خودروسازان خصوصی جان گرفتند
سهم ۱۵ درصدی بخش خصوصی از بازار خودرو
در 6 ماه اول سال گذشته حدود 33 هزار دستگاه خودرو توسط بخش خصوصی به تولید رسیده بود. به این‌ترتیب با توجه به رشد این بخش از خودروسازی کشور، در نیمه اول امسال سهم بخش خصوصی به بیش از 15 درصد سهم بازار رسیده است، این در شرایطی است که در نیمه اول سال 1400 این رقم کمتر از 7 درصد بود. با توجه به آمارهای ارائه شده از سوی وزارت صمت شاهد افزایش سهم بازاری بخش خصوصی در 6 ماه ابتدایی سال جاری هستیم. حال سوالی که مطرح می‌شود این است که چه اتفاقی در این بخش از خودروسازی کشور رخ داده که منجر به افزایش تولید و سهم بازاری آن شده است. آنچه مشخص است در بین 13 شرکت فعال خصوصی، سه شرکت مدیران خودرو، بهمن و کرمان بیشترین تولید را در بین شرکتهای مذکور به ثبت رساندند، به‌طوری‌که این سه شرکت، رشد تولید بخش خصوصی را در نیمه اول سال جاری کلید زدند.
آمارهای وزارت صمت گویای این نکته است که مدیران با 259درصد، بهمن با 53 درصد و در نهایت کرمان با 59 درصد رشد سرنوشت بخش خصوصی خودروسازی کشور را تغییر دادند و سهم بازار خصوصیها را افزایش دادند. با این حال باقی شرکتهای فعال نیز کم و بیش تولید داشتهاند حال آنکه تولید پایین آنها در آمارهای وزارت صمت خیلی به چشم نمی‌آید. اما اواخر سال گذشته «دنیای اقتصاد» رشد تولید بخش خصوصی را پیشبینی کرده بود. با ورود برخی از وارد‌کنندگان به حوزه تولید، بخش خصوصی کشور جان گرفته و آمارها گویای مسیری مشخص برای گرفتن سهم بیشتر بازار توسط خصوصیها است. آنچه مشخص است به دلیل موانع و چالش‌‌های داخلی و خارجی که شرکتهای خصوصی طی چهارسال گذشته با آن مواجه بودند، این بخش نتوانست از توقف «واردات خودرو» در این سال‌ها بهره‌‌برداری کند.
در سال‌های گذشته خودروهای وارداتی به عنوان رقیب محصولات بخش خصوصی شناخته می‌شدند، حال آنکه با توقف واردات، خودروسازان این بخش در گردونه تحریم و خروج شرکای خارجی نه‌‌تنها قادر به تامین قطعه برای محصولات تولیدی خود نبودند، بلکه سهم خود در بازار خودروی کشور را نیز از دست دادند. در سال 96 یعنی قبل از اعمال تحریم‌های بین‌المللی علیه ایران سهم این بخش به بالای 18 درصد رسیده بود و تنوع زیادی از خودروهای خصوصی‌سازها که بیشتر محصولات چینی تولید می‌کنند، در بازار خودروی کشور معامله می‌شد.
با این حال در سال گذشته با توجه به پیشبینی تحقق برخی از وعده‌ها از سوی ابراهیم رئیسی، رئیس‌‌جمهور، همچون آزادسازی واردات خودرو، خصوصی‌‌سازی دو شرکت بزرگ خودروساز و رشد تولید از یک‌‌طرف و همچنین توافق احیای برجام و به دنبال آن لغو تحریم‌های بین‌المللی علیه ایران، به نظر می‌‌رسید امسال در واقع سالی متفاوت برای ادامه فعالیت شرکتهای خودروساز خصوصی باشد. به‌طوری‌که اگر توقف واردات خودرو لغو می‌شد و شرکای خارجی نیز به‌‌واسطه توافق برجام و لغو تحریم‌ها به کشور بازمی‌گشتند، خصوصیها در فضای متفاوتی نسبت به سه سال گذشته، ۱۴۰۱ را آغاز می‌کردند،اما هیچ یک از اتفاقات و وعده‌های رئیسی و وزیر صمت دولت سیزدهم عملی نشده با این حال همان‌طور که عنوان شد برخی از شرکتهای بزرگ خصوصی تولید را با وجود تمام محدودیت‌ها و عدم تحقق وعده‌ها افزایش دادند.
با این حال اما از سال گذشته خصوصیها، رویکرد جدیدی در تولید محصولات خود داشتهاند؛ از این جهت که محصولات این شرکتها بیشتر به سمت خودروهای گران‌‌قیمت سوق پیدا کرده و به نوعی جانشین محصولات وارداتی شد. سوالاتی که از سال گذشته مطرح می‌شد این بود که با پیشبینی آزادسازی واردات، خصوصیها همچنان رویکرد خود را نسبت به تولید محصولات گران‌‌قیمت حفظ خواهند کرد یا با رویکرد جدید وزارت صمت مبنی بر تولید و واردات خودروی اقتصادی نیم‌نگاهی نیز به این سمت خواهند داشت؟
ابلاغ آیین‌نامه واردات خودرو در اوایل شهریور امسال به نوعی تکلیف بازار خودروی کشور را روشن کرد. در آیین‌نامه ابلاغی اولویت با واردات خودروهای 20 هزار دلار و خودروهای اقتصادی در نظر گرفته شده است. این بدان معناست که آیین‌نامه دولت در مسیری حرکت کرده که نقطه امنی را برای فعالیت بخش خصوصی ایجاد می‌کند. هم‌اکنون این بخش با حضور برخی از وارد‌کنندگانی که حالا تولید‌کننده هم شده‌اند، محصولاتی بالای یک میلیارد تومان تولید می‌کنند.
هر چند قیمت‌گذاری محصولات خصوصیها با واکنش مسوولان سازمان حمایت مصرف‌کنندگان و تولید‌کنندگان مواجه شد با این حال اما خصوصیها از قیمت محصولات خود کم نکردند، این در شرایطی است که خودروهای تولید این شرکتها که حالا به عنوان محصولات لوکس شناخته می‌شود در بازارهای جهانی یا چین به قیمت بسیار پایین‌تری به فروش می‌رسد. بنابراین آیین‌نامه واردات نیز سهم بازار میلیاردی‌ها را برای خصوصیها حفظ کرد، به‌طوری‌که واردات خودرو نیز نمی‌تواند چیزی از سهم بازار آنها بکاهد. اما از چهار سال گذشته اگر‌چه این بخش به واسطه تحریم‌ها با سختی به تولید خودرو پرداخته اما دو اتفاق یا رخداد منجر به آن شد که هر محصول تولیدی توسط خصوصیها با استقبال فراوان در بازار مواجه شود. یکی از این رخدادها توقف واردات خودرو بود. در نبود محصولات وارداتی، خودروهای تولیدی توسط بخش خصوصی به سرعت جایگرین وارداتی‌ها شد اما اتفاق تولید داخل با کیفیت حداقلی بود که برخی را به ناچار به سمت محصولات مونتاژی خودروسازان خصوصی سوق می‌داد. این دو اتفاق در شرایطی رقم خورد که تولید در این شرکتها به واسطه تحریم به پایین‌ترین سطح خود رسیده بود با این حال اما هر آنچه تولید می‌کردند با استقبال مشتریان روبه‌رو می‌شد.
افت و خیز تولید خصوصی‌سازها
همان‌طور که اشاره شد در نیمه اول امسال حدود 80 هزار خودرو توسط بخش خصوصی تولید شده که نسبت به مدت مشابه سال گذشته حدود 144 درصد رشد را نشان می‌دهد، این در شرایطی است که سهم بازار این شرکتها اگر چه به دوران پیش از تحریم نرسیده اما در 6 ماهه سال جاری رشد مناسبی به خود دیده است. در نیمه سال گذشته سهم این بخش در بازار خودروی کشور 7 درصد بود حال آنکه در سال جاری به 15 درصد رسیده است. در این بین شرکت مدیران خودرو بیشترین سهم خصوصیها در بازار کشور را به خود اختصاص داده است. این شرکت 11 محصول به بازار عرضه کرده که بیشتر از محصولات دومین خودروساز بزرگ کشور است. این شرکت سه مدل خودروی آریزو تولید می‌کند که آریزو 5 در بین خودروهای یاد شده با 5 هزار و 714 دستگاه تا پایان شهریور بیشترین تولید را داشته است. این خودرو در6 ماهه سال جاری نسبت به مدت مشابه سال گذشته 849 درصد رشد را به خود می‌بیند.
بعد از آن آریزو 6 با تولید یک هزار و 441 دستگاه در رتبه بعدی تولید قرار دارد. اما بیشترین تیراژ تولید در مدیران خودرو به‌ام‌وی‌ام x22 تعلق دارد. این خودرو در6 ماهه سال جاری با رشد 139 درصدی نسبت به مدت مشابه سال گذشته 12 هزار و 311 دستگاه تولید داشته است. در 6 ماه سال گذشته تنها 2 هزار و 314 دستگاه از این خودرو تولید شده بود. دو مدل x33 و x55 نیز در این شرکت تولید می‌شود که در 6 ماهه امسال با رشد 100 درصدی نسبت به مدت مشابه سال گذشته روبه‌رو بوده‌اند. محصول دیگر این شرکت خودروساز تیگو 5، 7و 8 است که در سال جاری رشد چشمگیری در تولید داشتهاند، به‌طوری‌که تیگو 7 با تولید 9 هزار و 697 دستگاه رکورد در این زمینه به نظر می‌رسد. همچنین تیگو 8 نیز با رشد 866 درصدی 3هزار و 440 دستگاه تولید را در سال جاری رقم زده است.
طبق آمارهای وزارت صمت این خودروساز بخش خصوصی در 6 ماه اول 1401 تعداد 40 هزار و 623 دستگاه تولید داشته که در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته که 8 هزار و 111 دستگاه بوده، رشد 259 درصدی را رقم زده است. خودروسازان کرمانی نیز در بین پرتیراژهای بخش‌خصوصی هستند. به‌طوری‌که کرمان موتور با تولید 10 هزار و 103 دستگاه خودرو رشد 26 درصدی در ابتدای سال جاری داشته است. از بین محصولات تولیدی این شرکت سدان جک جی 4 بیشترین تیراژ را به خود اختصاص داده و با تولید 3 هزار و 455 دستگاه و رشد 276 درصدی در جایگاه اول تولید قرار گرفته است. بعد از آن نیز جک سی 5 با تولید 3 هزار و 207 دستگاه قرار دارد که نسبت به سال گذشته اما روند کاهشی در تولید داشته است. وانت تولیدی این شرکت به نام کی‌ام‌سی نیز با رشد عجیبی در تولید مواجه بوده به‌طوری‌که به‌طور تجمعی تا پایان 6 ماهه سال جاری با تولید یک هزار و 294 دستگاه، نسبت به مدت مشابه سال گذشته رشد 468 درصدی به خود می‌بیند.
خودروسازان بم اما تنها 125 دستگاه تا پایان6 ماهه سال جاری تولید داشته است. این خودروساز به تولید یک مدل از لیفان مشغول است. خودروسازان راین نیز در سال گذشته و سال جدید هیچ محصولی تولید نکرده است. به سراغ بهمن موتور می‌رویم؛ خودروسازی که بعد از مدیران خودرو بیشترین رشد تولید بخش خصوصی را به خود اختصاص داده است. بهمن موتور در6 ماه ابتدایی سال جاری نسبت به مدت مشابه سال گذشته رشد 188 درصدی به خود می‌بیند. این خودروساز در سال جاری 5 هزار و 449 دستگاه خودرو تولید کرده است.
دیگنیتی و فیدلیتی، دو خودروی پرتیراژ این شرکت محسوب می‌شود هر چند تولید ریسپکت را نیز در دستور کار دارد. طبق آمار ارائه شده از سوی بهمن موتور این شرکت در سال جاری یک هزار و 534 دستگاه خودرو دیگنیتی تولید کرده که نسبت به مدت مشابه سال گذشته رشد 100 درصدی به خود می‌بیند. این شرکت در سال 1400 تنها 103 دستگاه از این خودرو را تولید کرده بود. اما فیدلیتی سهم بیشتری از تولید بهمن موتور را به خود اختصاص داده است و با تولید 3 هزار و 915 دستگاه رشد 270 درصدی نسبت به سال 1400 داشته است. این شرکت تولید محصول جدیدی را نیز در دستور کار دارد. ریسپکت محصول جدید این شرکت است که در سال جاری تنها یک دستگاه تولید داشته است.
اتومبیل‌سازی فردا نیز با تولید محصولاتی همچون جویر اس ایکس 5، B511AT , T5 جمعا تا پایان 6 ماه ابتدایی امسال 3 هزار و 115 دستگاه خودرو تولید داشته که نسبت به سال گذشته 857 درصد رشد را به خود می‌بیند. سیف خودرو طبق آمارهای وزارت صمت در سال جاری تولیدی نداشته و حال آنکه سروش دیزل مبنا با تولید پاتروت 130 دستگاه خودرو به بازار عرضه کرده است. نورا موتور پارس نیز امسال 225 دستگاه خودرو تولید کرده و ریگان خودرو نیز تولیدی نداشته است. با این حال صنایع خودروسازی ایلیا با تولید DAYUN Y5 در سال جاری 245 دستگاه از این محصول تولید کرده است. مکث موتور نیز 130 دستگاه تیارا SUV داشته و آرین پارس موتور نیز که به تولید لاماری می‌پردازد در سال جاری 525 دستگاه از این خودرو را در دستور کار تولید داشته است. این شرکت در مدت مشابه سال گذشته هیچ تولیدی نداشته است.
