عربستان بعد از سفر شی برجام پلاس را در دستورکار قرار داد
پایان سکوت هستهای سعودی
پیشتر مقامات و شاهزادگان سعودی نسبت به آنچه خطر دستیابی ایران به سلاح هستهای خوانده می‌شود، هشدار داده و از تمایل ریاض برای دستیابی به سلاح هستهای گفته‌بودند. بن‌بست مذاکرات احیای برجام و بروز ناآرامی‌ها در هفته‌های گذشته در ایران که زمینه را برای افزایش تنش ببین تهران و پایتخت‌های اروپایی با اعمال بسته‌های تحریمی فراهم کرده‌است، ابهامات بر سر آینده توافق هستهای و متاثر‌شدن منطقه از شراره‌های دوباره بحران را برای بازیگران عربی مجددا نمایان کرده‌است. دولت‌های عربی خلیج‌فارس و در راس آنها عربستان‌سعودی از همان آغازین روزهای مذاکرات احیای برجام در فروردین ۱۴۰۰ به‌دنبال بندهای تکمیلی به توافق نقض‌شده توسط ترامپ رئیس‌جمهور سابق آمریکا بودند و در تلاش بودند تا یک توافق محکم‌تر را جایگزین توافق سال۲۰۱۵ کنند.
از همین زاویه است که وزیرخارجه سعودی در ادامه اظهارات خود در کنفرانس سیاست جهانی تاکید کرد که کشورش از تلاش‌ها برای احیای برجام به‌شرطی که نقطه آغازی برای یک توافق قویتر با ایران باشد، حمایت می‌کند. اشاره وی به دائمی‌نبودن توافق برجام، به‌ویژه بندهای غروب و تاریخ‌های انقضا در برجام است که در موعد ۲۰۲۳ و ۲۰۲۵ پایان می‌یابند و ایران عملا از ۲۰۲۷ می‌تواند دوباره غنی‌سازی خود را آغاز کند و در تحقیق و توسعه از آستانه تعریف‌شده عبور کند.
وزیرخارجه عربستان همچنین با اشاره به اینکه علائم چندان مثبتی از روند برنامه هستهای ایران دریافت نمی‌شود، گفت: «ایرانی‌‌‌‌‌‌‌ها می‌گویند به‌دنبال ساخت سلاح هستهای نیستند، باور این موضوع شاید بسیار خوشایند باشد، اما ما به تضمین‌‌‌‌‌‌‌های بیشتری در این‌خصوص نیاز داریم.»
فرحان سه روز پیش و پس از پایان سفر رئیس‌جمهور چین به عربستان نیز طی اظهاراتی، گفته بود: ایران بخشی از منطقه و همسایه ماست و دولت سعودی به دراز کردن دست خود برای جلب همکاری با ایران ادامه خواهد داد.
معنای ضمنی
اظهارات وزیرخارجه عربستان؛ در واقع صریح‌ترین موضع‌گیری درباره توافق هستهای دو سال‌پس از روی کار آمدن دولت بایدن است که از سوی این کشور مطرح شده‌است که نشان از تغییر فضا در روابط ایران و طرف‌های مذاکره‌کننده دارد. تا پیش از این عربستان با امید به توافقی قویتر در تلاش بود تا بیشتر روی بندهای تکمیلی و گنجاندن پیوست‌های منطقه‌ای و موشکی مانور داده و زمینه اعمال نقطه‌نظرات دولت‌های عربی را فراهم کند.
اشاره فیصل بن‌فرحان به این داستان که با توافق هستهای موافقیم ولی این توافق باید نقطه آغاز باشد نه پایان، به این معنا است که عربستان با پیش‌نویس مذاکرات احیای برجام در وین که ماه اوت از سوی جوزپ بورل، مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا ارائه شد، موافق نیست و آن‌را در راستای همان توافق به باور آنها ضعیف با امتیازات بیشتر به ایران ارزیابی می‌کند. بنابراین ضرورت دارد تا مجددا مورد بازنگری قرار گیرد. به‌خصوص که بروز چند متغیر یعنی بن‌بست گفت‌وگوهای برجامی، جنگ اوکراین و ناآرامی هفته‌های گذشته در ایران‌زمینه را برای عربستان فراهم کرده تا مجددا ملاحظات خود را نسبت به توافق اعلام کند، به‌ویژه که بروز تنش‌ها در روابط ایران و اروپا و اعمال دور جدید تحریم‌های حقوق‌بشری فرصت برای اعلام این ملاحظات را دوچندان کرده‌است. پیشتر امانوئل مکرون رئیس‌جمهور فرانسه دوشنبه (۱۴ نوامبر، ۲۳ آبان) در مصاحبه با رادیو فرانسه با اشاره به مذاکرات احیای برجام ادعا کرد اعتقاد ندارد که هیچ پیشنهاد جدیدی بتواند به احیای توافق هستهای با ایران در آینده نزدیک کمک کند و احتمالا به چارچوب جدیدی برای رسیدگی به این موضوع نیاز است. به ادعای وی، وضعیت سیاسی کنونی در ایران، وضعیت را در رابطه با توافق هستهای ایران تغییر زیادی داده و احتمال توافق با این کشور را سست کرده‌است. در گزارش رویترز نیز آمده است که یک مقام ارشد اماراتی که نامش فاش نشده، روز شنبه گفت که با توجه به ارسال تسلیحات ایران به روسیه و استفاده از پهپادهای ایرانی در جنگ اوکراین فرصتی برای بازنگری کل مفهوم توافق هستهای به‌وجود آورده است. در چنین فضایی است که این سوال مطرح می‌شود که اساسا سعودی چرا به چنین موضع‌گیری در این مقطع دست زده است. آیا این موضع‌گیری مبتنی بر نشانه‌ای مربوط به سفر شی‌جین‌پینگ به این کشور است که ریاض را نسبت به تعهدات امنیتی دلگرم کرده و با قاطعیت بیشتری در مورد برجام صحبت می‌کند، به‌ویژه با توجه به سفر چهار روزه و سطح بالای شی‌جین‌پینگ و حضور در دو نشست شورای همکاری و سران اتحادیه عرب و تاسیس مرکز امنیت هستهای ریاض این گزاره چندان دور از واقعیت نیست و ریاض با فراغ‌بال بیشتری نسبت به ضرورت توافق قویتر صحبت به میان می‌آورد. فارغ از اینکه چه نشانه دیگری بر نوع ملاحظات عربستان در ارتباط با این موضع‌گیری درمیان است که ابعاد آن هنوز روشن نیست، اما موضوع مهمی که در این میان مطرح است این واقعیت است که پیگیری یک توافق قویتر آن هم در شرایطی که هیچ نشانه معناداری برای دستیابی به آن وجود ندارد و مسیر پیش‌رو بیش از هر وضعیتی به سمت تنش بیشتر حرکت خواهد کرد، جز با سیاست اعمال فشار بیشتر بر ایران و اعمال گسترده تحریم‌ها میسر نخواهد بود، با این‌حال پیگیری چنین مسیری هم الزاما منتج به موفقیت نخواهد شد.
