گسترش مرزهای سازمان پیمان آتلانتیک شمالی (ناتو) به سوی شرق و عضویت احتمالی اوکراین و گرجستان در این پیمان نظامی به موضوعی چالش‌انگیز در میان کشورهای عضو بدل شده است. پیمان آتلانتیک شمالی (ناتو) از اول آوریل ۲۰۰۴ با پذیرش هفت کشور اروپای مرکزی و شرقی به جرگه خود بزرگترین دامنه توسعه خود طی ۵۵ سال موجودیتش را داشت. تا آن زمان اعضای جدید این پیمان نظامی به رهبری آمریکا، یا عضو پیمان ورشو بودند یا از جمهوری‌های اتحاد جماهیر شوروی به شمار می‌آمدند. حال این گسترش مرزهای ناتو نگرانی‌هایی در این پیمان نظامی به همراه آورده است. گزارشی از آنکه هاگه‌دورن پذیرش کشورهای بلغارستان، استونی، لتونی، لیتوانی، رومانی، اسلوانی و اسلواکی همچون مراسم سوگند شوالیه‌ها بود. این سخنان ترایان باسِسکو، رییس‌جمهوری رومانی است که اخیرا در بروکسل ابراز داشت. وی گفته بود: «ورود رومانی به پیمان ناتو در سال ۲۰۰۴ برای کشور ما اهمیتی بسیار داشت. این به معنای گذار از حوزه اتحاد شوروی سابق به جرگه کشورهای غربی بود و این را باید نخستین و مهم‌ترین گام به‌سوی توسعه دموکراتیک ارزیابی کرد.»

بدین ترتیب ناتو برای دومین مرتبه طی سال‌های اخیر دست به گسترش مرزهای خود زد، زیرا که جمهوری‌های لهستان، چک و مجارستان پیش از آن در سال ۱۹۹۹ به این پیمان پیوسته بودند.

این گسترش حوزه ناتو در شرق اروپا به معنای تضعیف قدرت روسیه در منطقه بود. به‌ویژه اینکه دسترسی به منطقه کالینین‌گراد که امروز در میان دو کشور لهستان و لیتوانی قرار دارد، از اهمیت خاصی برخوردار است. زمانی کالینین‌گراد یک منطقه نظامی ویژه محسوب می‌شد که در آن ده‌ها هزار تن از نظامیان ارتش روسیه و وابستگان به نیروی دریایی در آن مستقر بودند. کالینین‌گراد تا به همین امروز پایگاه ناوگان ِ طی سالیان فرسوده روسیه در دریای بالتیک است.

فرماندهی نظامی روسیه به‌شدت از این امر ناخشنود است که گسترش مرزهای ناتو به سوی شرق، پایگاه‌های نظامی روسیه را از خاک این کشور جدا ساخته است. از سوی دیگر، ورود کشورهای حوزه بالتیک به ناتو، جنگنده‌های این پیمان نظامی را قادر ساخته است در عرض پنج دقیقه به دومین کلانشهر روسیه، سن پترزبورگ دست یابند.

این تنها جنگنده‌های ناتو نیستند که تهدیدی برای خاک روسیه محسوب می‌شوند. ایالات متحده آمریکا با کشورهای لهستان و چک مذاکراتی فعال را به قصد استقرار یک سیستم پدافند موشکی آغاز کرده‌ است. به همین دلیل روسیه تمامی فعالیت‌های ناتو برای گسترش مرزهای خود را با ظن تمام زیر نظر دارد. هم‌اکنون کشورهایی چون آلبانی، کرواسی، مقدونیه، گرجستان و اوکراین در انتظار ورود به ناتو به‌سر می‌برند.

در حالی که ورود کشورهای حوزه دریای بالتیک با اجماع نظر اعضای ناتو صورت گرفت، ولی ورود دو کشور گرجستان و اوکراین بسیار مناقشه‌برانگیز شده است. اعضای ناتو نگران هستند که با پذیرش گرجستان و اوکراین، رابطه ناتو و روسیه به‌کلی قطع گردد. ولادیمیر پوتین، رییس‌جمهوری سابق روسیه، که امروز نیز اهرم قدرت را در این کشور در دست دارد، در مورد استقرار سیستم پدافند موشکی به وضوح تمام، دست به تهدید زد. وی در فوریه ۲۰۰۸ پس از گفت‌وگویی با یوشچنکو، رییس‌جمهوری اوکراین گفته بود: «نه تنها سخن‌گفتن از این فکر، بلکه حتی تصورش هم برای من دهشت‌انگیزاست که روسیه در پاسخ به استقرار احتمالی بخشی از سیستم پدافند موشکی آمریکا در خاک اوکراین، این کشور را هدف سیستم موشکی خود قرار خواهد داد.»

از این رو است که یاپ د هوپ اسخفر، دبیرکل ناتو تاکنون موضع‌گیری مشخصی در مورد ورود اوکراین به پیمان ناتو نکرده، بلکه یک سیاست دوگانه را برای درهای باز، پیشه ساخته است. وی می‌گوید: «پیمان ناتو دستاوردهای مشخصی را که طی ده سال گذشته، از زمان همکاری ناتو با اوکراین داشته، قابل تقدیر می‌داند و ما مایلیم این همکاری‌ها را گسترش دهیم. اوکراین برای طرح‌های اصلاحی خود برای نزدیکی بیشتر به پیمان ناتو از حمایت کامل ما برخوردار است.»

ولی بسیاری از کشورهای عضو پیمان ناتو، از جمله آلمان، نسبت به پیامد چنین سیاستی نگرانند. از نظر این کشورها گسترش دامنه ناتو به‌‌سوی شرق می‌تواند از دامنه‌ و توان کنش این پیمان نظامی بکاهد. باور بر این است که هر گسترشی باید غنایی برای ناتو در بر داشته باشد.