نماینده آمریکا برای ایران خط و نشان کشید
معمای تغییر چهره «مالی»
نماینده ویژه آمریکا در امور ایران، روز دوشنبه در جمع خبرنگاران در پاریس با اشاره به اینکه فروش پهپاد توسط ایران به روسیه و ناآرامیهای اخیر در ایران تمرکز آمریکا را از توافق هستهای برداشته است، اظهار کرد که آمریکا در دیپلماسی را باز خواهد گذاشت، «اگر» و «برای زمانی که» موعد مناسب فرا برسد. این مقام ارشد آمریکا تاکید کرد: تمرکز ما توافقی نیست که پیشروی نمیکند بلکه روی چیزی است که در ایران رخ می‌دهد. اشاره مالی به اعتراضات و ناآرامیهای هفته‌های گذشته در ایران است که زمینه را برای سیاست فشار و اعمال تحریم از سوی آمریکا و اروپا فراهم کرده است. مساله‌ای که تمرکز واشنگتن را به جای احیای توافق بر جهت‌دهی به اعتراضات به خود مشغول داشته است.
نماینده ویژه آمریکا در امور ایران در بخش دیگری از اظهاراتش که خبرگزاری رویترز آن را منتشر کرده بدون تعیین چارچوب زمانی برای مذاکرات گفت اگر دیپلماسی شکست بخورد، آمریکا آماده استفاده از دیگر ابزارها خواهد بود. این مقام آمریکایی همچنین عنوان کرد که اگر ایران بخواهد ابتکارات جدیدی برای عبور از سرحدهای برنامه هستهای اتخاذ کند، آن‌وقت پاسخ به طور واضح متفاوت و هماهنگ‌‌‌شده با متحدان اروپایی‌‌‌مان خواهد بود. این اظهارات تند و تیز رابرت مالی باعث شد تا برخی شبکه‌های خبری همچون شبکه یک آلمان، از تیتر آمریکا مرگ برجام را اعلام کرد و مذاکرات به پایان رسید، برای پوشش خبری این اظهارات استفاده کنند.
مالی پیش‌تر نیز در اظهاراتی چندگانه و به فراخور تحولات در ایران گفته بود که واشنگتن در حال حاضر وقتش را برای تلاش جهت توافق تلف نمیکند و تحریم‌های بیشتری علیه جمهوری اسلامی اعمال می‌کند. «دنیای‌اقتصاد» پیش‌تر و در شماره ۱۶ آبان ماه با تحلیل اظهارات نماینده ویژه آمریکا در امور ایران، تغییر لحن و رفتار رابرت مالی را نشان‌دهنده تغییر موضع ایالات متحده در مقابل ایران در سه حوزه برجام، جنگ اوکراین و اعتراضات در طول یک ماه گذشته ارزیابی کرد.
اهرم توافق مطلوب‌تر
از این زاویه است که ایالات متحده و مذاکره‌کننده ارشد آن در گفت‌وگوهای برجام به دنبال اهرم‌سازی برای توافق مطلوب‌تر هستند که از دید آمریکا شرایط برای گرفتن امتیازات بیشتر از ایران به دلیل بروز متغیرهای جدید فراهم است. این توافق مطلوب البته به معنای توافق جامع که شامل برنامه موشکی و منطقه‌ای ایران شود؛ نیست، بلکه توافقی شبیه برجام اما قوی‌تر به نسبت بسته بورل در ماه اوت است که در آن غرب امتیاز کمتری داده و امتیاز بیشتری را طلب کند. اظهارات روز دوشنبه ۲۳ آبان امانوئل مکرون رئیس‌جمهور فرانسه درباره این مساله که نیاز به چارچوب جدید برای توافق هستهای ایران است، نشان‌دهنده این روند است که در اظهارات رابرت مالی منعکس شده است.
اعمال تحریم‌های جدید و موضع‌گیری‌های تند علیه مقامات و نهادهای ایرانی هم بیش از آنکه نشان‌دهنده ناامیدی غرب از اصل توافق باشد، با هدف فشار بر تهران برای بازگشت به میز مذاکره و امضا کردن توافق مطلوب غرب صورت می‌گیرد. تفکیک اعتراضات و تحریم‌های حقوق بشری با برجام راهبردی است که غرب در فضای جدید در حال دنبال کردن است. در همین ارتباط جوزپ بورل اخیرا در اظهاراتی با دفاع از اقدامات تحریمی اتحادیه اروپا گفت موضوع برجام به این اقدامات بی‌‌‌‌‌‌‌‌‌ارتباط است و کار روی این توافق با ایران ادامه دارد. مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا در ادامه افزود: «فکر می‌‌‌‌‌‌‌‌‌کنم برجام مساله دیگری است. برجام راجع به هستهای شدن ایران است و بهترین راه جلوگیری از آن، کار کردن روی برجام است.»
اهرم اصل مذاکره
مساله مهم دیگری که در اظهارات رابرت مالی درخصوص اهرم‌سازی برای توافق مطلوب‌تر مستتر است، تبدیل کردن اصل مذاکره به عنوان یک اهرم است. تا پیش از این اصل مذاکره (یعنی مذاکره بما‌هو مذاکره) ارزش افزوده‌ای نداشت و غرب مذاکره را راهکار و روشی برای رسیدن به توافق می‌دانست. اما به‌نظر می‌رسد در شرایط کنونی خود مذاکره تبدیل به یک اهرم شده و غرب به این سادگی حاضر به بازگشت به میز گفت‌وگو نیست، مگر در ازای دریافت یک امتیاز. اظهارات هفته‌های اخیر وزیر خارجه ایران و به خصوص علی باقری مذاکره‌کننده ارشد که خبر از ابتکار عمل برای بازگشت به میز مذاکره دادند، چندان با استقبال پایتخت‌های غربی مواجه نشد و این نشان می‌دهد که آمریکا و اروپا با توجه به بروز متغیرهای جدید در طول دو ماه گذشته، ابتدا به ساکن حاضر به بازگشت به میز مذاکره به این سادگی‌ها نیستند و پس از آن توافق مطلوب، قوی با امتیازات بیشتری را از ایران طلب خواهند کرد. مساله‌ای که منجر به کورتر شدن گره توافق خواهد شد.
