تاثیر عادی شدن روابط تهران و ریاض بر رژیم مجازات یکجانبه
دیوار روانی تحریمها فرو می‌ریزد؟
مناسبات دیپلماتیک ایران و عربستان در دی ماه ۱۳۹۴ و در پی حمله عوامل خودسر به سفارت و سرکنسولگری عربستان در ایران به صورت یک طرفه از سوی عربستان قطع شد. دو طرف بعد از پنج دور مذاکره در عراق و سه دور گفتوگو در مسقط در نهایت در ۱۹ اسفند ۱۴۰۱ و بعد از ۷ سال و ۳ ماه قطعی روابط در پکن توافق کردند که روابط دیپلماتیک را از سر بگیرند. پس از آن در ۱۷ فروردین ۱۴۰۲ وزرای خارجه دو‌‌‌کشور در پکن دیدار کرده و بیانیه مشترکی صادر کردند و بعد از آن هیات‌‌‌های فنی برای بررسی روند بازگشایی اماکن دیپلماتیک به پایتخت‌‌‌ها و همچنین جده و مشهد سفر کردند. در نهایت ۲۷ خرداد وزیرخارجه عربستان به تهران سفر و با مقامات ایران دیدار و گفتوگو کرد. خالد الفالح، وزیر سرمایه‌گذاری عربستان سعودی هفته گذشته در جریان نشستی گفت که نسبت به پتانسیل اقتصادی تنش‌زدایی اعلام شده در ۱۰ مارس بین عربستان سعودی و ایران با میانجی‌گری چین «خوشبین» است.
به گفته خالد الفالح، شرکت‌های سعودی همچنین می‌توانند به بازار ایران در دوره‌‌‌های تعطیلی و تحریمها کمک کنند. او می‌‌‌گوید: در همه جبهه‌‌‌ها عادی‌سازی رابطه ایران و عربستان سعودی - رقبای دیرینه در منطقه که همیشه درگیر درگیری‌‌‌های نیابتی هستند - به نفع همه ما خواهد بود. به گزارش جماران در ادامه این مطلب آمده است: وزیر خارجه آمریکا در اوایل این هفته در مصاحبه‌ای با CNBC گفته بود که «بسیار امیدوار» است که عادی‌سازی روابط عربستان سعودی با ایران فراتر از دو کشور باشد و به نگرانی‌هایی که جامعه بین‌المللی به تهران ابراز کرده، رسیدگی کند.
ایران می‌‌‌خواهد به یک میلیارد دلار تجارت دوجانبه سالانه با عربستان سعودی در کوتاهمدت و ۲ میلیارد دلار در میان‌‌‌مدت برسد که هدفی بلندپروازانه با توجه به تحریم‌‌‌های آمریکاست. کارشناسانی که با المانیتور صحبت کردند می‌‌‌گویند که لحن فالح خوش‌بینانه‌‌‌تر از واقعیت‌هاست. تنش‌زدایی رابطه ایران و عربستان به علاوه وجود تحریمها و همچنین تنش‌‌‌های شدید میان ریاض و واشنگتن عملا کار را سخت کرده است. با این نزدیکی، دو قدرت - ایران و عربستان سعودی - می‌‌‌خواهند از کاهش نفوذ آمریکا در منطقه استفاده کرده و روابط با پکن را تقویت کنند.
سدی به نام تحریمها
صنم وکیل، مدیر برنامه خاورمیانه و شمال آفریقای چتم هاوس، به المانیتور گفت که این اقدام بیشتر نوعی نمایش عمومی است تا تلاش برای رسیدن به نتیجه. به گفته او «ریاض مشوق سرمایه‌گذاری در ایران را از دیوار آویزان می‌کند، زیرا به خوبی می‌‌‌داند که تحریمها مانع از هرگونه تلاش جدی می‌شود. از آنجا که ریاض فرض می‌کند ایران مفاد توافق را زیر پا می‌‌‌گذارد، به دنبال نشان دادن نیت خوب به چین و فراتر از آن است. در حالی که امیدوار است مشوق‌‌‌ها در طول زمان بتوانند پایه محکم‌‌‌تری را ایجاد کنند.»
جیسون برادسکی، محقق غیرمقیم در موسسه خاورمیانه، در گفت و گو با المانیتور ادعا می‌کند که سعودی‌‌‌ها همچنان ایران را منشأ بیثباتی در منطقه می‌‌‌دانند. وزیر خارجه عربستان با لحنی خوش‌بینانه درباره رابطه با ایران صحبت می‌کند، اما همزمان تاکید دارد که ایران باید به آنچه او رفتار بد ایران در منطقه می‌‌‌خواند رسیدگی کند. امتیاز دادن به‌ویژه در مورد موشک‌‌‌ها، پهپادها و [سپاه پاسداران انقلاب اسلامی] در منظومه ذهنی ایران نیست و همزمان تحریم‌‌‌های ایالات‌متحده همچنان پابرجا هستند و سعودی نیز به خوبی از این پویایی آگاه است.
تضمین ثبات اقتصادی
ریاض بر اجرای چشم‌انداز ۲۰۳۰ متمرکز است و تلاش می‌کند تا حد امکان تنش‌ها را کاهش دهد. تهدید حمله فرامرزی به این پادشاهی از سوی ایران یا یکی از نیروهای نیابتی آن در یمن یا لبنان، تنها پروژه‌های چند میلیون دلاری را که به عربستان سعودی کمک می‌کند تا اقتصاد خود را از نفت متنوع کند، از مسیر خارج می‌کند. اگر عربستان سعودی بتواند به جامعه بین‌المللی نشان دهد که مقصدی مطمئن برای سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی بلندمدت است، مشوق‌های تجاری قابل‌توجه دریافت خواهد کرد.
هنری روم، کارشناس ارشد موسسه واشنگتن می‌‌‌گوید که در کوتاهمدت، تحریم‌‌‌های ایالات‌متحده مانع بزرگی برای رشد رابطه هستند و این در حالی است که دهه‌‌‌ها تحریم، تجارت با ایران را از نظر عملیاتی با مشکلات بسیاری روبه‌رو کرده است. روم به المانیتور می‌‌‌گوید: «با گذشت زمان، عربستان سعودی و سایر کشورهای خلیجفارس ممکن است تمایل بیشتری به محک جدی بودن آمریکا در اعمال محدودیت بر ایران داشته باشند، همان‌طور که امارات با صادرات نفت ایران این کار را انجام داده و به نظر می‌رسد اعراب خلیجفارس هم ترجیح می‌دهند رفتار ایران را با این قبیل کمک‌‌‌ها و مشوق‌‌‌ها کنترل کنند.»
کیمبرلی دونوان، مدیر ابتکار دولت‌‌‌سازی اقتصادی در شورای آتلانتیک، این سوال را مطرح کرد که این پیمان چه معنایی برای تلاش‌‌‌های خاورمیانه علیه پولشویی و مقابله با تامین مالی تروریسم دارد؟ او به المانیتور گفت: «در ۲۰ سال گذشته، ایالات‌متحده سرمایه‌گذاری زیادی در عربستان سعودی انجام داده تا به آنها کمک کند تا ظرفیت خود را در مقابله با تامین مالی تروریسم افزایش دهند و به عنوان نمونه با حزب الله لبنان در کنار هم مقابله کنند. گرم شدن روابط ایران و عربستان سعودی، نیات عربستان را در مورد مبارزه با پولشویی و تامین مالی تروریسم زیر سوال می‌برد.»
او با اشاره به اینکه ایران همچنان در لیست سیاه گروه ویژه اقدام مالی قرار دارد، گفت: فراتر از تحریم‌‌‌های آمریکا علیه ایران، که با عنوان تحریم‌‌‌های ثانویه شناخته می‌شود، آیا عربستان سعودی مایل است اعتبار و امنیت بخش مالی خود را به خطر بیندازد تا به ایران اجازه دسترسی به سیستم مالی خود را برای تسهیل مبادلات بین کشورها بدهد؟ توافق ایران و عربستان احتمالا فرصتهای سرمایه‌گذاری اقتصادی چین در منطقه را افزایش می‌دهد که این مسأله می‌تواند واشنگتن را ناراحت کند.
تنوع بخشیدن به روابط دور از واشنگتن
علی علوی، مدرس مطالعات خاورمیانه و ایران در SOAS دانشگاه لندن، معتقد است که توافق عادی‌سازی - که طی دو سال مذاکره شد - می‌تواند جریان آزاد انرژی در خلیج فارس را تضمین کند و فرصتهای تجاری دیگری را به ارمغان بیاورد. علوی با بیان اینکه ایران به دنبال گسترش روابط خود فراتر از فرصت مسکو است، گفت: «عربستان سعودی نیز در حال تنوع بخشیدن به ارتباطات و تعیین منافع خود فراتر از روابط خود با کاخ سفید است. منطقه از چنین تنش‌زدایی سود خواهد برد، به‌ویژه عراق و سوریه که در حال نجات از جنگ و بیثباتی هستند. اگر تنش‌زدایی ایران و عربستان موفقیت‌آمیز باشد، خاورمیانه می‌تواند به پتانسیل خود برای تبدیل شدن به قطب تجارت و توسعه در پس از جنگ اوکراین دست یابد.»
به گفته علوی از آنجا که ایالات متحده به سمت انتخابات دیگری پیش می‌رود، احتمالا دولت جو بایدن در کاهش چشمگیر تحریمها علیه ایران با وجود مذاکراتی که با میانجی‌گری عمان برای یک توافق کوچک انجام شده، مردد باقی بماند. تحریمها به طور قابل‌توجهی بر تجارت بین ریاض و تهران تاثیر خواهد گذاشت. علوی در این باره می‌‌‌گوید: با این حال، تاثیرات سیاسی و روانی روابط نزدیک تهران و ریاض، تحریم‌‌‌های آمریکا را کاهش می‌دهد و بخش‌‌‌های خصوصی هر دو طرف می‌توانند در کاهش از شدت تحریمها نقش داشته باشند.
