روابط سه بعدی ایران و روسیه به کجا می‌انجامد؟
از سن پترزبورگ تا تهران
مهدی صفری که یکی از سخنران‌‌‌های نشست بود، با مهم دانستن این همایش اقتصادی، به اراده جدی روسای جمهور دو کشور برای ارتقای سطح روابط تجاری و اقتصادی ایران و روسیه و اقدامات و رایزنی‌‌‌های انجام شده بین مقامات دو کشور در یکسال و نیم گذشته اشاره و بر این نکته تاکید کرد که زمینه و بسترهای لازم در حوزههای مختلف حملونقل ریلی و دریایی و جاده‌‌‌ای و ترکیبی، تسهیل امور گمرکی، ترانزیت، ایجاد زیرساخت‌‌‌های لازم بندری و راه‌آهن، سرمایه‌گذاری‌‌‌ها، تسهیلات برای نقل و انتقالات پولی و بانکی و... آماده شده است و در صورت برنامهریزی و تلاش بخش‌‌‌های خصوصی و دولتی دو کشور دستیابی به هدف ۵میلیارد دلار تجارت خارجی ایران و روسیه امکان‌پذیر خواهد بود.
صفری با اشاره به اینکه توسعه تجارت ایران و روسیه در سه حوزه اصلی نیازمند تسهیل و تسریع است، افزود: حملونقل، گمرک و مسیر مالی، سه فاکتور بسیار مهم در تجارت ایران و روسیه هستند که در هریک از این موارد کارهای خوبی انجام شده است. او همچنین با اشاره به مذاکرات بسیار با روسیه به منظور ارتقای تجارت دوجانبه، اظهار کرد: در مرحله‌‌‌ای هستیم که باید از این توافقات نتایج ملموسی به دست بیاوریم و مسوولیت این اتفاق بر عهده تجار، بازرگانان و فعالان اقتصادی دو کشور است که در این همایش حضور دارند.
نشست تجاری بزرگ
نشست تجاری ایران و روسیه روز سه‌شنبه ۲۴ آبان- ۱۵ نوامبر با حضور هیات یکصد نفره متشکل از شرکت‌های تجاری و اقتصادی فعال در حوزههای مختلف صنعتی، کشاورزی و بازرگانی به ریاست «سرگئی کاترین» رئیس اتاق صنعت و بازرگانی روسیه و مدیران عالی و نمایندگان شرکت‌های ایرانی فعال در حوزه تجارت با روسیه در هتل اسپیناس پالاس تهران برگزار شد.
پیش از آغاز رسمی این نشست بزرگ تجاری که به همت اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی ایران برگزار شد، غلامحسین شافعی رئیس اتاق ایران و سرگئی کاترین رئیس اتاق صنعت و بازرگانی روسیه در یک ملاقات دوجانبه ضمن مرور آخرین تحولات در روابط اقتصادی دو کشور، مهم‌ترین موضوعات در دستورکار همکاریهای تجاری دو کشور نظیر کریدور شمال و جنوب، گمرکات، حملونقل، کشتیرانی در خزر، راه‌آهن، نقل و انتقالات بانکی، سرمایه‌گذاری، همکاریهای استانی و همکاری در چارچوب اتحادیه اقتصادی اوراسیا را مورد بحث و تبادل نظر قرار دادند. سرگئی کاترین رئیس اتاق بازرگانی و صنعت روسیه نیز در این نشست بر موضوع مهم حملونقل (کریدور‌‌‌ها) و تسهیل تبادلات با ارزهای ملی دو کشور به عنوان دو موضوع مهم که می‌تواند در ارتقای تجارت و همکاریهای اقتصادی ایران و روسیه تاثیرگذار باشد، تاکید کرد.
وی همچنین خروج شرکت‌های خارجی از روسیه به دلیل تحریم‌ها را فرصتی مناسب برای شرکت‌های موفق ایرانی توصیف کرد که باید برای آن برنامهریزی کرد. در ادامه این نشست نمایندگان و مدیران شرکت‌های دو کشور در نشست‌‌‌های مشترک دوجانبه به بررسی راه‌‌‌های توسعه همکاری‌‌‌ها پرداختند. رئیس اتاق بازرگانی و صنعت فدراسیون روسیه همچنین تاکید کرد مسیر دستیابی به تجارت ۴۰میلیارد دلاری میان ایران و روسیه طراحی شده و فعالان اقتصادی دوطرف منتظر اجرایی شدن توافق‌نامه تجارت آزاد هستند.
حجم روابط تجاری
آخرین آمار عملکرد تجاری دو کشور حاکی از افزایش ۵۰ درصدی حجم مبادلات دو کشور در ۶ ماه ۲۰۲۲ نسبت به مدت مشابه سال گذشته است. یعنی از زمان آغاز جنگ اوکراین و افزایش سطح همکاریهای سیاسی و نظامی بین دو کشور، تجارت نیز وارد عرصه جدیدی شده است. الکساندر نواک معاون نخست‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌وزیر روسیه اخیرا و در جریان شانزدهمین نشست کمیسیون مشترک همکاریهای اقتصادی ایران و روسیه که از ۷ تا ۱۰ آبان در شهر گروزنی برگزار شد، تاکید کرد که گردش بازرگانی میان روسیه و ایران در هشت‌‌‌ماه گذشته سال‌جاری با ۴/ ۳۶ درصد افزایش به ۳ میلیارد و ۳۰۰ میلیون دلار رسیده و با توجه به افزایش این رقم با سرعت بیسابقه، حجم روابط به‌‌‌زودی به چهار‌‌‌میلیارد دلار خواهد رسید.
با این حال تازه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ترین گزارش گمرک روسیه افزایش حجم تجارت میان دو کشور را بیش از این ارزیابی می‌کند. این گزارش حاکی از افزایش۹/ ۴۴درصدی ارزش تجارت دو کشور در ۶ ماه اول سال ۲۰۲۲ در مقایسه با مدت مشابه سال میلادی گذشته است. همچنین طبق آخرین آمار گمرک ایران حجم تجارت دو کشور در سال۱۴۰۰ بالغ بر ۶۳/ ۴میلیارد دلار بوده که از این میزان۰۵/ ۴ میلیارد دلار صادرات روسیه به ایران و ۵۸۳ میلیون دلار صادرات ایران به روسیه بوده است که نشان می‌دهد گذشته از روند افزایشی ارزش کلی مبادلات ایران و روسیه، در این سال‌ها تراز تجاری به نفع روسیه پیش رفته است.
اوکراین؛ پیشران گسترش روابط
دو بحران سوریه و اوکراین زمینه‌های گسترش همکاریهای ایران و روسیه و افزایش سطح بیسابقه روابط و تماس‌ها را فراهم کرده است. روابطی که از زمینه‌های سیاسی و دیدارهای سطح بالای مقامات و رهبران سیاسی در طول ۵ سال گذشته بر سر حفظ بشار اسد در قدرت آغاز شد و در طول نزدیک به یک سال گذشته ابعاد تازه و گسترده‌ای در عرصه‌های نظامی و اقتصادی پیدا کرده است. بحران اوکراین نقطه عطف و سکوی پرتاب این روابط بوده که حساسیت غربی‌ها به خصوص افزایش تبادلات نظامی و دفاعی بین تهران و مسکو را به دنبال داشته است.
در واقع محیط جدید امنیتی- سیاسی جهان دچار تغییرات بزرگی شده که ایران و روسیه آن را فرصت مناسبی برای همکاری بر سر نظم بین‌المللی جدید و شکل دهی به آن با فعال کردن همکاریهای چندجانبه می‌دانند. به خصوص که هر دو کشور قربانی تحریم‌های غرب به رهبری آمریکا هستند و از این حیث انگیزه‌های تغییر در رهبران سیاسی ایران و روسیه بسیار بالاست. فارغ از اینکه در کنار اراده برای پیوستن به این تغییر، دو کشور توانایی تاثیرگذاری بر این تغییرات را به همان میزان دارند یا نیازمند تقویت بیشتر و شکل دهی به ائتلاف‌های چندجانبه‌تر هستند. با این حال روابط تهران و مسکو به‌رغم رشد بیسابقه همچنان با ظهور متغیرهای مزاحم از جمله روابط شخصی نتانیاهو و پوتین و همکاریهای رو به گسترش روسیه و عربستان روبه‌روست که می‌تواند در یک جهان سیال، زمینه‌های بروز برخی تنش‌ها و ایست و ترمز به روابط تهران و مسکو را به وجود بیاورد. از این زاویه است که مصون‌سازی روابط ایران و روسیه پرونده باز روی میز مقامات دو کشور است که تجارت و افزایش همکاریهای اقتصادی می‌تواند آزمون مهمی برای سنجش و اعتبارسنجی وزن آن باشد.
