نشست 14 خرداد بدون قطعنامه ضد ایرانی؟

 این دیپلمات‌‌ها گفتند که ایالات متحده با تلاش‌‌های بریتانیا و فرانسه در راستای محکوم کردن ایران در نشست شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در اوایل ژوئن مخالف است. به گفته آنها، ایالات متحده تعدادی دیگر از کشورها را تحت فشار قرار داده است تا رای ممتنع به قطعنامه احتمالی بدهند و گفته است که این کاری است که واشنگتن انجام خواهد داد. مقامات آمریکایی لابی علیه قطعنامه را هم رد کرده‌‌اند.

با تشدید نگرانی مقامات غربی درباره فعالیت‌‌های هسته‌‌ای ایران، اختلاف‌‌ها به وضوح آشکار شده‌‌اند. بر اساس داده‌‌های آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و ادعای کشورهای غربی، ایران اورانیوم غنی‌‌شده کافی برای ساخت سه سلاح‌‌ هسته‌‌ای را دارد. برخی از مقامات آمریکایی مدعی شده‌‌اند که نگران آن هستند ایران در حالی که به سمت برگزاری انتخابات ریاست جمهوری جدید بعد از سانحه بالگرد ابراهیم رئیسی گام بر‌‌می‌‌دارد، با تغییراتی مواجه شود.دولت بایدن مدت‌‌هاست که اعلام کرده به دنبال راه‌حلی دیپلماتیک برای برنامه هسته‌‌ای ایران است. دیپلمات‌‌های اروپایی با این ادعا که اقدام نکردن، اقتدار آژانس بین‌المللی انرژی اتمی را که ناظر بر عدم‌اشاعه سلاح‌‌های هسته‌‌ای است، تضعیف می‌کند، می‌‌گویند این مساله همچنین اعتبار فشار غرب بر ایران را تضعیف می‌کند و آنها از آنچه به عنوان تلاش‌‌های واشنگتن برای تضعیف رویکرد آنها می‌‌دانند، ناامید هستند.

یک مقام آمریکایی گفت که واشنگتن با شرکای اروپایی خود پیش از نشست ماه آینده آژانس بین‌المللی انرژی اتمی «به شدت هماهنگ است» اما «هرگونه گمانه‌‌زنی درباره تصمیم‌گیری، زودهنگام است.»این مقام مسوول با اشاره به اقدامات گروه هفت پس از حمله موشکی و پهپادی ایران به اسرائیل در ماه گذشته، مدعی شد: «ما از طریق تحریم‌‌ها و انزوای بین‌المللی در حال افزایش فشار بر ایران هستیم.»دیگر مقام آمریکایی هم گفت اینکه واشنگتن قصد دارد از ایجاد اختلال در روابط با ایران قبل از انتخابات ایالات متحده جلوگیری کند، درست نیست.

آخرین باری که شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی قطعنامه‌‌ای را علیه ایران تصویب کرد، نوامبر ۲۰۲۲ بود. مقامات آمریکایی و اروپایی در وین از آن زمان تاکنون بارها هشدار داده‌‌اند که اگر تهران پیشرفت‌‌های هسته‌‌ای خود را مهار نکند و همکاری با آژانس را افزایش ندهد، اقدام خواهند کرد. در مرکز این مناقشه، در برخی از کشورهای اروپایی، به‌‌ویژه فرانسه و بریتانیانگرانی‌های مداوم مبنی بر اینکه واشنگتن راهبردی برای مقابله با پیشرفت‌‌های هسته‌‌ای ایران ندارد، وجود دارد. دیپلمات‌‌های اروپایی گفته‌‌اند که به نظر می‌رسد دولت بایدن تمایلی برای پیگیری تلاش دیپلماتیک جدی در مورد ایران یا انجام اقدامات تنبیهی علیه آنچه تخلفات هسته‌‌ای تهران می‌‌خوانند، ندارد. اروپایی‌‌ها حامیان قوی توافق هسته‌‌ای ۲۰۱۵ بودند که اکثر تحریم‌‌های بین‌المللی علیه ایران را در ازای اعمال برخی محدودیت‌های نسبتا شدید اما موقت بر فعالیت هسته‌‌ای ایران لغو کرد. اروپا پس از خروج دولت ترامپ از توافق در سال ۲۰۱۸ به دنبال حفظ این توافق بود.

دولت بایدن در زمان آغاز به کار، احیای توافق هسته‌‌ای را به عنوان هدف اصلی سیاست خارجی تعیین کرد اما مذاکرات در اوت ۲۰۲۲ زمانی که ایران خواسته‌‌های خود را سخت‌‌تر کرد، شکست خورد. از آن زمان، مقامات ایالات متحده به دنبال مهار تنش با ایران بودند. از طرفی، مقامات آمریکایی استدلال می‌کنند که اروپا می‌تواند برای افزایش فشار بر تهران کار بیشتری انجام دهد؛ به عنوان مثال، ارتباط بانک‌های ایرانی را که در این قاره فعالیت می‌کنند، قطع کرده و سپاه را در لیست گروه‌‌های تروریستی قرار دهد. وال‌استریت‌‌ژورنال نوشت واشنگتن راهبرد خاص خود را برای افزایش فشار بر ایران بر سر فعالیت‌‌های هسته‌‌ای‌‌اش دارد که شامل درخواست از آژانس بین‌المللی انرژی اتمی برای تهیه گزارش جامعی است که همه چیزهایی را که درباره شکست ایران در همکاری می‌‌داند، ارائه کند اما یک گزارش، هیچ پیامد کارآمدی نخواهد داشت.

مقامات آمریکایی می‌‌گویند اگر ایران مسیر خود را تغییر ندهد، چنین گزارشی می‌تواند زمینه‌‌ای برای بازگرداندن تحریم‌‌های بین‌المللی لغو شده تحت توافق هسته‌‌ای باشد؛ گزینه‌‌ای که در اکتبر ۲۰۲۵ منقضی می‌شود.مقامات اروپایی می‌‌گویند به آنها گفته شده است که واشنگتن در حال بررسی این طرح است اما از آژانس خواسته است که پس از انتخابات آمریکا در ماه نوامبر چنین گزارشی را ارائه کند و هیچ برنامه فوری برای درخواست آن ندارد. «دنیای‌اقتصاد» پیش‌تر در گزارشی نوشته بود که اولین گزارش حاوی نتیجه‌‌گیری گسترده‌‌تر را مدیرکل وقت آژانس بین‌المللی انرژی اتمی قبل از اجرای برجام در ۲۰۱۶ صادر کرد و دومین آن باید قبل از ۱۸ اکتبر ۲۰۲۳ یعنی توافق مبنی بر نتیجه‌‌گیری جامع‌‌تر منتشر می‌شد .

در این گزارش باید اذعان می‌شد که ایران به همه تعهدات پادمانی و فراپادمانی‌‌اش بر اساس برنامه جامع اقدام مشترک پایبند است.به نظر می‌رسد تمرکز آمریکا روی این گزارش است تا اگر بایدن بار دیگر به عنوان رئیس‌‌جمهور انتخاب شد این گزارش را به عنوان اهرم فشار قرار دهد تا با ایران برای یک توافق جایگزین برجام بتواند مذاکره کند.  وال‌استریت ژورنال در ادامه نوشت، باوجود نگرانی‌های غرب در خصوص افزایش غنی‌‌سازی اورانیوم در ایران و ادعای آنها مبنی بر اینکه ایران توان ساخت سه سلاح هسته‌‌ای را دارد، اما مقامات جمهوری اسلامی بارها تاکید کرده‌اند که برنامه‌‌ هسته‌‌‌‌ای‌شان برای اهداف غیرنظامی است.

جامعه اطلاعاتی آمریکا و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی می‌‌گویند که هیچ مدرکی دال بر ساخت سلاح هسته‌‌ای توسط تهران ندارند.تهران پس از خروج آمریکا از توافق هسته‌‌ای، توسعه برنامه هسته‌‌ای خود را آغاز کرد. رسانه آمریکایی نوشت تهران زمانی که تحت فشار غرب بر سر برنامه هسته‌‌ای خود در نشست‌‌های آژانس قرار گرفت، برنامه هسته‌‌ای خود را تشدید کرده یا اقدامات جدیدی برای محدود کردن دسترسی بازرسان در سال‌های اخیر انجام داده است. ایران سال گذشته پس از انتقادات شفاهی در شورای حکام، تعدادی از بازرسان با تجربه اروپایی را از ورود به کشور محروم کرد. تهران بارها زمانی که تحت فشار غرب بر سر برنامه هسته‌ای خود در نشست‌های آژانس قرار گرفته است، برنامه هسته‌‌ای خود را تشدید کرده یا اقدامات جدیدی برای محدود کردن دسترسی بازرسان در سال‌های اخیر انجام داده است.

سال گذشته پس از انتقادات شفاهی در هیات‌مدیره، تعدادی از بازرسان با تجربه اروپایی را از ورود به کشور محروم کرد.ایالات متحده از تکرار این نوع گام‌‌ها در صورت انجام یک طرح محکومیت علیه ایران نگران است. وال‌‌استریت‌ژورنال نوشت: ایالات متحده نسبت به تکرار این نوع گام‌‌ها در صورت انجام طرح محکومیت نگران است. واشنگتن همچنین شک دارد که توبیخ رسمی به نتیجه‌‌ای برسد. حتی اگر کار برنامه هسته‌‌ای ایران در نهایت به شورای امنیت سازمان ملل متحد کشیده شود، احتمالا در آنجا [آن طرح] محکوم به فنا خواهد بود. روسیه و چین که دارای حق وتو در سازمان ملل هستند، تقریبا به طور قطع هرگونه تلاشی برای تحریم تهران به دلیل فعالیت‌‌هایش را وتو خواهند کرد.

طبق این گزارش، این بار، مقام‌‌های انگلیسی و فرانسوی به واشنگتن گفته‌‌اند که می‌‌خواهند با ارائه یک قطعنامه تند علیه ایران مسیر را ادامه دهند و به گفته افراد درگیر در بحث، زمان تعیین حدود و خط کشی فرا رسیده است. مشخص نیست که آیا اروپایی‌‌ها واقعا این کار را انجام خواهند داد یا خیر.

این رسانه آمریکایی نوشت: «اگر آنها قطعنامه‌‌ای را پیشنهاد کنند که شکست بخورد، این یک دستاورد دیپلماتیک بزرگ برای تهران خواهد بود که نشان می‌دهد فشار غرب بر ایران در حال فروپاشی است.» ایالات متحده پیش از سایر نشست‌‌های اخیر شورای حکام، علیه صدور قطعنامه تند از سوی شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی فشار می‌‌آورد، اما اختلاف‌‌نظرهای گذشته بر سر نحوه رسیدگی به کار هسته‌‌ای ایران عمدتا بین واشنگتن و اروپایی‌‌ها باقی مانده است. با این حال، در آخرین نشست در ماه مارس، «لورا هولگیت» سفیر آمریکا در آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، هشدار داد که عدم‌همکاری ایران با آژانس نمی‌تواند ادامه یابد.وی در آخرین نشست شورای آژانس بین‌المللی انرژی اتمی گفت: «سطح همکاری ایران با آژانس غیرقابل قبول است. در صورتی که همکاری ایران بهبود چشمگیری پیدا نکند، شورای حکام باید آماده اقدامات بیشتر باشد.»

اوایل این ماه، رافائل گروسی، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به ایران سفر کرد تا همکاری‌‌ها بین طرفین را بهبود بخشد و از تهران خواست تا قبل از نشست ژوئن شورای حکام گام‌‌های قابل‌‌توجهی بردارد تا حسن نیت خود را نشان دهد. البته هنوز تحول خاصی رخ نداده است. مقامات ایالات متحده در اوایل این ماه برای مدیریت تنش‌‌ها با تهران، اولین گفت‌وگوهای خود را با مقامات ایرانی از ماه ژانویه در عمان برگزار کردند. به گفته افرادی که در جریان گفت‌وگوها قرار گرفتند، مذاکرات غیرمستقیم که شامل رفت و آمد مقامات عمانی بین طرفین بود، موضوعات منطقه‌‌ای و هسته‌‌ای را دربر می‌‌گرفت. مارک دوبوویتز، مدیر اجرایی بنیاد دفاع از دموکراسی‌‌ها، گفت که قطعنامه انتقادی می‌تواند به ثبت رکوردی از عدم‌پایبندی ایران کمک کند که در نهایت می‌تواند به بازگرداندن تحریم‌‌های بین‌المللی منجر شود.

کلسی داونپورت، مدیر سیاست منع اشاعه در انجمن کنترل تسلیحات نیز گفت که قطعنامه محکومیت به تعویق افتاده است ولی باید با تلاش دیپلماتیک برای مهار برنامه هسته‌‌ای ایران با هدف رفع تحریم‌‌ها مرتبط شود.او گفت: «شورای حکام باید این پیام را به ایران بدهد که عدم‌همکاری‌‌ها با آژانس عواقبی خواهد داشت. اما این باید بخشی از یک استراتژی گسترده‌‌تر باشد. هدف باید فشار و تشویق ایران برای همکاری با آژانس و گسترش دسترسی‌‌ها باشد.»