بایدن نه میتواند جواب ندهد و نه دست باز در واکنش متقابل دارد
آمریکا در برزخ تصمیمگیری
متحدان ایران در عراق و سوریه از آغاز جنگ غزه تاکنون حدود ۱۴۰ حمله موشکی و پهپادی علیه نیروهای آمریکایی انجام دادهاند. به گفته فرماندهی مرکزی آمریکا، شاید شدیدترین آنها در ۲۰ ژانویه با شلیک رگبار «موشکهای بالستیک و راکتهای متعدد» به پایگاه عینالاسد در غرب عراق رخ داد. گزارشها حاکی از آن است که پدافند هوایی پاتریوت اکثر آنها را رهگیری کرد، اما برخی از آنها به پایگاه اصابت کردند و تعداد نامعلومی از آمریکاییها و عراقیها یا دچار ضربه مغزی یا مجروح شدند.
تاکنون عملیات آمریکا علیه نیروهای محلی نیابتی بوده است. اما بایدن اکنون با فشار فزایندهای برای انجام اقدامات قویتر علیه ایران مواجه خواهد شد. این یک معضل برای آمریکا است: «اگر هیچ کاری نکنند، آمریکا ضعیف به نظر میرسد؛ اگر تلافی کنند، رئیسجمهور در یک سال باقیمانده تا انتخابات با خطر جنگ جدیدی روبهرو خواهد شد.» در همین حال، در یمن، آمریکا هفتمین یورش خود را علیه نیروهای شبهنظامی یمن که بخش اعظم کشور را اداره میکند، انجام داد؛ این حملات آمریکا در تلاش برای جلوگیری از شلیک موشک به کشتیهایی بود که از تنگه بابالمندب عبور میکنند. حوثیها اعلام کردهاند که در حمایت از فلسطینیها، علیه کشتیهایی که به سمت اسرائیل حرکت میکنند یا کشتیهای جنگی غربی، اقدام میکنند.
بایدن اعتراف کرده که حملات آمریکا، ارتش یمن را متوقف نخواهد کرد. با این حال، واشنگتن پست گزارش میدهد که دولت بایدن با وجود تردید برخی مقامات در حال تهیه پیشنویس طرحهایی برای یک «کارزار نظامی پایدار» در یمن است. به گزارش اکونومیست، در همین حال، در لبنان، قدیمیترین و قدرتمندترین متحد منطقهای ایران، حزبالله، گروه شبهنظامی شیعه که یک حزب سیاسی هم به شمار میرود، دائما با نیروهای اسرائیلی در حال تبادل آتش است. این کشور حمایت خود را از حماس اعلام کرده اما وارد جنگ علیه اسرائیل نشده است. دولت بایدن بلافاصله پس از حملات ۷ اکتبر به اسرائیل کمک کرد تا از حمله پیشگیرانه علیه حزبالله منصرف شود. اما اسرائیل تهدید کرده که اگر دیپلماسی نتواند نیروهای حزبالله را متقاعد کند که تیراندازی را متوقف کنند و از منطقه مرزی دور شوند، در خاک لبنان اقدام خواهد کرد.
بنابراین، آمریکا و ایران در حال انجام یک اقدام متعادلکننده پرمخاطره هستند. ایران به متحدان خود در «محور مقاومت» کمک کرده است تا حملاتی را با هدف تضعیف اسرائیل، جابهجایی آمریکا و بیاعتبار کردن کشورهای عربی که با اسرائیل صلح کردهاند (یا به دنبال آن هستند) ترتیب دهند. آمریکا نیز به نوبه خود دست به اقدامات تلافیجویانه محدودی زده است. باوجودیکه هر دو از درگیری مستقیم اجتناب کردهاند اما ممکن است تعادل برقرار نباشد.
اسرائیل در کنار رویارویی آشکار با حماس و حزبالله، جنگی نهچندان محرمانه علیه ایران و متحدانش به راه انداخته است. در اواخر دسامبر یک فرمانده سپاه در حمله هوایی مشکوک اسرائیل در دمشق جان باخت. یک هفته بعد، صالح العاروری، یکی از مقامات ارشد حماس، در حملهای به پایگاه حزبالله در جنوب بیروت ترور شد. در ۲۰ ژانویه یک حمله موشکی دیگر در دمشق پنج عضو سپاه از جمله حجتالله امیدوار، رئیس اطلاعات نیروی قدس سوریه، بازوی عملیات خارجی سپاه ترور شد. در ۴ ژانویه، مشتاق الجواری، یکی از رهبران حرکت النجبا، گروهی که در حمله به نیروهای آمریکایی دست داشت، با حمله پهپادی آمریکا به مقر او در بغداد جان باخت.
در عین حال، در داخل ایران نیز برخی عملیاتهای تروریستی انجام شد که میتوان به بمبگذاری انتحاری در مراسم سالگرد قاسم سلیمانی در کرمان اشاره کرد؛ عملیاتی که گروه داعش خراسان مسوولیت آن را بر عهده گرفت. همچنین اخیرا عملیاتی را در شرق بلوچستان توسط گروهک جیشالعدل شاهد بودیم که به جان باختن دست کم ۱۱ پلیس منجر شد. علی واعظ از گروه بینالمللی بحران استدلال میکند که حکومت ایران اکنون احساس میکند باید «بازدارندگی را بازگرداند» و اوضاع را به دست بگیرد.
هفته گذشته ایران عملیات موشکی را علیه مواضع تروریستها در سه کشور همسایه انجام داد؛ یعنی علیه اهداف تروریستی در سوریه و پاکستان و یک پایگاه جاسوسی اسرائیل در کردستان عراق. حمله به پاکستان منجر به حمله موشکی تلافیجویانه به ایران شد؛ اما به نظر میرسد هر دو کشور اکنون از لبه پرتگاه عقبنشینی کردهاند. آقای واعظ میگوید: «ایرانیها همچنان از ریسک گریزان هستند. آنها میخواهند این تصور را که آنها در نقطه ضعف هستند، تغییر دهند. اما به طور همزمان این تصور وجود دارد که اسرائیل برای آنها تله گذاشته است؛ حال یا برای توجیه تمدید جنگ یا کشاندن ایالات متحده به آن.»
از جانب دولت بایدن، مقامات اصرار دارند که خواهان جنگ منطقهای نیستند. در سال ۲۰۲۰، دونالد ترامپ، سلف بایدن، در پاسخ به حملات شبهنظامیان طرفدار ایران به نیروهای آمریکایی، دستور ترور قاسم سلیمانی را صادر کرد. این امر باعث شد تا شلیک موشکهای بالستیک ایران به سمت عینالاسد را شاهد باشیم. یعنی شبیه به همین حملاتی که ۲۰ ژانویه انجام گرفت. اما ترامپ به حملات ژانویه۲۰۲۰ پاسخی نداد. بایدن محتاط است. او نمیخواهد در زمانی که آمریکا با حمایت از اوکراین در جنگ خود علیه روسیه ضعیف شده و تلاش میکند از جنگی دیگر علیه چین بر سر تایوان جلوگیری کند، به جنگی در خاورمیانه کشیده شود. علاوه بر این، بایدن به دنبال انتخاب مجدد در سالجاری است.
در عراق و سوریه، نیروهای آمریکایی متناسب و به همان میزانی که به مواضع آنها حمله میشود، پاسخ نمیدهند. به طور مشابه در یمن نیز، آمریکا با حملات محدود به آنها پاسخ داد. یعنی در ابتدا به سرنگونی موشکها و پهپادهایی که اسرائیل را تهدید میکردند یا عبور و مرور کشتیهای عبوری را محدود کرده بودند، روی آوردند. همچنین آمریکا پیش از حمله مستقیم به حوثیها هشدار داده بود و با قطعنامه شورای امنیت اقدامات بعدی خود را تضمین کرد. آرون دیوید میلر از بنیاد کارنگی برای صلح بینالمللی، یک اتاق فکر در واشنگتن دی سی، میگوید: «دولت میداند که مشکلی بدون راهحل دارد. فقط میتواند برای مدیریت آن تلاش کند.»
جو بایدن بسیار امیدوار است که اسرائیل به زودی پیروز شود، یا حداقل جنگ خود در غزه را محدود کند، و به این ترتیب از خشونت در سراسر منطقه بکاهد. اما اسرائیل نه حماس را توانسته از بین ببرد و نه گروگانهایش را بازگردانده است و نشانه اندکی از آمادگی برای توقف جنگ نشان میدهد. تعداد کشتهشدگان فلسطینی از ۲۵۰۰۰ نفر گذشته است. برخی اسرائیل را به نسلکشی متهم میکنند. بنیامین نتانیاهو، نخستوزیر اسرائیل، به صراحت درخواست بایدن برای تشکیل کشور فلسطینی در آینده را رد میکند.
در حالی که بایدن برای حفظ میدان در خاورمیانه تلاش میکند، آقای میلر میگوید که یک حمله ناگوار یا تروریستی ممکن است با جنگ منطقهای فاصلهای داشته باشد. اما اگر این روند ادامه پیدا کند و یکی از این حملات منجر به کشته شدن تعداد قابلتوجهی از آمریکاییها شود، دولت چارهای جز حمله نخواهد داشت.