گروسی از آمادگی ایران برای گفت‌وگوی جدی خبر داد
تهران به‌دنبال کاهش تنش
رئیس آژانس بین‌المللی انرژی اتمی میگوید ایران آماده «گفتوگوهای جدی» است. روزنامه فایننشال تایمز چهارشنبه ۱۵ مه در گزارشی نوشت: به نظر می‌رسد روابط پرتنش با تهران که به دلیل برنامه اتمی‌اش با تحریم‌‌‌ها مواجه است، در حال کاهش است. به گفته رئیس آژانس، ایران برای اولین بار در بیش از یک سال گذشته تمایل خود را برای شرکت در «گفت‌وگوی جدی» بروز داده و این نشانه‌ای از این است که تهران به دنبال کاهش تنش با ایالات متحده است. رافائل گروسی، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، به فایننشال تایمز گفت که تهران و آژانس، نهاد دیده‌‌‌بانی سازمان ملل که ماه‌‌‌ها روابط پرتنش را تحمل کردهاند، ممکن است پس از انجام مذاکرات اولیه در ایران وارد «مرحله دیگری» شوند.
رافائل گروسی گفت که به نظر می‌رسد تهران مایل به گفتوگو درباره موضوعات «ملموس» است. این تغییر ظاهری لحن پس از دعوت محمد اسلامی رئیس سازمان انرژی اتمی ایران، از رافائل گروسی برای شرکت در کنفرانس هستهای و مذاکرات با جمهوری اسلامی صورت گرفت. این تماس در اواسط آوریل و در بحبوحه تشدید تنش‌ها بین ایران، اسرائیل و ایالات متحده مطرح شد. در همان زمان، مقامات ایرانی سیگنال‌هایی صادر کردند مبنی بر اینکه تهران می‌تواند سیاست خود را تغییر دهد و به دنبال نظامی‌سازی برنامه هستهای خود باشند.
اما گروسی پس از دیدار هفته گذشته با اسلامی و سایر مقامات ارشد در اولین سفر خود به ایران از مارس ۲۰۲۳، گفت که فرصتی برای حل و فصل برخی موارد اختلافی، از جمله بهبود توانایی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی برای نظارت بر فعالیتهای هستهای جمهوری اسلامی به وجود آمده است. گروسی گفت: «من در آنها این درک را می‌بینم که بهتر است کمی تعامل داشته باشیم تا اینکه به مسیر کاملا متفاوت ادامه دهیم، که می‌تواند منجر به تشدید بیشتر تنش و شاید خطرات بیشتر از جمله جنگ شود. این بسیار مهم است، زیرا ما پس از چند ماه گفتوگو در کنار یکدیگر، دوباره به هم وصل شدیم.» وی افزود که واشنگتن و تهران همچنان به باز نگه داشتن یک «کانال دوجانبه» ادامه می‌دهند. فایننشال تایمز فاش کرد که مقامات ارشد ایالات متحده و ایران در ماه ژانویه در عمان گفتوگوهای غیرمستقیم محرمانه‌ای انجام دادند، چرا که هر دو طرف به دنبال جلوگیری از گسترش جنگ اسرائیل و حماس به یک درگیری منطقه‌ای تمام‌عیار هستند.
رافائل گروسی و محمد اسلامی هفته گذشته در اصفهان با یکدیگر دیدار کردند. این اولین سفر رئیس آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به این کشور از مارس ۲۰۲۳ بود. ایران در تلافی حمله اسرائیل به کنسولگری‌اش در دمشق، بیش از ۳۰۰ موشک و پهپاد به سوی سرزمین‌های اشغالی شلیک کرد. این اولین حمله مستقیم ایران به اسرائیل بود. ادعا می‌شود که اسرائیل با شلیک پهپاد و موشک به پایگاه هوایی در نزدیکی شهر اصفهان ایران که نزدیک سایت هستهای نطنز است، پاسخ حملات موشکی و پهپادی ایران را داد. حملات تلافی‌جویانه برای جلوگیری از یک جنگ همه‌جانبه در نظر گرفته شد و خسارت محدودی ایجاد کرد. اما تحلیلگران ابراز نگرانی کردهاند که ایران می‌تواند برنامه هستهای خود را - که در حال حاضر در حال غنی‌سازی اورانیوم نزدیک به درجه تسلیحات است - گسترش دهد تا از آن به عنوان اهرم فشار بر ایالات متحده و همچنین به عنوان هشداری برای دشمنانش استفاده کند.
گروسی گفت که ایران از زمان حمله حماس در ۷ اکتبر و حمله تلافی‌جویانه اسرائیل به غزه که جرقه تنش در سراسر خاورمیانه را برانگیخت، مقیاس یا سرعت فعالیت هستهای خود را تغییر نداده است. وی افزود: «هیچ مدرکی وجود ندارد که نشان دهد ایران به سمت یک برنامه تسلیحاتی حرکت کرده یا در حال حرکت یا برنامه‌ریزی برای حرکت است.» ایران بیش از دو سال است که اورانیوم را با خلوص ۶۰درصد نزدیک به درجه تسلیحات غنی می‌کند.
این بخشی از پاسخ تهران به تصمیم دونالد ترامپ، رئیس‌‌‌جمهور سابق آمریکا برای کنار گذاشتن یک‌جانبه توافق هستهای سال ۲۰۱۵ است که تهران با قدرت‌‌‌های جهانی امضا کرد. گروسی گفت که تهران اکنون مواد شکافت‌پذیر کافی برای تولید حدود سه بمب هستهای در عرض چند هفته در اختیار دارد. تهران میگوید که برنامه‌اش فقط برای اهداف غیرنظامی است. گروسی گفت: «در تولید ۶۰درصد [اورانیوم غنی‌شده] نوساناتی وجود داشته است، اما هیچ چیز چشمگیری نیست. آنچه ما میبینیم این است که یک روند ثابت وجود دارد. آنها در گذشته سریع‌‌‌تر غنی‌سازی می‌کردند، اما چیزی که ما میبینیم یک [سرعت] منظم است.» گروسی گفت: «اما برنامه هستهای ایران در حال رشد است، بزرگ‌تر می‌شود، گسترده‌تر می‌شود و بدون شک قوی‌تر می‌شود.» گروسی گفت که مذاکرات فنی بین آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و مقامات ایرانی از زمان بازگشت وی از جمهوری اسلامی ادامه داشته است. تهران در سفر گروسی هیچ تعهدی از آژانس بین‌المللی انرژی اتمی را نپذیرفت، اما هر دو طرف در مورد موضوعاتی که باعث ایجاد اصطکاک بین آنها شده است، گفتوگو کردند.
دیده‌بان هستهای سازمان ملل امیدوار است که از مذاکرات برای متقاعد کردن تهران برای نصب مجدد دوربین‌های آژانس در تاسیسات هستهای، اجازه دسترسی بازرسان به کارخانه‌های مورد استفاده برای تولید قطعات سانتریفیوژ، و بازدید از تاسیسات مرتبط با تحقیقات طولانی‌مدت آژانس در مورد فعالیتهای هستهای در سایت‌های اعلام‌نشده استفاده کند. با این حال، ایران قبلا با آژانس توافق کرده است زیرا توانایی این نهاد برای تداوم فعالیت در جمهوری اسلامی از زمان خروج ترامپ از توافق هستهای در سال ۲۰۱۸ و اعمال تحریم‌‌‌های فلج‌‌‌کننده بر ایران محدود شده است. گروسی گفت: در مارس سال گذشته، تهران متعهد شد که حدود ۳۰ دوربین آژانس را در تاسیسات هستهای خود نصب کند، اما تنها ۹ دوربین فعال شدند. همچنین به نظر می‌‌‌رسید که تهران پیش‌تر و قبل از جلسات شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به سمت مصالحه پیش می‌رفت.
جلسه بعدی معاونان ایران و آژانس در ۳ ژوئن (اواسط خرداد) برگزار می‌شود. اما گروسی گفت آنچه مهم است اطمینان از نبود انفصال کامل یا گسست است. گروسی گفت: این چیزی است که ما در تلاشیم انجام دهیم و سطوحی از دید مفید و معنادار را داشته باشیم. رئیس سازمان انرژی اتمی ایران به تازگی درباره دیدار و مذاکرات معاونان فنی و حقوقی ایران و آژانس برای گفتوگو بر سر اجرای عملیاتی بیانیه مشترک اسفند ۱۴۰۱ گفت که معاونان ایران و آژانس در تماس و ارتباط هستند و به زودی معاون گروسی برای ادامه گفت‌‌‌وگوها به ایران می‌‌‌آید.
محمد اسلامی رئیس سازمان انرژی اتمی اعلام کرد که علاوه بر مفاد بیانیه مشترک اسفند ۱۴۰۱، حدود نیمی از موارد باقی‌مانده با آژانس حل و فصل شد. دو مکان باقی‌مانده هم در فرآیند حل و فصل قرار دارد و طبق برنامه توافق‌شده، معاونان دو طرف در حال تعامل و گفتوگو هستند. اسلامی همچنین خاطرنشان کرد: مذاکره برای رفع تحریم‌‌‌های اقتصادی مذاکراتی سیاسی مربوط به مقامات سیاسی و دیپلماتیک دو طرف است و ربطی به گفتوگوهای ما با آژانس ندارد.
