سیاست فشار و انزوای واشنگتن در حال زوال است؟
خروج ایران از باکس آمریکایی
نزدیکی ایران و اعراب
نشریه فارن افرز هفته گذشته در مقاله‌‌‌ای با عنوان «ایران از باکس خود خارج می‌شود» به آشتی ایران و عربستان پرداخته و نوشته است: «طی پنج ماه گذشته، خصومت دیرینه بین تهران و ریاض از بین رفته است. ایران و عربستان سعودی توافق‌نامه همکاری امنیتی را احیا کرده‌‌‌اند، خطوط پروازی تجاری را برقرار کرده و تجارت دوجانبه را از نو آغاز کرده‌‌‌اند.» مقاله فارن افرز نشان می‌دهد سیاست آمریکا کارآمدی خود را از دست داده و ایران توانسته در ماه‌‌‌های گذشته از طریق نزدیک شدن به برخی کشورهای عربی مانند عربستان، امارات، قطر و حتی کویت، این بازی آمریکایی‌‌‌ها را برهم بزند. به گزارش فارن افرز علاوه بر عربستان، سایر کشورهای عربی نیز مشتاقانه به اقدامات ایران پاسخ دادند. ابوظبی پس از انجام مذاکرات تلفنی در اواسط سال ۲۰۲۲ از بازگشت سفیر خود به تهران خبر داد. در ماه مارس امسال، همزمان با نزدیکی عربستان و ایران، معاون حقوقی و بین‌الملل وزیر امور خارجه ایران با یک هیات کویتی دیدار کرد تا حل و فصل مرزهای دریایی را آغاز کند. وزارت خارجه ایران همچنین به دنبال احیای روابط با بحرین است.
ایران به دنبال ازسرگیری روابط با کشورهای جذابی فراتر از خلیج فارس نیز هست. دسامبر گذشته، وزیر امور خارجه ایران و عبدالفتاح السیسی، رئیس‌جمهور مصر، در اردن مذاکراتی را برای گفت‌وگو درباره برقراری مجدد روابط دیپلماتیک انجام دادند، روابطی که در سال ۱۹۸۰ پس از پناه دادن قاهره به آخرین شاه ایران قطع شد. در این رابطه وزیر امور خارجه کشورمان شامگاه روز شنبه در تماس تلفنی با وزیر خارجه امارات متحده عربی، امنیت منطقه خلیج فارس را برای جمهوری اسلامی ایران مهم دانست و گفت: «کشورهای منطقه می‌توانند بدون مداخلات خارجی امنیت منطقه را تامین کنند.»
نظم جدید
امروز به دو دلیل منطقه در مسیر دوستی‌‌‌ها و ائتلاف‌‌‌های بیشتر در قالب نظم جدید منطقهای قرار دارد؛ نخست تغییر سیاست آمریکا است و دیگر افزایش اهرم‌‌‌های ایران در حوزه‌های هسته‌‌‌ای و منطقهای. در مورد اول، تقریبا از دوره باراک اوباما، آمریکا تصمیم به تغییر استراتژی‌‌‌اش در منطقه غرب آسیا گرفت و از آن پس نه تنها دیگر در هیچ جنگی وارد نشد بلکه تصمیم گرفت که هزینه‌‌‌های حضور خود را در این منطقه کاهش دهد. زیرا آمریکا برای خود یک هدف بزرگ‌تر تعیین کرده بود و آن تمرکز بر رقابت با چین بود. از سوی دیگر ایران هم در این سال‌ها و بعد از خروج یک‌جانبه دونالد ترامپ از برجام نه‌تنها در حوزه هسته‌‌‌ای پیشرفت چشمگیری داشت؛ یعنی سانتریفیوژهای IR۶ به کار گرفت و غنی‌‌‌سازی ۶۰درصد انجام داد، در منطقه نیز تقریبا جای پای خود را تثبیت کرد.
اما ایران برای پیشبرد سیاست‌‌‌های منطقهای با موانعی از جمله عدم‌رابطه با برخی کشورهای مهم مواجه بود که امروز این موانع نیز در حال رفع شدن است. به همین دلیل هم فارن افرز معتقد است که ایران از باکس تحریم و انزوایی که آمریکا برای آن ساخته بود، در حال خارج شدن است.
به گزارش این مجله آمریکایی به مرحمت ۱۰ سال تغییر و گیج‌‌‌وگنگی سیاست خارجی ایالات متحده در خاورمیانه، کشورهای عرب نیز احساس می‌کنند که چاره‌‌‌ای جز همکاری نزدیک‌‌‌تر با تهران ندارند. ایالات متحده زمانی به عنوان سپری در برابر ایران برای کشورهای عربی عمل می‌‌‌کرد. اما این کشورها نشانه‌‌‌هایی می‌‌‌بینند که تعهد ایالات متحده برای محافظت از آنها در حال کاهش است. فارن افرز نوشته است: «ایران بدون کنترل ایالات متحده در حال گسترش اتحاد خود با روسیه و چین است. طی یک سال گذشته، تهران به دنبال توقیف نفتکش‌‌‌هایی بود که محصولات پتروشیمی‌‌‌های عربستان و امارات را در خلیج فارس حمل می‌‌‌کردند و گهگاه موفق می‌‌‌شد.» زمانی که مقامات سعودی با همتایان ایرانی خود در پکن دیدار کردند، عربستان سعودی به طور ضمنی نفوذ ایران در لبنان، سوریه و یمن و حضور آن را در محافل دیپلماتیک خلیج فارس پذیرفت. امارات به این نتیجه رسیده است که به‌رغم حضور ناوگان پنجم نیروی دریایی آمریکا در بحرین، همکاری امنیتی موثر با ایالات متحده شکست خورده است. در ماه مارس، ابوظبی از نیروهای دریایی ترکیبی، یک مشارکت چند‌ملیتی برای مقابله با بازیگران غیردولتی در دریاهای آزاد، در ماه مارس خارج شد.
اما چه اتفاقی افتاده که بر اساس گزارش فارن افرز، چنین برداشتی در آمریکا به وجود آمده که ایران در حال خروج از باکس انزوا است؟ آیا آمریکا از هدفگذاری خود منحرف شده است و به هدفگذاری خود نرسیده است؟ نقطه قوت و توان ایران برای تغییر بازی چه بوده است و ایران برای تکمیل این استراتژی چه اقدامات دیگری باید در آینده انجام دهد؟ غلامرضا حداد، استاد دانشگاه علامه طباطبایی در این رابطه به روزنامه «دنیای‌اقتصاد» گفت: «نظم بین‌المللی جدیدی در حال ظهور است که تبعاتی بر نظم منطقهای خاورمیانه دارد.» حداد ادامه داد: «به موازات خروج آمریکا از منطقه و تغییر معادلات انرژی که در تغییر منابع تامین‌کنندگان نفت و گاز آمریکا و چین نیز نمود یافته است، چین در حال شکل دادن به نظم امنیتی جدید منطقهای در خاورمیانه است. هم اکنون چین نزدیک به ۴۰درصد نفت موردنیاز خود را از کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس به همراه عراق تامین می‌کند و اتحاد استراتژیک میان چین و اعضای شورای همکاری نیز نمودی از همکاری‌‌‌های استراتژیک و اقتصادی بلنددامنه است.»
