تهران؛ متحد برگزیده مسکو در خزر

دیمیتری مدودف، رییس‌جمهور روسیه به آستاراخان سفر و در آن‌جا جلسه‌ای برگزار کرد که در آن درباره مقابله با ساخت خط لوله‌هایی با دور زدن روسیه و حضور نظامی قدرت‌های غیرمنطقه‌ای در خزر صحبت شد. به نظر می‌رسد که در هر دو راستا ایران شریک اصلی مسکو است. به گزارش ایسنا به نقل از خبرگزاری نووستی، روزنامه روسی کامرسانت روز سه شنبه با بیان این مطلب گزارش داده است: فهرست حاضران در این جلسه که در بین آنها وزیر خارجه روسیه، وزیر دفاع، نیروهای مرزبانی سازمان فدرال امنیت و نیز رییسان شرکت‌های «گازپروم» و «لوک اویل» دیده می‌شدند نیز تاییدی بر جدیت موضوع گفت‌وگو بود.

بر اساس این گزارش، منطقه خزر یکی از نقاط کلیدی در سیاست خارجی روسیه است. در ماه مه (اردیبهشت)، دیمیتری مدودف استراتژی امنیت ملی فدراسیون روسیه تا سال ۲۰۲۰ را امضا کرد که در آن دریاچه خزر و آسیای‌میانه به عنوان مناطق دارای اولویت برای مسکو عنوان شده‌اند، چرا که «توجه سیاست جهانی متمرکز بر دستیابی به منابع سوختی خواهد بود.»

مسکو همچنین سعی دارد بر منابع غنی دریای خزر و به ویژه بر راه‌های ترانزیت آنها به اروپا کنترل برقرار کند. در ادامه این گزارش آمده است: فعال شدن پروژه‌های سوختی با گذر از دریای خزر که در صورت تحقق آنها روسیه از کنترل بر ترانزیت سوخت از آسیای میانه محروم می‌شود، بهانه‌های بیشتری برای نگرانی روسیه ایجاد می‌کند.

در سال ۲۰۰۶ اولین خط لوله با دور زدن روسیه، از باکو به ترکیه، راه‌اندازی شد که طی آن قزاقستان نفت را توسط تانکرهای نفت به باکو منتقل می‌کند. همچنین روی پروژه خط لوله‌ای که باید از بستر خزر گذشته و به بخشی از نابوکو تبدیل شود نیز کار می‌شود.

مولفان این گزارش خاطرنشان کردند: در جلسه آستاراخان بر ضرورت متوقف‌سازی پروژه‌های خط لوله‌هایی که در این منطقه با دور زدن روسیه اجرا می‌شوند نیز تاکید شد. مسکو امیدوار است که یکی از موانع مطمئن بر سر راه پروژه‌های سوختی با گذر از خزر، تصویب کنوانسیون رژیم حقوقی خزر در ویرایش پیشنهادی روسیه باشد. مسکو اصرار دارد که مرزبندی خزر در بستر آن انجام شود و آب‌های آن مورد استفاده عموم باشند، این امر اجازه می‌دهد که کشتی‌های نظامی فدراسیون روسیه آزادانه در دریای خزر جابه‌جا شوند. علاوه‌بر این، در این سند نیز باید ممنوعیت استقرار نیروهای نظامی کشورهای غیرمنطقه‌ای در دریای خزر ثبت شود. این مطالبه به دلیل فعال شدن آمریکا است که به آذربایجان و قزاقستان ۱۳۰‌میلیون دلار بابت مدرنیزه‌سازی ناوگان دریایی آنها در چارچوب برنامه «نگهبان خزر» تخصیص داده است. در مسکو این برنامه را گامی در راستای پدیدار شدن پایگاه نظامی ناتو در خزر نامیدند.

این گزارش همچنین حاکی است: در جلسه آستاراخان بار دیگر بر ضرورت تصویب هر چه زودتر این سند تاکید شد تا استقرار پایگاه‌های خارجی در خزر را ممنوع کند، اما به نظر می‌رسد که مقامات کرملین متوجه این هستند که روسیه نمی‌تواند به تنهایی در مقابل جریانات مخالف بایستد و از این رو نیاز به متحد دارد. طبق شواهد موجود، مسکو ایران را در این نقش برگزیده است.

روزنامه کامرسانت به نقل از مقامات وزارت خارجه روسیه خبر داده است که در مرحله کنونی مواضع مسکو در رابطه با خزر از بسیاری لحاظ با دیدگاه‌های تهران مطابقت دارد. در حقیقت مسکو و تهران در مسائل مربوط به تقسیم خزر اختلاف نظر دارند، اما غیرقبول دانستن عبور خط لوله از بستر دریا و حضور نظامیان بیگانه در منطقه، دو کشور را متحد می‌کند.