پس از توقف چهار ساله واردات اتفاق افتاد
«آپدیت» سایت واردکنندگان خودرو
اما در شرایطی که مذاکرات برجام به بن‌بست خورده و فروش نفت نیز با محدودیت‌ها و تحریم‌های جدید ایالات متحده آمریکا روبه‌رو شده، این سناریو قوت گرفته بود که خودرویی وارد کشور نخواهد شد یا واردات به سال آینده موکول می‌شود. با این حال اما یکشنبه گذشته امید قالیباف سخنگوی وزارت صمت در توییتی خبر از ورود محموله خودروهای وارداتی به پشت مرزهای کشور داد. توییت قالیباف با آغاز تبلیغات محیطی برخی از شرکت‌های وارد‌کننده همزمانی پیدا کرد. بدین‌ترتیب به نظر می‌رسد که طلسم واردات خودرو تا پایان پاییز امسال شکسته خواهد شد و بازار پس از چهار سال محدودیت شاهد ورود خودروهای جدید خارجی خواهد بود.
از سوی دیگر برخی از مقامات وزارت صمت با توجه به سقف یک میلیاد دلاری ورود خارجی‌ها از واردات ۱۰۰ هزار دستگاه خودرو تا پایان سال جاری و سال ۱۴۰۲ خبر داده‌اند. اما درحالی‌که ورود محصولات خارجی به کشور خبر خوشایند هفته جاری بود، اما نگرانی‌هایی از سمت و سوی قیمتی این خودروها به گوش می‌رسد. نگرانی از این بابت که هفته گذشته وزیر صمت نیز از شکل‌گیری رانت احتمالی در بازار وارداتی‌ها خبر داد و اینکه ممکن است این بازار با توجه به محدودیت‌های ایجادشده، رانت جدیدی را تجربه کند.
آنچه مشخص است آییننامه وارداتی که شهریورماه از سوی وزارت صمت ابلاغ شد نخستین قدم در انحصار و رانت بازار وارداتی‌ها خوانده می‌شود. الزاماتی همچون انتقال فناوری و همچنین فروش خودرو در بورس کالا محدودیتهایی را برای فعالیت شرکت‌های پیشین وارد‌کننده ایجاد و در عوض امتیازات ویژه‌ای به شرکت‌های تولید‌کننده خودرو واگذار کرده است. اما دومین قدم در ایجاد رانت وارداتی‌ها باز هم از سوی وزارت صمت برداشته شد. آن هم زمانی که شرکت‌های تولیدی و مونتاژی خودرو را به عنوان بازیگران جدید واردات خودرو معرفی کرد.
حالا نیز این‌طور پیش‌بینی می‌شود که خودروهای وارداتی که در بورس قیمت‌گذاری و به فروش می‌روند به دلیل محدودیت در تعداد این خودروها و همچنین بازار تشنه تقاضا؛ با ارقام نجومی در بازار به فروش رود. از سوی دیگر تعرفه شناور و قیمت‌گذاری دستوری نیز که قرار است در بورس کالا اعمال شود به رانت جدید وارداتی‌ها دامن زده است. در هر حال آنچه مشخص است نگرانی وزیر از رانت آتی وارداتی‌ها بیراه نیست و باید انتظار آن را با ورود محصولات خارجی به بازار داشته باشیم. اما اینکه چه محصولاتی در محموله اولیه وارداتی‌ها به کشور قرار دارد هنوز جای سوال است و امید قالیباف سخنگوی وزارت صمت نیز اگر‌چه از ورود نخستین محموله به پشت مرزهای کشور خبر داده اما درباره برند یا شرکت‌های سازنده اطلاع‌رسانی نکرده است. با این حال پیش‌بینی می‌شود که نخستین محموله‌های وارداتی متعلق به کشورهای آسیایی باشد.
پیش از این تصور بر این بود که فرانسوی‌ها در صف اول واردات به کشور قرار خواهند داشت. دو شرکت ایران‌خودرو و سایپا در لیست واردکنندگان مجاز وزارت صمت قرار داشتند و این‌طور پیش‌بینی می‌شد که با توجه به مذاکرات این شرکت‌ها با شرکای فرانسوی، نخستین محموله متعلق به شرکت‌های رنو یا پژو سیتروئن باشد. با این حال با توجه به اظهارنظرهای اخیر رئیس‌جمهور این کشور و اخذ مواضع ضدایرانی وی، وزارت صمت هفته گذشته اعلام کرد که خودرویی از فرانسوی‌ها وارد کشور نخواهد شد. با این شرایط دو سناریو درباره حضور خودروسازان این کشور در بازار محصولات وارداتی ایران مطرح می‌شود. سناریوی اول اینکه خودروسازان به‌رغم میل باطنی قید فرانسوی‌ها را در واردات خودرو خواهند زد و به سراغ چینی‌ها خواهند رفت و سناریوی دوم اینکه بالاخره این شرکت‌ها با مذاکره مسیر ورود فرانسوی‌ها به کشور را باز خواهند کرد. در هر صورت آنچه مشخص است در شرایط کنونی فرانسوی‌ها در گزینه خودروسازان برای ورود محصولات خارجی نیستند.
پارت اول واردات
اینکه پس از چهار سال توقف واردات، چه خودروهایی در صف اول ورود به گمرکات کشور هستند سوالی است که پاسخ آن طی روزهای آتی مشخص خواهد شد. اما آنچه مشخص است با آزادسازی مشروط خودرو و پیش از اینکه واردکنندگان اقدام به ورود خودرو کنند، سایت ثبت سفارش برای واردات برخی خودروها باز شده بود. امتیاز ورود خودرو به فوتبالیست‌ها و ورزشکاران و همچنین واردات هایس‌های تویوتا برای شهرداری از جمله خودروهای جدیدی هستند که به‌طور حتم پیش از گشایش واردات برای عموم، به‌طور خاص وارد کشور خواهند شد.
هفته گذشته به ادعای برخی رسانه‌ها، طبق وعده معاون اول رئیس‌‌جمهوری و وزیر ورزش و جوانان بابت پاداش به بازیکنان تیم ملی فوتبال پس از صعود به جام جهانی، به هر یک از بازیکنان حواله واردات یک دستگاه خودرو داده شده است. اگر همان‌طور که رسانه‌ها ادعا کردهاند، بازیکنان تیم ملی «حواله» (و نه مجوز) خودروی خارجی دریافت کرده باشند، ممکن است آنها زودتر از دیگر شهروندان دستشان به خودروهای خارجی جدید و صفر کیلومتر برسد. به عبارت بهتر، اگر تنها بحث مجوز بود، بازیکنان تیم ملی فوتبال باید پروسه مربوط به واردات خودرو را از ابتدا طی می‌کردند؛ اما حالا چون بحث «حواله» است، آنها یک مرحله جلوتر از واردکنندگان هستند و بنابراین احتمالا طلسم واردات خودرو پس از چهار سال توسط ملی‌‌پوشان شکسته خواهد شد.
حال سوالی که مطرح می‌شود این است که آیا ملی‌‌پوشان فوتبال نیز مطابق با آییننامه واردات خودرو عمل می‌کنند یا امکان اقدامی فراتر از آییننامه مربوطه را دارند؟ به عبارت بهتر، هرچند در آییننامه واردات خودرو محدودیتهایی مانند سقف ۲۰هزاردلاری در نظر گرفته شده، اما شاید ملی‌‌پوشان از این قاعده و دیگر قواعد مستثنی بوده و امکان وارداتی فراتر از آییننامه به آنها داده شده باشد. این البته تنها یک فرضیه است. اما گروه دومی که پیش از دیگران صاحب خودروهای وارداتی خواهند شد شهرداری تهران است. چندی پیش در بسیاری از بیلبوردهای تهران، شهرداری از ورود هایس‌های جدید خبر داده بود. بر این اساس روز گذشته نیز برخی از رسانه‌ها به نقل از گمرک جمهوری اسلامی بر صدور دستور ترخیص ۲۲۰ دستگاه خودروی خارجی متعلق به شرکت خصوصی از گمرک تاکید کردند. در این خبر عنوان شده بود که بر اساس مکاتبه گمرک، مجوز ترخیص بیش از ۲۲۰ دستگاه خودروی تویوتا هایس به یک شرکت خصوصی صادر شده است.
پارت دوم واردات
اما خودروهایی که سخنگوی وزارت صمت مدعی شده به پشت مرزهای کشورمان رسیده‌اند، چه محصولاتی هستند؟ بنا بر اظهارات برخی از مقامات صنعتی کشور، خودروها بیشتر از مبدأ عمان بارگیری شده و به گمرکات کشور رسیده‌اند. طبق برخی از اخبار موثق در بین محموله‌های وارداتی خودروهایی با برند اشکودا، هیوندا، کیا، میتسوبیشی، تویوتا و فولکس واگن در مسیر ایران قرار دارند. اشکودا یکی از برندهای متعلق به فولکس واگن است که پیش از این نیز ایده تولید در ایران را داشت که به دلیل تحریم‌ها امکان حضور در ایران را نیافت. در دولت یازدهم شرکتی به‌نام «ایده برنا گروه موتور» به عنوان نمایندگی شرکت اشکودا اعلام حضور کرد، این در شرایطی است که وزارت صمت وقت در اطلاعیه‌ای رسمی تاکید کرد که این شرکت مجوز نمایندگی، فروش، تعمیر و نگهداری ازشرکت اشکودا و کلیه شرکت‌های دارای نمایندگی را ندارد.
اشکودا به همراه ۱۱ برند دیگر همچون آئودی، سئات، اشکودا، بنتلی، بوگاتی، لامبورگینی، پورشه، دوکاتی، خودروهای تجاری فولکس‌‌واگن، اسکانیا و مان زیر‌مجموعه فولکس واگن قرار دارد. همان‌طور که عنوان شد، این شرکت پس از برجام قصد تولید خودرو در ایران را داشت و با شرکت ایران‌خودرو نیز وارد مذاکره شده بود. در دولت یازدهم، مدیرعامل وقت ایران‌خودرو نیز به‌طور ضمنی تایید کرده بود که با اشکودا وارد مذاکره شده است. اما با توجه به ناموفق بودن مذاکرات این شرکت به سراغ خانواده گرامی که آن زمان واردات دو برند هیوندایی و کیاموتور را در دستور کار داشتند رفت و قصد داشت محصولات خود را به ایران وارد کند اما با خروج آمریکا از برجام این شرکت فعالیت خود در ایران را تعلیق کرد. با این حال با انتخاب جو بایدن به عنوان رئیس‌جمهور آمریکا و احتمال بازگشت این کشور به برجام، اشکودا بار دیگر مذاکراتی را با طرف ایرانی خود در دستور کار داشت.
حالا اما با آغاز واردات، به نظر می‌رسد که این شرکت در صف اول ورود خودرو به کشور باشد. اشکودا، شرکت خودروسازی مستقر در جمهوری چک است و همان‌طور که عنوان شد از زیرشاخه‌های اروپایی گروه فولکس‌‌واگن، این کمپانی آلمانی به‌‌شمار می‌‌آید. اشکودا اکتاویا، اشکودا یتی و اشکودا سوپرب از محصولات احتمالی این شرکت برای بازار خودروی ایران خواهد بود. بر این اساس به گفته برخی از منابع آگاه هیوندا نیز در پشت مرزهای کشور در انتظار مجوز ورود است. محصولات هیوندا توسط دو شرکت آسان‌موتور و کرمان موتور وارد کشور می‌شد، این در شرایطی است که کرمان موتور برخی از محصولات هیوندایی را در کرمان تولید و به بازار عرضه می‌کرد. با تشدید تحریم‌های بین‌المللی این شرکت ارتباط خود را با ایران قطع کرد.
حالا نیز به نظر می‌رسد شرکت کرمان موتور زودتر دست به‌کار شده و اقدام به واردات برخی از محصولات این شرکت کره‌ای کرده است. پیش از این مدیرعامل کرمان موتور در گفت‌وگو با «دنیای اقتصاد» عنوان کرده بود که هیوندا با لغو تحریم‌ها حضور گسترده‌ای در ایران خواهد داشت. اما محصول دیگری که این روزها بیلبوردهای پایتخت را به اشغال خود درآورده برند کیا است که سابقه حضوری طولانی در ایران دارد.
پیش از این محصولات کیا توسط اطلس خودرو به کشور وارد می‌شد، این در شرایطی است که حالا شرکتی به‌نام کوشا خودرو در بیلبوردها مدعی ورود محصولات کیا است. این شرکت به تازگی بیلبوردی از محصول جدید کیا سراتو ۲۰۲۳ که از آن به عنوان کاندیدای اصلی واردات یاد می‌شود را در معابر شهر نصب کرده است. خودروی کیا سراتو که چند نسل قبل آن به صورت وارداتی و همچنین مونتاژی وارد کشور شد امروز به یکی از گزینه‌های کاندید ورود به بازار ایران تبدیل شده است و بر اساس شنیده‌ها کیا سراتو ۲۰۲۳ به احتمال فراوان در دونسخه مجهز به پیشرانه ۶/ ۱ و ۲ لیتری و با مدل روز در بازار ایران عرضه خواهد شد. شرکت سایپا نیز تا پیش از تحریم‌ها اقدام به تولید خودروی سراتو می‌کرد و شاید این شرکت نیز مذاکراتی با شرکت کیا برای تداوم همکاری انجام داده باشد.
بنابراین به نظر می‌رسد که خودروهایی از برند کیا نیز در پشت مرزها در انتظار مجوز ورود هستند. میتسوبیشی نیز در لیست پارت اول محموله وارداتی‌ها قرار دارد. شرکت آرین موتور که پیش ازتحریم‌ها محصولات میتسوبیشی را وارد می‌کرد در شرایط کنونی با شرکت آرین پارس موتور تولید خودروی لاماری را در دستور کار دارد. این شرکت محصولاتی همچون اوتلندر، میراژ و ASX را وارد بازار کشور می‌کرد.
آرین موتور تابان نیز پیش از تحریم‌ها واردات محصولات دی‌اس (خودروهای لوکس پژو) را در دستور کار داشت. اما تویوتا و فولکس نیز در لیست شرکت‌هایی قرار دارند که در سال جاری اقدام به واردات خواهند کرد. شرکت ماموت که نمایندگی فولکس واگن در ایران را دارد پیش از تحریم‌ها، خودروهای پاسات و تیگوان را وارد بازار ایران کرده بود. همچنین ایرتویا نیز با ورود محصولاتی همچون یاریس، کرولا، کمری، لکسوس و... شناخته می‌شود.
