محصولات کرمان موتور از ۱۱هزار دلار تا حدودا ۲۰هزار دلار ارزبری دارند.
اما همان‌طور که عنوان شد بخش خصوصی خودروسازی کشور روزهای پررونقی را تجربه می‌کند.البته این رونق بیشتر متعلق به خودروسازی مدیران است که با تولید ۱۰ محصول، آمار تیراژ خصوصی‌ها را متحول کرده است.دیگر خودروسازان همچون کرمان موتور و گروه بهمن نیز نقشی در رشد آمار مونتاژی‌ها ایفا کردند با این حال مدیران خودرو در سرلیست تیراژ و تنوع محصول خصوصی‌ها قرار دارد.
بر اساس آمار منتشر شده از سوی وزارت صنعت، معدن و تجارت از ابتدای سال‌جاری تا تیرماه خودروسازان مونتاژی حدود ۹۰هزار خودرو تولید کرده‌اند که در مقایسه با مدت مشابه سال ۱۴۰۱ حدود ۹۰درصد افزایش را نشان می‌دهد.بنا بر گزارش وزارت صمت در سال گذشته حدود ۴۸هزار دستگاه خودرو توسط این بخش تولید شده است حال آنکه امسال این تعداد به ۹۰هزار خودرو رسیده است.همان‌طور که عنوان شد سه خودروسازی مدیران خودرو، کرمان و بهمن نقش سازنده‌ای در شکل‌گیری این آمار ایفا کرده‌اند حال آنکه دیگر خودروسازان با تیراژ اندکی در بازار خصوصی‌ها سهم داشته‌اند.
وزارت صنعت، معدن و تجارت در نهایت این نکته را مورد تاکید قرار داده که سهم بخش خصوصی در سال‌جاری حدود ۲۰درصد از کل تولید خودرو در کشور بوده که این میزان در سال ۹۸ برابر ۵درصد بوده است.
رشد سهم خصوصی‌ها از بازار خودرو
همان‌طور که عنوان شد بخش خصوصی خودروسازی کشور از ابتدای سال‌جاری با تولید ۹۰هزار دستگاه خودرو، سهم خود را در بازار کشور به ۲۰درصد رسانده است.این در شرایطی است که تحریم‌های بین‌المللی و به دنبال آن مشکلات مبادلات پولی و بانکی همچنان تداوم داشته کمااینکه برخی شرکت‌ها نیز همچنان مشکل ارزی دارند. حال سوالی که مطرح می‌شود این است که چرا با وجود ماندگاری عوارض تحریم، خودروسازان توانستند رکورد سهم ۲۰ درصدی در بازار خودرو را کسب کنند؟
در پاسخ به این سوال می‌توان گفت که سه شرکت مدیران خودرو، کرمان خودرو و گروه بهمن میدان‌دار رشد تیراژ بخش خصوصی هستند. به خصوص شرکت مدیران خودرو که مشغول توسعه فعالیت‌های خود در ایران است و دیگر شرکای هموطن خود (چینی‌ها) را از میدان به در کرده است.این خودروساز چینی وعده ورود محصولات برقی به ایران را نیز داده که اگر در این زمینه نیز فعالیت کند بازار برقی‌ها را نیز به سرعت کسب خواهد کرد.آنچه مشخص است خودروسازان چینی به خصوص شرکت‌هایی که دولت سهامدار آنهاست با اطمینان بیشتری درایران فعالیت می‌کنند و ظاهرا واهمه کمتری از تهدیدهای تحریمی ایالات متحده آمریکا دارند.
هر چند این شرکت‌ها نیز دست به عصا در ایران خودرو تولید می‌کنند با این حال سهامداری دولت، پشتوانه قوی آنها در تولید خودرو است. از سوی دیگر به واسطه اینکه چین شریک استراتژیک ایران است، دولت نیز کم و بیش هوای این شرکت‌ها را در تولید و قیمت‌گذاری محصولات دارد.خصوصی‌ها تا اردیبهشت سال‌جاری که شورای رقابت در قیمت‌گذاری خودروهای تولیدی آنها دخالت کرد، در تعیین قیمت محصولات خود مختار بودند به‌طوری که با توقف واردات و استقبال از خودروهای این بخش، قیمت‌ها با توجه به رشد نرخ ارز ارقام نجومی به خود دیده است.با این حال شورای رقابت نیز اگر‌چه اقدام به کاهش قیمت خودروهای بخش خصوصی کرد اما با اعتراض مونتاژی‌ها به سرعت قیمت‌ها را مطابق خواست آنها تغییر داد.بنابراین آنچه از آمار ارائه شده از سوی وزارت صمت می‌توان استنباط کرد این است که سه خودروساز قَدَر بخش خصوصی بیشترین سهم بازار را کسب کردند و در مجموع ۶ خودروساز در این حوزه مشغول فعالیت هستند.از سوی دیگر اگر چه سرمایه‌گذارانی در حوزه موادغذایی نسبت به سرمایه‌گذاری در حوزه خودرو ابراز علاقه کردند اما هنوز مجوز ورود به خودروسازی را نگرفته‌اند بنابراین این نکته می‌تواند این ادعا را ثابت کند که خصوصی‌ها مانند دو شرکت ایران خودرو و سایپا حوزه فعالیت و سهمی دربازار برای خود تعریف کردند که هر تازه‌واردی قادر به کسب سهم از این بازار نیست.
افت و خیز مونتاژی‌ها
طبق گزارش وزارت صمت در شرایط کنونی ۱۲ شرکت خصوصی در حوزه خودرو فعالیت دارند، این در شرایطی است که تنها ۶ شرکت تولید قابل‌توجهی داشته‌اند.از بین شرکت‌های مونتاژی مدیران خودرو در سرلیست تولید قرار دارد به‌طوری که در چهارماه سال‌جاری اقدام به تولید حدود ۵۰هزار خودرو کرده است، این در شرایطی است که سال گذشته ۲۴هزار محصول تولیدی داشته است. بنابراین این شرکت در بازه زمانی مذکور رشد ۷۲درصدی را در کارنامه خود ثبت کرده است. از ۱۰ محصولی که مدیران خودرو در ایران تولید می‌کند بیشترین تیراژ را ام وی‌ام x۲۲ دارد حال آنکه در سال جاری ام‌وی‌ام x۳۳ را متوقف کرده است.مدیران در تیرماه بیش از ۱۲هزار دستگاه خودرو تولید کرده که از برخی محصولات جدید خود همچون omoda و x۳۳ cross نیز رونمایی و در تیرماه به تولید آنها پرداخته است.اما شرکت دیگری که در مقام دوم بیشترین تیراژ بخش خصوصی قرار دارد کرمان‌موتور با تولید حدود ۱۴هزار دستگاه خودرو از ابتدای سال تا پایان تیرماه است.این شرکت در تیرماه ۴هزار و ۸۴۴دستگاه خودرو تولید کرده است. کرمان موتور اقدام به تولید ۵ مدل خودرو کرده که بیشترین تیراژ متعلق به جک j۴ است. مدلj۷ این خودروساز نیز تا تیرماه سال‌جاری رشد ۱۰۰ درصدی به خود دیده است.همچنین لیفان بار دیگر از سوی خودروسازان بم بر خط تولید قرار گرفته به‌طوری که این خودروساز در تیرماه اقدام به تولید ۱۶۲ دستگاه لیفان AT کرده است.اما خودروسازی بهمن به عنوان سومین خودروساز پرتیراژ کشور با تولید ۴ محصول سهمی از بازار خودرو کشور را کسب کرده است.این خودروساز در چهارماه سال‌جاری در مجموع حدود ۹هزار خودرو تولید کرده که نسبت به مدت مشابه سال گذشته رشد ۱۵۲ درصدی به خود می‌بیند. بیشترین تولید نیز در این مدت به فیدلیتی تعلق دارد. بهمن در چهار ماه سال گذشته ۳هزار و ۵۴۵ دستگاه خودرو تولید کرده بود.
اما شرکت آرین پارس موتور که محصول لاماری را تولید می‌کند با تیراژ سه‌هزار دستگاهی از این خودرو در چهارماهه سال‌جاری مقام چهارم را در بین مونتاژی‌ها دارد.در چهار ماهه سال‌جاری تعداد سه‌هزار لاماری تولید شده که نسبت به سال گذشته که ۸۳۳ دستگاه خودرو تولید شده بود، رشد قابل‌توجهی به خود می‌بیند.اما به جز خودروسازی فردا، دیگر خودروسازان بخش خصوصی زیر‌هزار دستگاه تولید کرده‌اند. خودروسازی فردا سه مدل خودرو در خط تولید دارد و در تیرماه ۶۳۳ دستگاه خودرو تولید کرده است.
سازه‌های خودرو دیار، سروش دیزل مبنا، تورا موتور پارس، صنایع خودروسازی ایلیاد و ماموت خودرو نیز در لیست خصوصی‌سازان قرار دارند این در شرایطی است که تولید این خودروسازان زیر‌هزار دستگاه است.
در این بین ماموت خودرو ۱۹۸ تیارا در چهار ماه سال‌جاری تولید کرده این در شرایطی است که در مدت مشابه سال گذشته تنها ۱۰ دستگاه از این خودرو در خط تولید داشت.
